Naan kein an Solomon rej kaalikkar bwe mour an armej ewõr joñan ak lal̦ in ejjel̦o̦k. Elõñ to̦ujin iiõ in an juon epepen ilo̦k im bar juon ej itok, ak lal̦ in ekabde pãdwõt bwe jen mour ie. Bõtab, kiiõ lal̦ in ej jino oktakl̦o̦k kõnke ejorrããnl̦o̦k.

Jãn kar Pata eo an Lal̦ in Kein Karuo, ear jino l̦apl̦o̦k an wõr oktak im wõnm̦aanl̦o̦k ko ilo lal̦ in. Ear l̦apl̦o̦k wõnm̦aanl̦o̦k ikijjeen wa, tim̦a im bal̦uun. Bareinwõt, el̦ap wõnm̦aanl̦o̦k ikijjeen Internet, talboon im men ko ãierl̦o̦kwõt. Aolep wõnm̦aanl̦o̦k kein rar kõm̦m̦an an lõñl̦o̦k an armej jããn. Men kein rekõm̦m̦an bwe en em̦m̦anl̦o̦k wãween an armej ro mour raan kein. Bõtab, ear jab baj wõr wõnm̦aanl̦o̦k ko, ak ear bar lõñl̦o̦k oran armej ro ipel̦aakin lal̦ in. Kar 3 alen an l̦apl̦o̦k oran armej jãn kar pata eo kein karuo tok ñan kiiõ.

Aolep men kein rej kajorrããn lal̦ in. Men ko armej rej kõm̦m̦ani ejelõt lal̦ in im menin kõm̦anm̦an ko ie. Ejjabto eban em̦m̦an an menin kõm̦anm̦an kein jerbal im enaaj jelõt mour an armej. Jaintiij ro rej ba bwe ilo raan kein el̦apl̦o̦k wõt an armej kajorrããn lal̦ in jãn kar m̦okta.

Jãn kar etto in an Baibõl̦ ba bwe armej renaaj “ko̦kkure lal̦.” (Revelesõn 11:18) Jet armej rej l̦õmn̦ak el̦aññe jej mour ilo iien in me Baibõl̦ ej ba kake. Ewi joñan an armej ro naaj ko̦kkure lal̦? Armej ro  renaaj ke ko̦kkure wõt lal̦ in im enaaj ke jorrããn ñan indeeo?

Jet jaintiij rej ba bwe kõn an l̦apl̦o̦k oktak im jorrããn ko ilo lal̦ in, ejjel̦o̦k juon emaroñ jel̦ã ta ko renaaj wal̦o̦k ñane. Kõn men in, rej inepata ñe el̦e jãn joñan an armej ko̦kkure lal̦ in im jeban maroñ kõm̦adm̦õde. Joñan an jorrããn lal̦ in, emaroñ wal̦o̦k oktak ko rel̦l̦ap imejatoto kab jorrããn ko rel̦l̦ap ñan lal̦ in.

Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn ijoko me relukkuun m̦õl̦o im ekwõj aij ie (West Antarctic Ice Sheet). Jet rej tõmak bwe kõn an l̦apl̦o̦k bwil ekõm̦m̦an an õnl̦o̦k aij ko ie. Kõn men in, aij ko remãnil̦o̦k. Innem, kõn aer mãni, bwil in al̦ etõpare bul̦õn dãn eo me ekwõj aij ie. Im kõn an bwil itulõñin im ibul̦õn, em̦õkajl̦o̦k an aij ko õnl̦o̦k im kõm̦m̦an an l̦apl̦o̦k dãn ilo̦jet. Armej rein rej bar ba bwe emaroñ ãindein an men in wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ejjel̦o̦k en̦ emaroñ kõm̦adm̦õde. Im kõn an l̦apl̦o̦k dãn ilo̦jet, ekõm̦m̦an an maroñ uwe n̦o ilo aelõñ ko me elõñ milien armej rej jokwe ie.

Elõñ wãween ko rũmmãlõtlõt ro rar bõkm̦aantak ñan kõm̦adm̦õdi jorrããn ko ilo lal̦ in. Juon iaaer ej bwe peejnej ko ren kadikl̦o̦k aer kõjerbali mennin kõm̦anm̦an ko ilo lal̦ in ñan kowõnm̦aanl̦o̦k kõttõpar ko aer. Bõtab, ewõr ke tõprak?

Eokwe, ekabũrom̦õjm̦õj bwe ejorrããnl̦o̦k wõt lal̦ in. Erum̦wij an mennin kõm̦anm̦an ko eddek im orl̦o̦k jãn an armej kõjerbali. Ewõr ke jabdewõt wãween ñan bõbrae men in? Juon em̦m̦aan me ej ekkatak kõn menin kõm̦anm̦an ko ej ba: “Ejjel̦o̦k juon armej ejel̦ã kilen kõjparok lal̦ in jãn an jorrããn.” Naan kein an em̦m̦aan in rej errã ilo naan ko me Baibõl̦ ej ba kõn armej ro. Ej ba: “Ejjab an juon armej eo ej etetal bwe en jineet buñtõn neen.”​—Jeremaia 10:23.

Meñe armej rej ko̦kkure lal̦ in, ak Baibõl̦ ej ba bwe Anij ak Rũkõm̦anm̦an eo eban kõtl̦o̦k bwe lal̦ in en jorrããn ñan indeeo ak jako. Ilo Sam 115:16 (UBS) ej ba bwe Anij “ear letok lal̦ ñan armej.” Lal̦ in ej menin “letok” jãn Jemãd ilañ. (Jemes 1:17) Innem, Anij enaaj ke kar letok juon mennin letok em̦m̦an im aiboojoj me ejjabto kitien an pãd? Eban  kar. Jejel̦ã men in kõn wãween an Anij kar kõm̦anm̦an lal̦ in im aolep men ko ie.

Bokin Jenesis ej tipdikitok wãween an kar Anij kõm̦anm̦an men ko ilo lal̦ in. Ilo kar jinointata, lal̦ in ear “ejjel̦o̦k wãween, im ejjel̦o̦k kobban, im emarok ioon mejãn lo̦meto.” Bõtab, ear wõr dãn ko ioon lal̦ in im enaaj kar menin aikuj ñan men ko remour. (Jenesis 1:2) Innem, Anij ear ba: “En meram.” (Jenesis 1:3) Ilo kar tõre in, meram in al̦ ej kab jino kameram lal̦. Ãlikin men in, Baibõl̦ ej ba bwe ear wal̦o̦k ãne im lo̦meto. (Jenesis 1:9, 10) Tokãlik, “wũjooj, im mar rar jebar ineer kajjo wãweer, im wõjke rar jebar leer” rar eddek. (Jenesis 1:12) Aolep men kein me Anij ear kõm̦anm̦ani ilal̦ in rar menin aikuj ñan mour. Kajjitõk eo in kiiõ, etke Anij ear kõm̦anm̦an lal̦ in ilo wãween in?

Rũkanaan eo etan Aiseia ear kwal̦o̦k bwe Anij “ear kõm̦anm̦an lal̦ im jab kõm̦m̦ane waan, im n̦awãween bwe ren jokwe ie.” (Aiseia 45:18) Eoon in ej kaalikkar bwe Anij ear kõm̦anm̦an lal̦ in bwe armej ro ren jokwe ie ñan indeeo.

Ekabũrom̦õjm̦õj bwe armej ro rej ko̦kkure lal̦ in eaiboojoj me Anij ear lel̦o̦k ñan er. Meñe armej ro rej ko̦kkure lal̦ in, ak Rũkõm̦anm̦an eo ej kõn̦aan wõt bwe armej ro ren jokwe ie ñan indeeo. Baibõl̦ ej ba: “Anij ejjab juon armej, bwe En riab, ak nejin armej, bwe En ukel̦o̦k. Ear kõnono, im Ejãmin kõm̦m̦an ke?” (Bõnbõn 23:19) Anij eban kõtl̦o̦k bwe armej ro ren ko̦kkure lal̦ in ñan indeeo. M̦õttan wõt jidik, Anij enaaj “ko̦kkure ro rej ko̦kkure lal̦.”​—Revelesõn 11:18.

Ke Jijej Kũraij ear kõm̦m̦ane Katak eo ebuñbuñ ioon juon Tol̦, ear ba: “Em̦õn̦õn̦õ ro etta bũrueer; bwe renaaj jolõt lal̦.” (Matu 5:5) Tokãlik ilo ejja katak in wõt, Jijej ear kwal̦o̦k kõn ta eo Anij enaaj kõjerbale ñan kõjparok lal̦ in jãn an jorrããn. Jijej ear rõjañ rũkal̦oor ro an ñan jar kõn Aelõñ eo an Anij. Ear ba: “En itok Am̦ aelõñ. Ren kõm̦anm̦an ankil Am̦ ãinwõt ilañ, bareinwõt ioon lal̦.” Anij enaaj kõjerbal Aelõñ eo an ak kien eo an bwe en kajejjet kõn̦aan eo an jãn kar jinoin bwe armej ro ren jokwe ioon lal̦ in ñan indeeo.​—Matu 6:10.

 Ñe lal̦ in enaaj pãd ium̦win tõl eo an Aelõñ ak kien eo an Anij, elõñ oktak ko renaaj wal̦o̦k. Anij ej ba: ‘Ij kõm̦m̦an men otemjej bwe ren kããl.’ (Revelesõn 21:5) Mel̦el̦ein ke bwe Anij enaaj jol̦o̦k lal̦ in im kõm̦anm̦ane juon lal̦ ekããl? Jaab. Em̦m̦an lal̦ in, ak Anij enaaj jol̦o̦k kien ko im armej ro me rej “ko̦kkure lal̦.” Innem, enaaj wõr “lañ ekããl im lal̦ ekããl.” Ta in? Eokwe, “lañ ekããl” ej jitõñl̦o̦k ñan Aelõñ eo an Anij ak kien eo an me ej pãd ilañ im enaaj tõl lal̦ in. Im “lal̦ ekããl” ej jitõñl̦o̦k ñan armej ro rem̦m̦an me renaaj jokwe ioon lal̦ in.​—Revelesõn 21:1.

Ak ta kõn aolep menin kõm̦anm̦an ko me el̦e jãn joñan an armej ro kõjerbali im rejakol̦o̦k kiiõ jãn lal̦ in? Eokwe, Anij enaaj kõjepl̦aaktok men kein ñan lal̦ in im reban bar jorrããn. Juon iaan ro rar je bokin Sam ear kwal̦o̦k kõn ta eo Anij enaaj kõm̦m̦ane. Ej ba: “Kwõj kwal̦o̦k am̦ yokwe ãneo [lal̦, NW] kõn am̦ jilkintok wõt; kwõj kõm̦m̦an bwe en wãmourur im em̦m̦an.” Eban kanooj det im l̦ap bwil, im eban l̦ap m̦õl̦o kõnke enaaj em̦m̦an joñan. El̦aptata, Anij enaaj kõjparok im kajeraam̦m̦an lal̦ in. Ñe Anij enaaj kõm̦m̦ani men kein, lal̦ in enaaj oktak im erom juon pedetaij. Enaaj bar obrak kõn leen wõjke ko im menin eddek ko.​—Sam 65:9-13, UBS.

Ekar wõr juon rũtõl in India ebuñbuñ etan Mohandas Gandhi. Jõkretari eo an etan Pyarelal ear kwal̦o̦k naan kein an Gandhi im ba: “Aolep menin kõm̦anm̦an ko ilo lal̦ in rebwe ñan aolepen aikuj ko an armej ro. Bõtab, ekabũrom̦õjm̦õj bwe armej ro rej pãd wõt ilo aikuj. Unin an ãindein ej kõn an armej l̦õmn̦ak wõt kõn er make im jab l̦õmn̦ak kõn ro jet.” Aelõñ ak kien eo an Anij enaaj kõm̦adm̦õd aolep apañ ko kõnke enaaj jipañ armej ro ñan ukot bũrueer im kõm̦m̦an oktak ilo mour ko aer. Rũkanaan eo etan Aiseia ear ba bwe ñe armej ro renaaj pãd ium̦win tõl eo an Aelõñ ak kien eo an Anij, “rejãmin kaeñtaan ak ko̦kkure” ro jet kab lal̦ in. (Aiseia 11:9) Ilo raan kein, elõñ milien armej jãn ijoko otemjej rej katak kõn ta ko Anij ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ani. Kõn men in, el̦ap aer yokwe Anij im armej, rej kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolole ro jet, rej kate er ñan kõjparok lal̦ in, im rej mour ekkar ñan kõn̦aan ko an Rũkõm̦anm̦an eo ñan er im lal̦ in. Armej rein rej ekkatak kiiõ kõn kilen aer naaj mour ilo pedetaij ijin ioon lal̦ in.​—Ekklisiastis 12:13, UBS; Matu 22:37-39; Kolosse 3:15.

Bokin Jenesis ej ba bwe ãlikin an kar Anij kõm̦anm̦an men ko otemjej ioon lal̦ in, “ear lo men otemjej Ear kõm̦anm̦ani, im lo, rekanooj em̦m̦an.” (Jenesis 1:31) Anij eban kõtl̦o̦k bwe lal̦ in en jorrããn ñan indeeo. Jejel̦ã bwe Rũkõm̦anm̦an eo ad, Jeova Anij enaaj kõjparok lal̦ in. Im el̦ap an men in kaenõm̦m̦an kõj. Anij ej kallim̦ur im ba: “Ro rem̦m̦an renaaj jolõt ãneo [lal̦, NW], im jokwe ilowaan ñan indeeo.” (Sam 37:29) Kate eok bwe kwõn juon iaan “ro rem̦m̦an” me renaaj amn̦ak im mour indeeo ijin ioon lal̦.