Jinõ ear 17 an iiõ ke iar l̦otak ilo iiõ eo 1960. Jema ear etal jãn M̦am̦a m̦okta jãn aõ kar l̦otak. Kõn men in, kõm̦ro kar M̦am̦a jokwe ippãn Bũbũ im Jim̦m̦a ilo Burg, juon bukwõn edik ilo kar German Democratic Republic, ak Iturearin Jãmne. Elõñ armej ilo ijin rar jab tõmak bwe ewõr Anij, ekoba baam̦le eo aõ. Kõmar jab jel̦ã jabdewõt men kõn Anij.

Ke iar dik im rũttol̦o̦k, ekõn l̦ap am̦ro Jim̦m̦a jerbal ippãn doon. Elõñ kain jerbal ko ekõn kõtl̦o̦k aõ kõm̦m̦ani. Ñan waanjoñak, ekõn kõtl̦o̦k bwe in wanlõñi wõjke ko im jeki ra ko ie. Ke iar juon ajri, ear lukkuun limo ippa men kein. Ear lukkuun em̦m̦an im lem̦õn̦õn̦õ mour e aõ.

Juon raan, ear wal̦o̦k juon men ekabũrom̦õjm̦õj ñan ña ke ear 7 aõ iiõ. Em̦õj an juon de iiõ in aõ jikuul̦, im ilo tõre in ej kab jinoe bar juon iiõ ekããl. Juon iien ke iar ro̦o̦l jãn jikuul̦, iar tallõñe juon joor in jarom ilo ial̦ eo aõ l̦o̦k ñan m̦weo. Ke iar tõpar 25 ne, iar kũrawũn im l̦otl̦o̦k. Ke iar ruj ilo aujpitõl̦, iar jab maroñ eñjake an metak peiũ. Ear lukkuun bwil peiũ im joñan aõ kar jorrããn, rar aikuj jol̦o̦k pã ko peiũ bwe en jab ajeeded jorrããn eo ñan aolepen ãnbwinnũ. M̦am̦a im Bũbũ im Jim̦m̦a rar lukkuun inepata kõn ña. Bõtab, kõnke iar juon ajri wõt, iar jab lukkuun mel̦el̦e bwe an ejjel̦o̦k peiũ enaaj l̦ap an jelõt wãween aõ mour tokãlik.

Ãlikin aõ kar diwõj jãn aujpitõl̦, iar bar ro̦o̦l im jikuul̦. Ajri ro rekõn kõm̦m̦an kõjak kõn ña, kõbbo̦o̦jo̦j, im kade ña kõnke ijjab maroñ kõjparok ña make. Ilukkuun kar metak kõn naan ko rejjab em̦m̦an rej jiroñtok eõ. Tokãlik, kar jilkinl̦o̦k ña ñan juon jikuul̦ ilo Birkenwerder me ej ñan ajri ro ewõr aer nañinmej im utam̦we ilo ãnbwinnier. Kõnke ear ettol̦o̦k jikuul̦ in jãn m̦weo, M̦am̦a im Bũbũ im Jim̦m̦a rar jab maroñ lotok eõ. Ikõn loe wõt er ilo iien ko kõmij kakkije jãn jikuul̦. Ilowaan iiõ ko 10, iar dik im rũttol̦o̦k ilo aõ jab pãd iturin M̦am̦a im Bũbũ im Jim̦m̦a.

Elõñ men ko iar katak kilen kõm̦m̦ani kõn neõ. Pijaikl̦o̦k m̦õk am̦ m̦õñã kõn juon jibuun me kwõj jibwe kõn addiin neem̦? Iar katak kilen kõm̦m̦ane men in. Iar bar katak kilen bũraje ñiũ im kuum̦i bõra kõn neõ. Joñan, ñe ij kõnnaan ippãn armej, ij jeknõl̦ kõn neõ. Iar kõjerbal neõ ãinwõt ñe rej pã ko peiũ.

 Ke iar juon jo̦dikdik, ear em̦m̦an ippa riit bokin bwebwenato ko rejjab m̦ool me rej kitibuj mel̦el̦e ko an jaintiij ro im kein jerbal ko aer rekapeel. Jet iien ij pijaikl̦o̦k an wõr aõ riabin pã ko me kõm̦m̦anin jaintiij ro im ij kõjerbale ñan kõm̦m̦an aolep kain jerbal. Ke ear 14 aõ iiõ, iar jino kõbaatat. Aõ kõbaatat ear kõm̦m̦an bwe en em̦m̦anl̦o̦k aõ eñjake kõn ña make im bwe in l̦õmn̦ak bwe ij ãinwõt ro jet. Ej ãinwõt ñe ij ba: ‘Imaroñ bar kõm̦m̦ane men en̦ rej kõm̦m̦ane. Ñe kwõj kõbaatat, kwõj juon rũtto, jekdo̦o̦n ñe ewõr peim̦ ak ejjel̦o̦k peim̦.’

Iar kate ña bwe in poub wõt im iar bõk kun̦aõ ilo elõñ m̦akũtkũt ko. Iar uwaan juon kumi in jo̦dikdik (Free German Youth) me kien eo ear bõk eddon. Iar juon jekretari, juon jerbal eaorõk ippãn ro uwaan kumi in. Iar bar kobal̦o̦k ilo kumi in al ko, kumi in ekkatak kõm̦m̦an boem̦ ko, im bõk kun̦aõ ilo iukkure ko an ro ewõr aer utam̦we ilo ãnbwinnier. Ãlikin aõ kar jerbal ñan bõk kamminene, iar jino jerbal ilo juon kom̦bani ilo bukwõn eo ammim. Ke iar rũttol̦o̦k, ear ikkutkutl̦o̦k aõ kõn̦aki riabin pã ko peiũ kõnke iar kõn̦aan bwe en likiio ãnbwinnũ.

Juon raan ke iar kõttar ilo jikin kõttar train eo bwe in etal im jerbal, juon em̦m̦aan ear kepaak ña. Ear kajjitõk el̦aññe imaroñ pijaikl̦o̦k an Anij kõm̦m̦an bwe en bar wõr peiũ. Iar pok kõn men in. M̦ool ke iar kõn̦aan bwe en bar wõr peiũ, bõtab ejjel̦o̦k aõ tõmak ñan jidik bwe men in enaaj wal̦o̦k! Iar jab tõmak bwe ewõr Anij. Jãn kar iien in, iar loe juon wãween ñan kũttiliek jãn l̦ein.

Tokãlik, juon m̦õtta rijerbal ear kũr eõ bwe in etal ippãn ke ear lol̦o̦k baam̦le eo an. Ke kõmar idaak ko̦pe, jinen im jemãn rar jino kwal̦o̦k kõn Jeova Anij. Iien eo m̦oktata in iar roñ bwe ewõr etan Anij. (Sam 83:18) Bõtab, iar ba ippa make: ‘Ejjel̦o̦k Anij, jekdo̦o̦n ñe ewõr etan. Inaaj kam̦oole men in ñan armej rein.’ Kõnke iar lukkuun dãpdep ilo tõmak in aõ, iar ba bwe im̦õn̦õn̦õ ñe kõmeañ naaj bwebwenato kõn Baibõl̦ ippãn doon. Bõtab, iar bwilõñ ke iar jab maroñ kam̦ool ñan er bwe ejjel̦o̦k Anij.

Ke kõmar etale kanaan ko ilo Baibõl̦, ear jino dikl̦o̦k aõ tõmak bwe ejjel̦o̦k Anij. Elõñ kanaan ko an Anij me rar jejjet kũtieer meñe kar jeje kaki elõñ bukwi ak to̦ujin iiõ m̦oktal̦o̦k. Ilo juon iaan iien ko kõmar bwebwenato kõn Baibõl̦, kõmar keidi men ko rej wal̦o̦k ilo lal̦ in ippãn kanaan ko ilo Matu jebta 24, Luk jebta 21, im 2 Timote jebta 3. Ãinwõt an juon taktõ jel̦ã nañinmej eo an juon armej jãn kakõlkõl ko rej wal̦o̦k ñane, aolep men ko kanaan kein rej kwal̦o̦k kaki rar jipañ eõ ñan kile bwe jej mour ilo raan ko me Baibõl̦ ej ba bwe rej “raan ko ãliktata.”  * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Iar lukkuun bwilõñ. Iar loe bwe ejejjet kũtien kanaan kein.

Iar lukkuun tõmak bwe eñin m̦ool eo. Iar jino jar ñan Jeova Anij im bõjrak jãn aõ kõbaatat meñe iar juon eo ekõn l̦ap an kõbaatat ium̦win elõñl̦o̦k jãn 10 iiõ. Iar wõnm̦aanl̦o̦k ilo aõ katak Baibõl̦ ium̦win enañin juon iiõ. Ilo Eprõl̦ 27, 1986, iar peptaij ilo ittino ilowaan juon bathtub kõnke ilo kar tõre in rar kamo  kabuñ eo an Ri Kõnnaan ro an Jeova ilo Iturearin Jãmne.

Kõn aer kar kamo kabuñ in ilo ijin, ear wõr kumi jiddik ko me rar kweilo̦k ilo m̦õko im̦õn rũttõmak ro jeiũ im jatũ im iar jel̦ã kajjien jejjo wõt iaaer. Ilo aõ kar jab kõtmãne kake, rũtõl ro an kien rar kõtl̦o̦k aõ etal ñan Iturilikin Jãmne, ijo rar jab kamo Ri Kõnnaan ro an Jeova ie. Eñin iien eo m̦oktata iar pãd ilo kweilo̦k ko rel̦l̦ap im loe elõñ to̦ujin rũttõmak ro jeiũ im jatũ. Ijjañin kar iioone juon men ãinwõt in.

Ãlikin an kar wõrwõr eo ilo Berlin rup, ear jako aer kamo Ri Kõnnaan ro an Jeova ijin. Kõmar anemkwõj kiiõ ñan kabuñ ñan Jeova. Iar kõn̦aan kal̦apl̦o̦k kun̦aõ ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Bõtab, iar mijak in kepaak armej ro ijaje kajjier. Iar pere ña make kõn an ejjel̦o̦k peiũ im kõn aõ kar dik im rũttol̦o̦k ilo ijo jikin ajri ro ewõr aer nañinmej im utam̦we ilo ãnbwinnier. Bõtab ilo 1992 eo, iar kajjioñ kwal̦o̦k naan im kõm̦m̦ane 60 awa ilo juon allõñ. Iar lo tõprak im el̦ap aõ kar lañlõñ. Kõn men in, iar pepe in kõm̦m̦ane men in aolep allõñ im iar wõnm̦aanl̦o̦k kake ium̦win enañin 3 iiõ.

Aolep iien ij keememej naan kein ilo Baibõl̦ rej ba: “Wõn em̦õjn̦o̦, im ijjab m̦õjn̦o̦?” (2 Korint 11:29) Meñe ewõr aõ utam̦we ilo ãnbwinnũ, ak em̦m̦an an jerbal kõmãlij e aõ im ainikiõ. Kõn men in, ij kate eõ joñan wõt aõ maroñ ñan jipañ ro jet. El̦ak ejjel̦o̦k peiũ, imel̦el̦e kõn eñjake ko an ro ewõr aer nañinmej ak utam̦we ilo ãnbwinnier. Ijel̦ã wãween an juon eñjake ñe elukkuun kõn̦aan kõm̦m̦ane juon men bõtab ejjab maroñ. Ij kate eõ ñan rõjañ im kõkajoor ro rej bar bõk ejja eñjake rot in. Aõ jipañ ro jet ilo wãween in ej kõm̦m̦an bwe in m̦õn̦õn̦õ.

Bõtab, jet iien ij ebbeer. Ikõn̦aan bwe in ãinwõt armej ro jet me elikiio ãnbwinnier. Imaroñ kõm̦m̦ani elõñ iaan men ko juon armej eo ejjel̦o̦k an utam̦we ej kõm̦m̦ani kajjojo raan, bõtab ebõk iien ñan aõ kõm̦m̦ani im ebwe an pen. Aolep raan ij keememej naan kein rej ba: “Imaroñ in kõm̦m̦an men otemjej ilo Eo ej kõkajoor eõ.” (Pilippai 4:13) Jeova ej kõkajoor eõ bwe in maroñ kõm̦m̦ani men ko ro jet rej kõm̦m̦ani kajjojo raan. Jeova ejjab bõjrak jãn an jipañ eõ. Eñin unin ijjab kõn̦aan bõjrak jãn aõ jerbal ñane.

Ke iar juon ajri im jo̦dikdik, iar jab mour ippãn baam̦le eo aõ. Bõtab, kiiõ em̦õj an Jeova kajeraam̦m̦an eõ kõn juon aõ baam̦le. Ewõr juon pãleõ kõrã elukkuun em̦m̦an etan Elke, eo im el̦ap an kwal̦o̦k yokwe im tũriam̦o. Bareinwõt, elõñ milien Ri Kõnnaan ro an Jeova ipel̦aakin lal̦ in me rej jeiũ im jatũ ilo tõmak. Rein rej aõ baam̦le.

Kallim̦ur eo an Anij kõn Pedetaij el̦ap an bar kaenõm̦m̦an eõ kõnke Anij enaaj ‘kõm̦m̦an bwe men otemjej ren kããl.’ Enaaj kitibuj an kõm̦m̦an bwe en bar wõr peiũ. (Revelesõn 21:5) El̦apl̦o̦k aõ mel̦el̦e kõn kallim̦ur in ñe ij kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn men ko Jijej ear kõm̦m̦ani ke ear pãd ioon lal̦. Elukkuun kar m̦õkaj an kõmour juon eo ear mej pein im kõm̦m̦an bwe en bar wõr lo̦jilñin juon eo rar m̦wijit lo̦jilñin. (Matu 12:13, UBS; Luk 22:50, 51) Kallim̦ur ko an Jeova im menin bwilõñ ko Jijej ear kõm̦m̦ani rej kõm̦m̦an aõ tõmak bwe m̦õttan jidik enaaj bar likiio ãnbwinnũ.

Bõtab, men eo el̦aptata aõ jeraam̦m̦an kake ej bwe iar maroñ katak im jel̦ã kajjien Jeova Anij. Ej ãinwõt juon jema im m̦õtta, aõ rũkaenõm̦m̦an im eo ej kõkajoor eõ. Ij bõk ejja eñjake eo wõt an kar Kiiñ Devid, eo ear ba: “Jeova aõ kajoor, im aõ likõppejñak, . . . em̦õj jipañ eõ; kõn men in bũruõ el̦ap an lañlõñ.” (Sam 28:7) Ikõn̦aan dãpdep wõt ñan katak kein rem̦ool toon wõt aõ mour meñe ejjel̦o̦k peiũ.