JUON ri-katu ej etale im lo bwe pija eo ilo retaar eo ej l̦apl̦o̦k wõt. Ej lo bwe ewõr juon l̦añ me el̦ap an kauwõtata ej pojakin buñut juon jikin me elukkuun lõñ armej ro rej jokwe ie. Kõnke el̦ap an l̦õmn̦ak kõn an armej ro pãd ilo kauwõtata, ej kõmaat joñan an maroñ ñan kakkõl er m̦okta jãn an maat iien.

Ilo ejja wãween in wõt, Jeova ej kiiõ kakkõl armej ro ilo lal̦ in kõn juon “l̦añ” me el̦apl̦o̦k an kauwõtata jãn jabdewõt l̦añ ko rel̦l̦ap me nuuj ko rej kwal̦o̦k kaki. Ewi wãween an kõm̦m̦ane men in? Im etke jejel̦ã bwe ebwe joñan iien eo ej letok ñan an armej ro em̦m̦akũt ñan naanin kakkõl ko an? Bwe jen lo uwaakin kajjitõk kein, jen m̦okta etale jet naanin kakkõl ko Jeova ear lil̦o̦k ñan armej ro ilo iien ko etto.

Ilo iien ko ilo Baibõl̦, Jeova ear kakkõl kõn elõñ “l̦añ ko” ak men ko enaaj kõm̦m̦ani ñan ro me rar kããlõt ñan jab pokake naanin jiroñ ko an. (JK. 10:25, UBS; Jrm. 30:23) Kajjojo iaan iien kein, ear kõjjel̦ãikl̦o̦k im̦aan armej ro rar jab pokake im ear jiroñ er ta ko rej aikuj kõm̦m̦ani ñan kõm̦m̦an oktak. (2 Kñ. 17:12-15; Nih. 9:29, 30) Ñan jipañ armej ro bwe ren kõn̦aan kõm̦m̦an oktak ko, ekkã an kar kõjerbal ri-karejar ro an retiljek ilo lal̦ in bwe ren kõjjel̦ãiki armej ro kõn an naaj bõktok ekajet ioer im ñan jipañ er kile bwe rej aikuj kõm̦m̦an oktak ilo m̦õkaj.​—Amos 3:7.

Noa ear kam̦ool bwe ej juon iaan ri-karejar rein retiljek. Ium̦win elõñ iiõ in an kar kwal̦o̦k peran ñan kakkõl ro rar mour ilo ettoon im ri-kowadoñ ro kõn an Anij naaj bõktok juon Ibwijleplep. (Jen. 6:9-13, 17, UBS) Ear bareinwõt ba ñan er ta ko rej aikuj in kõm̦m̦ani bwe ren maroñ bõk lo̦mo̦o̦r. Joñan, tokãlik kar n̦aetan Noa “ri-kwal̦o̦k kõn wãnõk.”​—2 Pit. 2:5.

Meñe Noa ear kate, ak armej ro ilo tõre eo m̦okta jãn Ibwijleplep eo rar kõjekdo̦o̦ne ennaan eo ear lel̦o̦k ñan er jãn Anij. Rar kwal̦o̦k bwe elukkuun ejjel̦o̦k aer tõmak. Kõn men in, “ear itok Ibwijleplep eo im aolepeer rar mej.” (Matu 24:39; Hib. 11:7) Rar jab maroñ in ba bwe Anij ear likjab in kakkõl er.

Ewõr iien ko jet Jeova ear kakkõl kajjojo armej ro m̦oktal̦o̦k wõt jãn an ijjino “l̦añ” eo ak ko̦kkure eo enaaj bõktok ioer. Meñe ãindein, ak ear kõm̦m̦an bwe en wõr wõt iien bwe ro me renaaj jorrããn ren maroñ em̦m̦akũt ñan naanin kakkõl ko an. Ñan waanjoñak, ear kwal̦o̦kl̦o̦k im̦aan naanin kakkõl ko kõn ta ko renaaj wal̦o̦k ilo tõre eo Menin Kaeñtaan ko Joñoul rar buñut Ijipt. Juon wãween Jeova ear kõm̦m̦ane men in ej ilo an kar jilkinl̦o̦k Moses im Aron ñan kakkõl Pero im ri-karejar ro an kõn menin kaeñtaan eo kein kajiljilimjuon, eñin bwe enaaj wõr juon wõt mijeljel in m̦õttan aij me enaaj kõm̦m̦an el̦ap jorrããn. Kõnke men in enaaj kar wal̦o̦k raan eo tok juon, ebwe ke iien eo Anij ear lel̦o̦k bwe ren maroñ pukot jikin kone im el̦l̦ã jãn l̦añ eo? Baibõl̦ ej kwal̦o̦k im ba: “Jabdewõt eo ear mijak naan eo an Jeova, iaan ro ri-karejeran Pero, ear kõm̦m̦an bwe ro ri-karejeran im menninmour ko an, ren ko ñan m̦õko im̦weer. Im eo ear jab eo̦roñ naan an Jeova, ear likũt ro ri-karejeran im menninmour ko an ilo mel̦aaj.” (Ex. 9:18-21) Alikkar bwe ebwe naanin kakkõl ko Jeova ear lil̦o̦k ñan er kõnke ro rar m̦õkaj in l̦oore naanin jiroñ ko an rar jab lukkuun jorrããn jãn ro jet.

Kar bar kakkõl Pero im ri-karejar ro an kõn menin kaeñtaan eo kein kajoñoul m̦oktal̦o̦k jãn an wal̦o̦k. Bõtab, rar kwal̦o̦k aer jajel̦o̦kjen̦ ilo aer jab eo̦roñ naanin kakkõl eo. (Ex. 4:22, 23) Kõn men in, rar lo an l̦addik m̦aanje ro nejier mej. El̦ap wõt an kabũrom̦õjm̦õj! (Ex. 11:4-10; 12:29) Remaroñ ke kar eo̦roñ naanin kakkõl eo m̦okta jãn an kar maat  iien? Aet! Moses ear m̦õkaj in kakkõl ri-Israel ro kõn an naaj itok menin kaeñtaan eo kein kajoñoul im ear kwal̦o̦k ñan er wãween aer maroñ lo̦mo̦o̦ren baam̦le ko aer. (Ex. 12:21-28) Jete armej rar eo̦roñ naanin kakkõl eo? Ekkar ñan jet etale ko, ear wõr jilu milien armej ro, ekoba ri-Israel ro im “elõñ armej ro jet” me rar jab ri-Israel im bareinwõt ri-Ijipt ro. Rein rar el̦l̦ã jãn ko̦kkure eo Anij ear bõkl̦o̦k im rar diwõjl̦o̦k jãn Ijipt.​—Ex. 12:38, ftn.

Ãinwõt an waanjoñak kein kwal̦o̦k, aolep iien Jeova ear lukkuun lale bwe en wõr wõt iien ñan an armej ro maroñ eo̦roñ naanin kakkõl ko an. (Dut. 32:4) Ta unin an kar Anij kõm̦m̦ane men in? Rijjilõk Piter ear kõmel̦el̦e bwe Jeova “ejjab kõn̦aan bwe jabdewõt en jako, ak ekõn̦aan bwe aolep ren ukel̦o̦k.” (2 Pit. 3:9) Aet, el̦ap an kar Anij kea kõn armej ro. Ear kõn̦aan bwe ren ukel̦o̦k im l̦oori naanin kakapilõk ko an m̦okta jãn an itok ko̦kkure ñan er.​—Ais. 48:17, 18; Rom 2:4.

Ilo bar raan kein, aolep armej rej aikuj em̦m̦akũt ñan juon naanin kakkõl elukkuun aorõk me ej wal̦o̦k kiiõ ipel̦aakin lal̦ in. Ke Jesus ear pãd ilo lal̦ in, ear kakkõl bwe ejjabto jukjukun pãd in enaaj jako ilo juon “iien eñtaan el̦ap.” (Matu 24:21) Ikijjeen iien ko̦kkure in me enaaj wal̦o̦k ilju im jekl̦aj, ear tipdikitok juon kanaan kõn ta ko ri-kal̦oor ro an renaaj maroñ loi im iiooni ke rej epaakel̦o̦k iien in. Jesus ear kwal̦o̦k kõn men ko rel̦l̦ap me renaaj wal̦o̦k ipel̦aakin lal̦ in me jej lo aer wal̦o̦k kiiõ.​—Matu 24:3-12; Luk 21:10-13.

Eñin unin Jeova ej kiiõ kakkõl aolep bwe ren kõttãik er ñan ium̦win tõl eo an me el̦ap yokwe ie. Ekõn̦aan bwe armej ro rej pokake e ren lo m̦õn̦õn̦õ ilo mour in kiiõ im bareinwõt ilo aer naaj bõk jeraam̦m̦an ko ilju im jekl̦aj ilo lal̦ eo ekããl. (2 Pit. 3:13) Bwe en wõr an armej ro tõmak ilo kallim̦ur in, Jeova ear letok juon ennaan me emaroñ lo̦mo̦o̦ren kõj. Ennaan in ej “ennaan eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo” me Jesus ear kanaan bwe naaj kwal̦o̦k kake “ipel̦aakin lal̦ in bwe aolep armej ren roñ.” (Matu 24:14) Anij ear karõk bwe ro rej m̦ool ilo aer kabuñ ñane ren kwal̦o̦k ñan ro jet ennaan in jãn E bwe ren “roñ,” im ej wal̦o̦k ilo enañin 240 aelõñ ko. Jeova ekõn̦aan bwe aolep armej ren maroñ em̦m̦akũt ñan naanin kakkõl in im el̦l̦ã jãn “l̦añ” ak raanin ko̦kkure eo an me enaaj bõktok ekajet jim̦we.​—Zep. 1:14, 15; 2:2, 3.

Innem ejjab kajjitõk eo eaorõk in el̦aññe Jeova ej lel̦o̦k iien ñan an armej ro em̦m̦akũt ñan naanin kakkõl ko an. Kein kam̦ool ko rej kwal̦o̦k bwe ej kõm̦m̦ane men in aolep iien. Bõtab, eñin kajjitõk eo eaorõk: Armej ro renaaj ke l̦oore naanin kakkõl eo an Anij ke ej wõr wõt iien? Kõnke jej ri-kwal̦o̦k kõn ennaan eo an Anij, jen wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jipañ elõñ armej ro joñan wõt ad maroñ bwe ren maroñ el̦l̦ã jãn jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in.