JUON ri mãlõtlõt in Grik etan Herodotus, eo me ear mour 2,500 iiõ ko remootl̦o̦k, ear kwal̦o̦k juon bwebwenato kõn Ri Ijipt ro ilo tõre ko an. Em̦m̦aan in ear ba: “Ilo iien kõjota ko rel̦l̦ap an ri m̦weiie ro, ãlikin an m̦õj an aolep m̦õñã, juon em̦m̦aan ej itoitak kake juon ekjab jidikdik in ri mej me ej pãd ilo bo̦o̦k eo an, im em̦õj aer unoiki im kõm̦m̦an bwe en ãinwõt lukkuun jekjekin ri mej ro. Em̦m̦aan in ej kwal̦o̦k ekjab in ñan aolep armej ro ijo im ba, ‘Kom̦win idaak im m̦õn̦õn̦õ kõnke ñe kom̦ naaj mej, kom̦ naaj ãinwõt ekjab in me ejjel̦o̦k jabdewõt men emaroñ kõm̦m̦ane.’”

L̦õmn̦ak in an Ri Ijipt rein ej bar wal̦o̦k ilo raan kein ad. Elõñ armej rej bõk l̦õmn̦ak in bwe men eo dein jej aikuj kõm̦m̦ane ej bwe jen “m̦õñã, idaak, im m̦õn̦õn̦õ.” Rej ba men in kõnke elõñ iaaer rej tõmak bwe ñe jemej, jeban bar mour. Eñin unin rej ba bwe ilo tõrein me jejja mour, jej aikuj kõm̦m̦ane jabdewõt men ko jekõn̦aan im m̦õn̦õn̦õ joñan wõt ad maroñ. Rej ba bwe jejjab aikuj kate kõj ñan kõm̦m̦ani men ko rejim̦we kõnke ñe jemej, eñin ej jem̦l̦o̦kid. Rijjelõk Paul ear bar kõnnaan kõn men in. Ilo kar tõre ko an, elõñ iaan armej ro rar jab tõmak bwe ro remej renaaj bar mour. Eñin unin Paul ear ba: “El̦aññe ro remej rejjab jerkakpeje, ‘jen m̦õñã im idaak, bwe ilju jemej.’”​—1 Korint 15:32.

Mel̦el̦ein ke men in bwe Paul ear tõmak bwe ñe armej ro remej, reban bar mour? Ejjab. Paul ear lukkuun tõmak bwe juon iien ro remej renaaj bar mour. Ejjab baj men in wõt, ak ear tõmak bwe ñe armej ro renaaj bar mour, remaroñ mour ñan indeeo. Etke Paul ear lukkuun tõmak men in? Eokwe, tõmak in an ear pedped ioon jerkakpeje * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) eo an Kũraij Jijej. Jerkakpeje in an Jijej ej kein kam̦ool eo el̦aptata im ear lukkuun kapenl̦o̦k tõmak eo an rũkal̦oor ro ilo iien ko etto bwe ro remej renaaj bar mour.

Ak ta tokjãn jerkakpeje eo an Jijej ñan kõj? M̦ool ke bwe Jijej ear jerkakpeje? Jen lale wãween an kar Paul kõmel̦el̦e kõn men in ke ear jeje ñan Kũrjin ro ilo Korint.

Jet iaan Kũrjin ro ilo Korint rar pok, im ro jet rar jab tõmak bwe ñe armej ro remej, juon iien renaaj bar  jerkak im mour. Ilo lõta eo an rijjelõk Paul ñan Kũrjin ro ijin, ear kwal̦o̦k ta ko renaaj kar wal̦o̦k el̦aññe ear ejjel̦o̦k kõjatdikdik bwe ro remej renaaj bar mour. Ear ba: “Bwe el̦aññe m̦ool men in, alikkar bwe Kũraij ear jab jerkakpeje. Im el̦aññe Kũraij ear jab jerkakpeje, innem ejjel̦o̦k menin am kwal̦o̦k, im ejjel̦o̦k menin ami tõmak. Im bar juon, ewal̦o̦k am riab n̦ae Anij . . . innem ami tõmak ewaan, im kom̦ij jebwãbwe wõt ilo ami jerawiwi. Bareinwõt, ri tõmak ro ilo Kũraij im remej, rejako.”​—1 Korint 15:13-18, UBS.

Paul ear jino naan ko an ilo an ba: El̦aññe ejjel̦o̦k jerkakpeje an ro remej, Kũraij ear jab jerkakpeje. Epen an armej ro maroñ kariabe men in Paul ear ba. Ñe Kũraij ear jab jerkakpeje, ta ko renaaj kar wal̦o̦k? Eokwe, ekkar ñan Paul, enaaj kar ejjel̦o̦k tokjãn aer kwal̦o̦k naan kõn nuuj eo em̦m̦an. Etke? Kõnke jerkakpeje eo an Kũraij ej m̦õttan katak ko raorõktata an Kũrjin ro. El̦aññe Kũraij ear jab jerkakpeje, eokwe jeban kar lukkuun mel̦el̦e kõn katak ko jet raorõk ilo Baibõl̦ eo. Kõn men in, aolep ennaan ko me Paul im rijjelõk ro jet rar kwal̦o̦k naan ñan armej ro kaki enaaj kar ejjel̦o̦k tokjãer.

Ebar wõr men ko renaaj kar wal̦o̦k el̦aññe Kũraij ear jab jerkakpeje. Enaaj kar ejjel̦o̦k tokjãn men ko Kũrjin ro rej tõmaki kõnke men kein rar pedped ioon katak ko rejjab m̦ool. Mel̦el̦ein bwe ekar riab men ko Paul im ro jet rar ba kõn an kar Jijej jerkakpeje. Ejjab men in wõt ak ebar riab men ko rar ba kõn Jeova Anij, eo im ear kajerkakpejeik Jijej. Bareinwõt, ñe Ri Lo̦mo̦o̦r eo ad ear jaje kilen lo̦mo̦o̦ren e make, eban kar maroñ lo̦mo̦o̦ren ro jet. Enaaj kar riab men eo Baibõl̦ ej ba bwe “Kũraij ear mej kõn jerawiwi ko ad.” (1 Korint 15:3) Mel̦el̦ein men in bwe Kũrjin ro me rar tiljek wõt ñan mej, rar mej ilo aer kar tõmake juon katak ebõd bwe juon iien renaaj bar mour.

Paul ear kajem̦l̦o̦k naan ko an ilo an ba: “El̦aññe ad kõjatdikdik ilo Kũraij ej jem̦l̦o̦k wõt ilo mour in, innem enaaj l̦apl̦o̦k ad bũrom̦õj jãn armej otemjej.” (1 Korint 15:19, UBS) Paul im Kũrjin ro jet rar lukkuun eñtaan ilo mour ko aer. El̦ap aer kar iioon apañ im mãlejjoñ ko im rar luuji elõñ men ko ilo mour ko aer kõnke rar tõmak bwe juon iien ro remej renaaj bar mour. El̦aññe Jijej ear jab jerkakpeje, enaaj kar ejjel̦o̦k tokjãn an Paul im Kũrjin rein eñtaan im lukkuun kate er.

Paul ear lukkuun tõmak bwe aolep men ko Kũrjin ro rej tõmaki rej pedped ioon katak ko rem̦ool. Ear jel̦ã bwe Jijej ear jerkakpeje, im ear kwal̦o̦k kein kam̦ool ko ñan Ri Korint ro ilo an ba: “Kũraij ear mej kõn jerawiwi ko ad, ãinwõt em̦õj je ilo Jeje ko; bwe rar kalibwini, innem ear jerkakpeje ilo raan eo kein kajilu, ãinwõt em̦õj je ilo Jeje ko; bwe ear wal̦o̦k ñan Piter, im tokãlik ñan aolepen rijjelõk ro joñoul ruo.” * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Innem Paul ear bar ba: “Innem ear wal̦o̦k ñan elõñl̦o̦k jãn limabukwi ro rũkal̦ooran ilo juon wõt iien, im enañin aoleper rej mour wõt, ak jet remej. Innem ear wal̦o̦k ñan Jemes, im tokãlik ñan aolepen rijjelõk ro. Ãliktata, ear wal̦o̦k bareinwõt ñan eõ.”​—1 Korint 15:3-8, UBS.

Paul ear lukkuun tõmak bwe Kũraij ear mej kõn jerawiwi ko ad, im bwe ear mej im jerkakpeje. Etke Paul ear lukkuun tõmak bwe Jijej ear jerkakpeje? Juon un ej kõnke elõñ kar rũkam̦ool ro. Ke Jijej ear jerkakpeje, ewõr iien ear wal̦o̦kl̦o̦k ñan armej ro ilo iien ko rej make iaaer, ãinwõt an kar wal̦o̦kl̦o̦k ñan Paul. Ear bar wal̦o̦kl̦o̦k ñan er ilo iien ko me rej pãd ilo kumi jiddik ko, im ñan juon jarlepju in armej me 500 oraer. Elõñ iaan armej rein rar jab lukkuun tõmak ilo jinoin ke rar roñ bwe em̦õj an Jijej jerkakpeje! (Luk 24:​1-11) Enañin aolep armej rein rar mour wõt ilo tõre ko an Paul im jabdewõt emaroñ kar kepaak er ñan kam̦ool el̦aññe Jijej ear lukkuun wal̦o̦kl̦o̦k ñan er. (1 Korint 15:6) El̦aññe en kar juon ak ruo wõt rũkam̦ool, eokwe enaaj kar pen an armej tõmak er. Bõtab, kõnke elõñl̦o̦k jãn 500 rũkam̦ool ro, eokwe epidodo ad tõmak bwe Jijej ear jerkakpeje ãlikin an kar mej.

Bareinwõt, ruo alen an Paul kwal̦o̦k bwe men ko rar wal̦o̦k ilo iien eo Jijej ear mej, kallib, im jerkakpeje rar ekkar ñan “Jeje ko.” Mel̦el̦ein men in bwe kanaan ko m̦okta ilo Baibõl̦ kõn Messaia eo rar jejjet kitieer. Men in ej kam̦ool bwe Jijej ej Messaia eo kar kallim̦ur kake.

Meñe elõñ ro rar kam̦ool kõn mejãer bwe Jijej ear jerkakpeje, im ear jejjet kanaan ko ilo Baibõl̦ kõn Messaia eo, ak ear wõr wõt ro im rar jab lukkuun tõmak bwe Jijej ear jerkakpeje. Jet rej ba bwe rũkal̦oor ro rar ko̦o̦te ãnbwinnin Jijej jãn lõb eo libõn im riab ba bwe em̦õj an jerkakpeje im rar loe kõn mejãer. Bõtab, ilo m̦ool, rũkal̦oor ro reban kar kõm̦m̦ane men  in kõnke ear wõr ri tarin̦ae in Rom rar pãd iturin lõb eo an Jijej im waje. Bar jet rej ba bwe ke Jijej ear wal̦o̦kl̦o̦k ñan armej ro ãlikin an kar jerkakpeje, men in ekar juon visõn. Bõtab, men in ejjab m̦ool kõnke Jijej ear jab wal̦o̦k ilo juon wõt iien, ak ear wal̦o̦k ñan elõñ armej ro ilo iien ko reoktak jãn doon. Bareinwõt, ke Jijej ear jerkakpeje, ear wal̦o̦k ñan rũkal̦oor ro ilo Galili im kamat ek im ajej ñan er. Ñe en kar visõn men eo, Jijej eban kar kõm̦m̦ane men in. (Jon 21:9-14) Im el̦aññe en kar visõn men eo, Jijej eban kar kajjitõk ippãn armej ro bwe ren jibwe kinej ko ilo ãnbwinnin.​—Luk 24:36-39.

Meñe ãindein, ro jet rar l̦õmn̦ak wõt bwe katak in an rũkal̦oor ro kõn jerkakpeje ej juon katak eriab. Bõtab, el̦aññe ear juon katak eriab, etke rar wõnm̦aanl̦o̦k im kwal̦o̦ke? Ke rũkal̦oor ro rar kwal̦o̦k naan bwe ro remej renaaj bar mour, men in ear kõm̦m̦an bwe armej ro ren matõrtõr er. Rar eñtaan im mej kõn wõt tõmak in aer. El̦aññe tõmak eo aer bwe ro remej renaaj bar mour ear juon tõmak eriab, etke rar likũt mour ko aer ilo kauwõtata ñan karoñ ro jet kake? Bareinwõt, rar kwal̦o̦k naan m̦oktata ilo Jerusalem, ijo me ri jum̦ae ro aer rar pãd ie. Rar kwal̦o̦k naan kõn an kar Jijej jerkakpeje meñe rejel̦ã ke ri jum̦ae rein rar kappok rueer bwe ren bõkl̦o̦k er ñan jikin ekajet.

Jerkakpeje eo ear men eo im ear lukkuun kaperan rũkal̦oor ro bwe ren kwal̦o̦k naan kõn Jijej meñe ear l̦ap an armej ro kaeñtaan er. Katak eo kõn jerkakpeje ej m̦õttan katak ko raorõktata an Kũrjin ro. Rũkal̦oor ro ilo iien ko etto rar jab baj likũti mour ko aer ilo kauwõtata bwe ren kwal̦o̦k naan kõn juon rũkaki emãlõtlõt me em̦õj m̦ane. Armej rein rar likũt mour ko aer ilo kauwõtata bwe ren kwal̦o̦k kõn jerkakpeje eo an Jijej. Etke? Kõnke jerkakpeje in ear kam̦ool bwe Jijej ej Nejin Anij. Im ke ear pãd ilo lal̦ in, ear jipañ er im tõl er. Mel̦el̦ein men in bwe ñe remej, er bareinwõt renaaj jerkak im mour. El̦aññe Jijej ear jab jerkakpeje, armej reban kar tõmak ilo e. Bareinwõt, jeban kar roñ im jel̦ã kõn e.

Ak ta kõn kõj rainin? Ta tokjãn jerkakpeje eo an Kũraij ñan kõj?