1, 2. (1) Wõn ‘Ri Kõnnaan eo etiljek im em̦ool’? (2) Ta mel̦el̦ein etan Jijej? (3) Im ta eo ear kõm̦m̦ane ñan jipañ RiJu ro bwe Jeova en maroñ bar buñbũruon ippãer?

 KE PAIL̦AT ear ekajete Jijej, Jijej ear peran in ba ñan ruutiej in jãn Rom: “Kõn men in Iar l̦otak, im kõn men in Iar itok ñan lal̦, bwe In kõnnaan kõn m̦ool.” (Riit Jon 18:33-37.) Elõñ iiõ tokãlik, rijjilõk Paul ear ba bwe Jijej ej rũkam̦ool eo me ear “kwal̦o̦k juon kwal̦o̦k em̦m̦an im̦aan mejãn Pontiõs Pail̦at.” (1 Timote 6:13) Rainin, jej mour ilo juon jukjukun pãd me ej pãd ium̦win kajoor eo an Setan im el̦ap an armej dike doon. Kõn men in, jej aikuj lukkuun peran bwe jen maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k kõn m̦ool eo ãinwõt kar Jijej, ‘Ri Kõnnaan eo etiljek im em̦ool.’​—Revelesõn 3:14.

² Aolep RiJu ro rar ri kõnnaan ak rũkam̦ool ro an Jeova. Bõtab, Jijej enaaj kar rũkam̦ool eo el̦aptata iaan aolep RiJu ro. (Aiseia 43:10) M̦okta jãn an kar Jijej l̦otak, juon enjel̦ ear ba ñan Josep, eo ear lale Jijej ãinwõt nejin: “Kwõnaaj likũt etan Jijej; bwe Enaaj lo̦mo̦o̦ren ro doon jãn jerawiwi ko aer.” (Matu 1:20, 21) Ãt in Jijej ilo kajin Hibru ej mel̦el̦ein “Jeova Ej Lo̦mo̦o̦ren.” Jeova enaaj kar kõjerbal Jijej ñan lo̦mo̦o̦ren armej  otemjej jãn jerawiwi im mej. Jijej ear jiroñ RiJu ro bwe rej aikuj ukel̦o̦k jãn jerawiwi ko aer bwe Jeova en bar maroñ buñbũruon ippãer. (Matu 10:6; 15:24; Luk 19:10) Ear kwal̦o̦k kõn Aelõñ eo an Anij. Mark ear ba: “Jijej ej itok ilo Galili im kwal̦o̦k gospel an aelõñ in Anij, im ba, ‘Ejejjet iien, im epaak aelõñ in Anij; kom̦win ukel̦o̦k ippemi im tõmak ilo gospel.’” (Mark 1:14, 15) Jijej ear kijejeto im peran ke ear kwal̦o̦k naan. Ear bar peran in kwal̦o̦k men ko renana rũtõl ro reutiej an kabuñ eo an RiJu rar kõm̦m̦ani. Im eñin juon iaan un ko unin an kar rũtõl in kabuñ rein liaakel̦o̦ke ñan mej.​—Mark 11:17, 18, UBS; 15:1-15.

3. Ta eo ear wal̦o̦k ilo raan eo kein kajilu ãlikin an kar Jijej mej?

³ Ilo raan eo kein kajilu ãlikin aer kar m̦an Jijej ilo juon wãween ekanooj nana, juon men ekabwilõñlõñ ear wal̦o̦k. Jeova ear kõmour Jijej, jab ilo ãnbwinnin armej, ak ilo ãnbwinnin jetõb. (1 Piter 3:18) Jijej ear kam̦ool ñan rũkal̦oor ro an bwe em̦õj kajerkakpejeik e ilo an kar wal̦o̦kl̦o̦k ñan er ãinwõt juon armej. Ilo raan eo ear jerkakpeje, ear wal̦o̦k ñan kajjojo iaan rũkal̦oor ro an 5 alen.​—Matu 28:8-10; Luk 24:13-16, UBS, 30-36; Jon 20:11-18.

4. (1) Ta eo ear wal̦o̦k ke Jijej ear wal̦o̦kl̦o̦k ñan rũkal̦oor ro an? (2) Im ta eo ear kakien er bwe ren kõm̦m̦ane?

⁴ Ilo iien eo kein kal̦alem me Jijej ear wal̦o̦k, rijjilõk ro an im ro jet rar koba ippãn doon. Innem, ear kõmel̦el̦eiki er kõn kanaan ko jãn Baibõl̦ kõn an nãj kar mej im jerkakpeje. Ilo jem̦l̦o̦kin kar kweilo̦k in aer ippãn doon, Jijej ear jiroñ rũkal̦oor ro an ta eo rej aikuj kõm̦m̦ane. Ear ba bwe “ilo etan ej aikuj in kwal̦o̦k naan eo kõn ukel̦o̦k im kõn jeorl̦o̦k jerawiwi ñan riaelõñ otemjej, jino jãn Jerusalem.” Innem, ear kakien er im ba: “Kom̦ eo kom̦ij ri kõnnaan [rũkam̦ool, NW] kõn men kein.”​—Luk 24:44-48.

5, 6. (1) Rũkal̦oor ro an Jijej renaaj ri kõnnaan ak rũkam̦ool an wõn? (2) Ta eo rũkal̦oor ro an Jijej renaaj kar kõnnaan kake?

⁵ Innem 40 raan tokãlik, ilo iien eo ãliktata ke Jijej ear wal̦o̦kl̦o̦k ñan er, rijjilõk ro an rar mel̦el̦e kõn men eo tok juon ear kakien er bwe ren kõm̦m̦ane. Ear jiroñ er: “Kom̦ naaj Aõ ri kõnnaan [rũkam̦ool, NW] ilo Jerusalem, im iaolepen Judia, im i Sameria, im ñan ãne eo ettol̦o̦ktata ilal̦.” (Jerbal 1:8) Rũkal̦oor rein rar RiIsrael, im kõn men in rar ri kõnnaan ak rũkam̦ool ro an Jeova kadede. Ak kiiõ renaaj bar ri kõnnaan ak rũkam̦ool ro an Jijej. Ta mel̦el̦ein men in?

⁶ Renaaj aikuj jino aer kwal̦o̦k bwe Jeova ear kõjerbal Jijej ñan lo̦mo̦o̦ren armej otemjej. Im wãween in el̦apl̦o̦k an em̦m̦an jãn wãween ko Jeova ear kõm̦m̦ani ñan lo̦mo̦o̦ren RiIsrael ro ilo kar iien ko etto. Etke? Kõnke mej im jerkakpeje eo an Jijej Kũraij rej kõm̦m̦an bwe armej ro ren maroñ rõl̦o̦k jãn jerawiwi im mej. Ke kajoor eo an Anij ear kapit rũkal̦oor ro an Jijej ilo kar raan in Pentekost eo ilo iiõ eo 33, rein rar jino aer kõnnaan ñan ro jet kõn “men ko rel̦l̦ap Anij ear kõm̦m̦ani.” Elõñ iaan armej ro me rar roñ kõn men in, rar ukel̦o̦k im tõmak ilo katok in mour eo an Jijej. Ilo iien in, Jijej ear jijet ianbwijmaroñin Jemãn ilo lañ, im Jeova ear kõjerbale ñan lo̦mo̦o̦ren elõñ to̦ujin armej ro ijin ioon lal̦.​—Jerbal 2:5, 11, 37-41, UBS.

7. Ta eo men ko rar wal̦o̦k ilo raan in Pentekost eo rar kam̦oole?

⁷ Men ko rar wal̦o̦k ilo kar raan in  Pentekost eo ilo iiõ eo 33, rar kam̦ool bwe Jeova ear m̦õn̦õn̦õ kõn menin katok eo eweeppãn an Jijej me ear katok kake ñan kanemkwõj armej jãn jerawiwi. (Hibru 9:11, 12, 24, UBS) Jijej ear kwal̦o̦k bwe ear itok bwe en “lel̦o̦k mour eo an bwe en lo̦mo̦o̦ren elõñ armej.” (Matu 20:28, UBS) Wõn ro rar bõk tokjãn jãn katok in mour eo an Jijej? RiJu ro wõt ke? Jaab, katok in mour eo an Jijej ear “bõkl̦o̦k an lal̦ jerawiwi.” Ej ankilaan Anij bwe “armej otemjej ren bõk lo̦mo̦o̦r.”​—Jon 1:29; 1 Timote 2:4-6.

8. (1) Etke rũkal̦oor ro an Jijej ilo jinoin rar maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k naan kõn e? (2) Ewi joñan aer kar lo tõprak ilo jerbal in kwal̦o̦k naan?

⁸ Rũkal̦oor ro jinoin an Jijej rar peran ilo aer wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k kõn e. Etke rar maroñ wõnm̦aanl̦o̦k? Eokwe, rar jab maroñ kõm̦m̦ane men in kõn kajoor eo aer make. Rar kajjitõk ippãn Jeova bwe kajoor eo an en kaperan er ñan wõnm̦aanl̦o̦k im kwal̦o̦k kõn Jijej. (Riit Jerbal 5:31, 32, UBS.) Enañin 27 iiõ tokãlik jãn iien eo rũkal̦oor ro an Jijej rar jino kwal̦o̦k naan, rar maroñ kwal̦o̦k “gospel eo” ñan RiJu ro im riaelõñ ko “rej pãd ium̦win lañ.”​—Kolosse 1:5, 23.

9. Ta eo kar kanaan kake bwe enaaj wal̦o̦k ñan kabuñ eo an Kũrjin ro?

⁹ Ekabũrom̦õjm̦õj bwe tokãlik, jet ilo eklejia eo an Kũrjin ro jinoin rar jino aer katakin rũkal̦oor ro kõn katak ko rejjab m̦ool. (Jerbal 20:29, 30; 2 Piter 2:2, 3, UBS; Jud 3, 4, UBS) Im ejjabto tokãlik, Kũrjin rein reriab rar pukwõj ro ilowaan eklejia eo. Jijej ear kanaan bwe apañ in kõn ro rej jum̦ae katak ko rem̦ool, enaaj kar wõnm̦aanl̦o̦k wõt ñan “iien eo ãliktata.” (Matu 13:37-43, UBS) Ilo kar Oktoba 1914, Jeova ear kairooj Jijej bwe en Kiiñ ioon armej otemjej. Ilo kar iiõ in, ear jino iien eo ãliktata ak “raan ko ãliktata” an jukjukun pãd in an Setan.​—2 Timote 3:1.

10. (1) Iiõ ta eo rũkkapit ro rar kwal̦o̦k naan kake? (2) Ta eo ear wal̦o̦k ilo kar Oktoba 1914, im etke jejel̦ã kõn men in?

¹⁰ Elõñl̦o̦k jãn 30 iiõ m̦okta jãn kar Oktoba 1914, rũkkapit ro rar kwal̦o̦k naan bwe Aelõñ eo an Anij enaaj jino an irooj ilo 1914. Rar bõk mel̦el̦e in aer jãn kanaan eo ilo bokin Daniel kõn wõjke  kileplep eo me kar jeke im ãlikin “jiljilimjuon iien ko” ear bar eddek. (Daniel 4:16) Iien kein jiljilimjuon rej jitõñl̦o̦k ñan “iien ko an riaelõñ ko” me Jijej ear kõnnaan kake. Ear kwal̦o̦k ñan rũkal̦oor ro an kõn men ko renaaj wal̦o̦k ñan kaalikkar bwe em̦õj an jino an Kiiñ im jino raan ko ãliktata. Men ko rel̦l̦ap me rar wal̦o̦k ilo lal̦ in jãn kar 1914, rej kam̦ool bwe Jijej ej Kiiñ. (Matu 24:3, 7, 14; Luk 21:24) Rainin, “men ko rel̦l̦ap Anij ear kõm̦m̦ani” me jej kwal̦o̦k kaki ñan ro jet, rej kitibuj an Jeova kar kairooj Jijej ilo 1914 bwe en Kiiñ in Aelõñ eo.

11, 12. (1) Ta eo ear wal̦o̦k ilo 1919? (2) Ta eo ear jino alikkar ilo 1935? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

¹¹ Ke Jijej Kũraij ear erom Kiiñ ilo 1914, ear jino kanemkwõj rũkkapit ro jãn “Babil̦on el̦ap” ak kabuñ ko reriab. (Revelesõn 18:2, 4) Ãlikin wõt an kar jem̦l̦o̦k Pata eo an Lal̦ Kein Kajuon ilo 1919, rũkkapit ro rar anemkwõj in kwal̦o̦k naan ijoko jabdewõt ipel̦aakin lal̦. Rar kwal̦o̦k naan kõn nuuj eo em̦m̦an kõn Aelõñ in Anij im bwe katok in mour eo an Jijej emaroñ lo̦mo̦o̦ren armej ro. Tokjãn men in, elõñ to̦ujin armej rar katak im jel̦ã m̦ool eo im kar bar kapit er ñan kiiñ ippãn Kũraij ilañ.

¹² Ilo kar 1935, ear jino alikkar bwe em̦õj an Kũraij jino ainitok ‘jiip ro jet.’ Rainin, elõñ milien ro uwaan jiip ro jet jãn aelõñ ko otemjej ipel̦aakin lal̦ in. Rein rej kobal̦o̦k ippãn rũkkapit ro im l̦oore joñak eo an Kũraij ilo aer peran im kwal̦o̦k naan ñan ro jet. Bareinwõt, rein uwaan jiip ro jet rejel̦ã bwe wãween eo wõt ñan bõk lo̦mo̦o̦r ej ilo aer tõmak ilo katok in mour eo an Jijej. Rejel̦ã bwe el̦aññe rej kijenmej ilo jerbal in kwal̦o̦k naan im kõjerbal mour ko aer ñan kabuñbũruon Jeova, renaaj maroñ el̦l̦ã jãn “eñtaan eo el̦ap” im mour ilo lal̦ eo ekããl an Anij.​—Jon 10:16; Revelesõn 7:9, 10, 14.

13. (1) Ãinwõt Ri Kõnnaan ro an Jeova, ta eo jen kate kõj ñan kõm̦m̦ane? (2) Ewi wãween ad anõke Kũrjin ro ilo raan ko an rijjilõk ro?

¹³ Ej juon jeraam̦m̦an el̦ap ñan kwal̦o̦k naan ñan ro jet kõn “men ko rel̦l̦ap” Jeova ear kõm̦m̦ani im kõn kallim̦ur ko an kõn ilju im jekl̦aj. Em̦ool bwe ejjab aolep iien epidodo ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦ane jerbal in. Armej ro remaroñ jab kõn̦aan roñjake ad kwal̦o̦k naan im emaroñ lãj aer kõm̦m̦an ñan kõj. El̦aññe men in ej wal̦o̦k, jemaroñ anõke rijjilõk Paul im kar rukwal̦o̦k ro m̦õttan. Paul ear ba: “Ad Anij ear kaperan kõm bwe kõmin kwal̦o̦k ñan kom̦ Naan eo Em̦m̦an eo ej itok jãne, meñe ear l̦ap jum̦ae.” (1 Tessalonika 2:2, UBS) Jej aikuj kajejjet kallim̦ur eo ad ke jaar  wũjlepl̦o̦k mour ko ad ñan Jeova. Jekõn̦aan bwe jen rũkam̦ool ak Ri Kõnnaan ro an Jeova ñan iien eo naaj ko̦kkure jukjukun in pãd in an Setan bwe en jako. (Aiseia 6:11) Jejjab maroñ kõm̦m̦ane men in kõn kajoor eo ad make. Jen ãinwõt kar Kũrjin ro ilo raan ko an rijjilõk ro ilo ad kajjitõk ippãn Jeova kõn kajoor eo an ‘bwe maroñ eo ekanooj l̦ap jãn Anij’ en pãd ippãd.​—Riit 2 Korint 4:1, 7; Luk 11:13.

14, 15. (1) Ewi wãween an kar armej ro kõm̦m̦an ñan Kũrjin ro jinoin? (2) Elemen an kar Piter kakajoor Kũrjin rein? (3) Ta eo jen keememeje ñe armej ro rej jum̦ae im kajjirere kake kõj kõn ad Ri Kõnnaan ro an Jeova?

¹⁴ Rainin, elõñ milien armej rej ba bwe rej Kũrjin ak rej kõm̦m̦ani men ko Anij ej diki im Anij ejjab m̦õn̦õn̦õ ippãer. (Taitõs 1:16, UBS) Ilo kar raan ko an rijjilõk ro, enañin aolep armej ro rar jab kabuñ ñan Anij ilo wãween eo ejim̦we im ej kabuñbũruon Anij. Ilo kar iien in, elõñ armej rar dike Kũrjin ro rem̦ool. Rijjilõk Piter ear kakajoor Kũrjin rein ilo an kar ba ñan er: “El̦aññe rej kajjirere kake kom̦ kõn etan Kũraij, kom̦ij m̦õn̦õn̦õ.” Etke ear ba ren m̦õn̦õn̦õ? Kõnke Anij ear buñbũruon ippãer im ear lel̦o̦k kajoor eo an ñan er.​—1 Piter 4:14.

¹⁵ Ri Kõnnaan ro an Jeova rainin rej ke iioon ‘kajjirere kõn etan Kũraij’? Aet, kõnke rejjab baj kwal̦o̦k naan wõt kõn Jeova ak rej bar kwal̦o̦k naan kõn Jijej im karoñ ro jet bwe ej Kiiñ in Aelõñ eo an Anij. Jijej ear bar iioon jum̦ae im kajjirere kõnke e bareinwõt ear ri kõnnaan ak rũkam̦ool an Jeova. Ear ba ñan ro rar dike e: “Ij itok ilo etan Jema, im kom̦ jab bõk Eõ.” (Jon 5:43) Kõn men in, el̦aññe kwõnaaj bar iioone an armej ro jum̦ae im kajjirere kõn am̦ kwal̦o̦k naan, keememej bwe Anij ej m̦õn̦õn̦õ kake eok im bwe kajoor eo an epãd ippam̦.

16, 17. (1) Ta eñjake eo an armej ro an Jeova kõn jerbal in kwal̦o̦k naan? (2) Ta eo kwõn kate eok ñan kõm̦m̦ane?

¹⁶ Bareinwõt, keememej bwe elõñ armej ro ipel̦aakin lal̦ in rej itok ñan kabuñ eo em̦ool. Jekdo̦o̦n ia eo rein rej jokwe ie, im meñe rej jokwe ilo jikin ko aolep iien jej kwal̦o̦k naan ie, ak ej wõr wõt ro im rem̦õn̦õn̦õ in roñjake ennaan eo jej bõkl̦o̦k ñan er. Kõn men in, ñe jej loe armej ro me reitoklimo in katak, jen kate kõj ñan bar jepl̦aak im kajjioñ katak Baibõl̦ ippãer. Ilo wãween in, jemaroñ jipañ er ñan jel̦ã kõn Jeova bwe ren maroñ wũjlepl̦o̦k mour ko aer ñan Anij im peptaij. Ta eñjake n̦e am̦ kõn jerbal in? Eokwe, Sarie jãn South Africa, eo me elõñl̦o̦k jãn 60 iiõ in an Ri Kõnnaan ro an Jeova, ej ba: “El̦ap aõ kam̦m̦oolol bwe ikijjeen katok in mour eo an Jijej, imaroñ kepaake Jeova, Eo ej Irooj Bõtata ijoko otemjej. Im im̦õn̦õn̦õ bwe imaroñ kwal̦o̦k kõn ãt eo etan eaiboojoj.” Sarie im l̦eo ippãn etan Martinus, rar jipañ ajri ro 3 nejierro im ro jet ñan erom rũkarejar ro an Jeova. Ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ba: “Ejjel̦o̦k bar juon jerbal ej bõktok lañlõñ ñan ña im ãinwõt jerbal in. Ikijjeen kajoor eo an Anij, Jeova emaroñ kakajoor kõj aolep bwe jen maroñ wõnm̦aanl̦o̦k im kõm̦m̦ane jerbal in me ej lo̦mo̦o̦ren armej ro.”

¹⁷ Meñe em̦õj ad peptaij ak bõlen mejãnkajjik eo ad ej ñan peptaij, jen kam̦m̦oolol kõn jeraam̦m̦an in kõn ad kobal̦o̦k ippãn rũkam̦ool ak Ri Kõnnaan ro an Jeova. Kõn men in, kwõn wõnm̦aanl̦o̦k wõt im lõt am̦ kõm̦m̦ane jerbal in kwal̦o̦k naan, im aolep iien kwõn kõjparok bwe kwõn erreo im jab po ippãn armej ro renana ilo lal̦ in an Setan. El̦aññe kwõj kõm̦m̦ane men in, kwõnaaj bõktok nõbar ñan eo im jej jutak kõn etan, ej Jemãdwõj ilañ, Jeova.