KATAK 37
M̦õn̦õn̦õ in Kõttãik Kõj ñan Jeova—Etke im Ewi Wãween?
“En kar ke lukkuun l̦apl̦o̦k ad kwal̦o̦k ad kõttãik kõj ñan eo Jemãd?”—HIB. 12:9.
AL 9 Jeova Ej Ad Kiiñ
KÕMEL̦EL̦E EO ÑAN KATAK IN *
1. Etke ekkar bwe jen kõttãik kõj ñan Jeova?
EKKAR bwe jen kõttãik kõj ñan Jeova kõnke ej ri-Kõm̦anm̦an eo ad. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Innem ej tõllo̦kũn ñan an letok kien ko ñan kõj. (Rev. 4:11) Bõtab, un eo juon unin ad kõn̦aan pokake e ej kõnke em̦m̦antata wãween an tõl. Jãn iien ko etto tok ñan raan kein, elõñ ri-tõl ro an lal̦ in rar tõl im irooj ioon armej ro. Ijoke, jel̦ak keidi rein ñan Jeova, Jeova ej ri-Tõl eo el̦aptata an mãlõtlõt, el̦ap an yokwe, tũriam̦o, im jouj jãn aolep ri-tõl.—Ex. 34:6; Rom 16:27; 1 Jon 4:8.
2. Ekkar ñan Hibru 12:9-11, ta un ko unin ad aikuj kõttãik kõj ñan Jeova?
2 Jeova ekõn̦aan bwe jen pokake e, ejjab kõnke jej mijake wõt ak kõnke jej yokwe e im watõk e ãinwõt juon Jemãd me ej yokwe kõj. Ilo lõta eo an Paul ñan ri-Hibru ro, ear kõmel̦el̦e im ba bwe jej aikuj m̦õn̦õn̦õ in “kõttãik kõj ñan eo Jemãd” kõnke Ej katakin kõj “ñan tokjãn eo ad.”—Riit Hibru 12:9-11.
3. (1) Ewi wãween ad kwal̦o̦k bwe jej kõttãik kõj ñan Jeova? (2) Ta kajjitõk ko jenaaj uwaaki?
3 Jej kõttãik kõj ñan Jeova ilo ad kate kõj ñan pokake e ilo aolep men, im ilo ad jum̦aik kõn̦aan eo ñan atartar ioon jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo ad make. (JK. 3:5) Jej lo bwe epidodol̦o̦k ad kõttãik kõj ñan Jeova ñe jej kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kõn kadkad ko kadkadin me raiboojoj. Etke? Kõnke men ko ej kõm̦m̦ani rej pedped ioon kadkad kein. (Sam 145:9) Ilo ad kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kõn Jeova, yokwe eo ad ñane enaaj l̦apl̦o̦k. Im ñe jej yokwe Jeova, jejjab aikuji juon laajrak eaetok me ej kwal̦o̦k kien ko kõn ta ko jen kõm̦m̦ani im jab kõm̦m̦ani. Jej lukkuun kate kõj bwe jen bõk l̦õmn̦ak im eñjake ko me Jeova ekõn̦aan bwe jen bũki im bar kõjparok kõj jãn men ko renana. (Sam 97:10) Bõtab ewõr iien emaroñ pen ñan ad pokake Jeova. Etke ej ãindein? Im ta ko em̦m̦aan ro rej lale eklejia, ro rej jemãn baam̦le, kab ro rej jinen baam̦le remaroñ katak jãn waanjoñak ko an Kom̦ja eo Nihimaia, Kiiñ Devid, im Meri, jinen Jesus? Katak in enaaj kwal̦o̦k uwaakin kajjitõk kein.
ETKE JET IIEN EPEN ÑAN KÕTTÃIK KÕJ ÑAN JEOVA?
4-5. Ekkar ñan Rom 7:21-23, etke jet iien epen ñan ad kõttãik kõj ñan Jeova?
4 Jet iien jemaroñ lo bwe epen ñan ad kõttãik kõj ñan Jeova. Juon un ej kõnke kõj aolep jej bõdañe Adam jerawiwi im jejjab weeppãn. Kõn men in, eitok wõt bwe jen kõn̦aan jum̦ae. Ãlikin an kar Adam im Iv jum̦aik Jeova im m̦õñã jãn leen wõjke eo kar kõmo̦ik aerro m̦õñã jãne, erro ar make kããlõt ta eo em̦m̦an im ta eo enana. (Jen. 3:22) Rainin, enañin aolep armej ro rej kõn̦aan wõt kõjekdo̦o̦n Jeova im rej make kããlõt ta ko rejim̦we im ta ko rebõd.
5 Meñe ro me rejel̦ã kajjien Jeova im rej yokwe e, ak jet iien rej kile bwe epen ñan aer lukkuun kõttãik er ñan E. Rijjilõk Paul ear iioon apañ in. (Riit Rom 7:21-23.) Ãinwõt Paul, jekõn̦aan kõm̦m̦ani men ko rejim̦we im̦aan mejãn Jeova. Kõn men in, jej aikuj kate kõj aolep iien ñan tarin̦aeik kõn̦aan eo ippãd ñan kõm̦m̦ani men ko rebõd.
6-7. Ta un eo kein karuo unin an pen ñan kõttãik kõj ñan Jeova jet iien? Kwal̦o̦k juon waanjoñak.
6 Bar juon iaan un ko unin an pen ñan kõttãik kõj ñan Jeova jet iien ej kõn wãween an m̦anit ko ilo jikin ko jaar dik im rũttol̦o̦k ie jelõt kõj. Elõñ iaan l̦õmn̦ak ko an armej rej jum̦ae l̦õmn̦ak ko an Jeova, im jemaroñ aikuj kate wõt kõj ñan jol̦o̦k kain l̦õmn̦ak rot kein jãn ippãd. Jen lale juon waanjoñak.
7 Ilo jet jikin, ekkã an armej ro iuuni jo̦dikdik ro ñan kõjerbal aolepen mour ko aer ñan kõm̦m̦an jããn. Juon jeid im jatid etan Mary ear iioon apañ in. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) M̦okta jãn an kar katak kõn Jeova, ear jikuul̦ ilo juon iaan jikuul̦ ko rebuñbuñtata ilo aelõñ eo an. Ekar l̦ap an baam̦le eo an iuuni bwe en bõk juon jerbal me el̦ap on̦ããn im ro jet renaaj kautieje kõn an utiej jerbal eo an. Ear bar kõn̦aan kõttõpar men in. Bõtab, ãlikin an katak kõn Jeova im jino yokwe e, ear oktak mejãnkajjik ko an. Meñe ãindein ak Mary ej ba: “Jet iien ij lo jerbal ko repel̦l̦o̦k ilo peejnej ko me remaroñ kõm̦m̦an bwe en l̦õñ aõ jããn ak renaaj kapañ aõ kõm̦m̦ani men ko rej kõkajoor jem̦jerã eo aõ ippãn Jeova. Kõn wãween aõ kar dik im rũttol̦o̦k, ej pen wõt aõ ba jaab ñan men kein. Ij aikuj akwel̦ap ñan Jeova bwe en jipañ eõ ñan jum̦ae menin kapo eo ñan bõk jerbal eo me emaroñ bõbraik aõ kõm̦m̦ane jerbal eo an.”—Matu 6:24.
8. Ta eo jenaaj etale kiiõ?
8 Kõj make jej bõk tokjãn ñe jej kõttãik kõj ñan Jeova. Bõtab, ro me ewõr maroñ ko ippãer, ãinwõt em̦m̦aan ro rej lale eklejia im jemãn im jinen baam̦le ko, ebar wõr juon un unin aer l̦oori naanin tõl ko jãn Anij. Aer kõm̦m̦ane men in ej kõpel̦l̦o̦k juon iien ñan aer kõm̦m̦an bwe ro jet ren bõk tokjãn. Jen etale jet waanjoñak ko jãn Baibõl̦ me rej katakin kõj ewi wãween ad kõjerbal maroñ ko ad ilo juon wãween ej kabuñbũruon Jeova.
MEN KO EM̦M̦AAN RO REJ LALE EKLEJIA REMAROÑ KATAK JÃN NIHIMAIA
9. Ta apañ ko Nihimaia ear jelm̦aiki?
9 Jeova ear lel̦o̦k eddo eo ekanooj aorõk ñan em̦m̦aan ro rej lale eklejia ñan jabõte armej ro an. (1 Pit. 5:2) Elõñ men ko em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ katak jãn aer etale wãween an kar Nihimaia kõm̦m̦an ñan armej ro an Jeova. Ãinwõt juon eo ear kom̦ja ñan aelõñin Juda, ebwe an kar utiej im l̦ap maroñ ko an Nihimaia. (Nih. 1:11; 2:7, 8; 5:14) L̦õmn̦ak m̦õk kõn jet iaan apañ ko Nihimaia ear jelm̦aiki. Ear lo bwe armej ro rar kattoone tampel̦ eo im rar jab jipañl̦o̦k ri-Livai ro kõn jããn ãinwõt an kar Kien eo an Jeova jiroñ er bwe ren kõm̦m̦ane. Ri-Ju ro rar ko̦kkure kien eo ñan kõjparok raanin Jabõt, im jet iaan em̦m̦aan ro rar m̦areik kõrã in aelõñ ko jet. Kom̦ja eo Nihimaia ear aikuj kõm̦adm̦õde apañ in epen.—Nih. 13:4-30.
10. Ewi wãween an kar Nihimaia kõm̦adm̦õde apañ ko ear jelm̦aiki?
10 Nihimaia ear jab kõjerbal maroñ eo an ñan iuuni armej ro an Anij ñan l̦oore kien ko an make. Bõtab, ear pukot tõl eo an Jeova ilo an kar lukkuun jar ñane, im ear katakin armej ro kõn Kien eo an Jeova. (Nih. 1:4-10; 13:1-3) Ear bar kwal̦o̦k ettã bõro ilo an kar jerbal ippãn ro jein im jatin im jipañ er ñan bar kalõk wõrwõrin Jerusalem.—Nih. 4:15, UBS.
11. Ekkar ñan 1 Tessalonika 2:7, 8, ewi wãween an em̦m̦aan ro rej lale eklejia aikuj kõm̦m̦an ñan ro ilo eklejia eo?
11 Meñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ jab jelm̦aik ejja apañ kein wõt me Nihimaia ear jelm̦aiki, bõtab remaroñ anõke ilo elõñ wãween. Ñan waanjoñak, rej lukkuun kate er ñan jipañ ro jeier im jatier. Im rejjab kõtl̦o̦k bwe maroñ eo aer en kõm̦m̦an an utiej bũrueer. Jãn aer ãindein, rej kõm̦m̦an ñan eklejia eo ilo jouj im yokwe. (Riit 1 Tessalonika 2:7, 8.) Yokwe eo aer el̦ap im aer ettã bõro ej jelõt wãween aer kõnnaan ñan ro jet. Andrew, eo im eto an juon eo ej lale eklejia, ej ba: “Iar lo bwe epidodo an ro jeid im jatid roñjake ñe juon em̦m̦aan ej lale eklejia ej kwal̦o̦k jouj im yokwe. Kadkad kein rej kõm̦akũt eklejia eo ñan m̦õn̦õn̦õ in jerbal ippãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia.” Bar juon em̦m̦aan me eto an lale eklejia etan Tony, ej ba: “Iar kajjioñ l̦oore naanin kakapilõklõk eo ilo Pilippai 2:3 im kate eõ ñan watõk ro jet bwe reutiejl̦o̦k jãn ña. Men in ej jipañ eõ bwe in jab juon eo me el̦ap an iuuni armej ro ñan pokake eõ.”
12. Etke aorõk bwe em̦m̦aan ro rej lale eklejia ren ettã bũrueer?
12 Em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej aikuj ettã bũrueer, ãinwõt an Jeova ettã bũruon. Meñe Jeova ej Irooj Bõtata ilañ im ioon lal̦, bõtab ej “make kõttãik E” ak m̦allal̦tak bwe en kõjerkak ‘rijjeram̦õl jãn bũñal.’ (Sam 18:35; 113:6, 7) Ilo m̦ool, Jeova ej matõrtõre ro reutiej bũrueer im jãjjãj.—JK. 16:5, UBS.
13. Etke juon eo ej lale eklejia ej aikuj “dãpij loon”?
13 Juon em̦m̦aan eo ej lale eklejia me ej kõttãiki ñan Jeova, ej aikuj “dãpij loon.” El̦aññe ejjab kõm̦m̦ane men in, emaroñ jab jouj an kõnnaan ñe juon armej ejjab kwal̦o̦k kautiej ñan e. (Jem. 1:26; Gal. 5:14, 15) Andrew, eo kar kwal̦o̦k kake m̦oktal̦o̦k, ej ba: “Jet iien, ikar bar kõn̦aan uwaak ilo juon wãween ejjab jouj ñan eo jeid im jatid me il̦ak lale ejjab kwal̦o̦k an kautiej. Bõtab, iar kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn waanjoñak ko an em̦m̦aan ro retiljek ilo Baibõl̦, im men in ear jipañ eõ ñan kile joñan an aorõk ettã bõro im ineem̦m̦an.” Em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej kwal̦o̦k aer kõttãik er ñan Jeova ilo aer kwal̦o̦k yokwe im jouj ñe rej kõnono ñan ro ilo eklejia eo, ekoba em̦m̦aan ro jet m̦õttaer me rej lale eklejia.—Kol. 4:6.
MEN KO JEMÃN BAAM̦LE KO REMAROÑ KATAK JÃN KIIÑ DEVID
14. Ta eddo eo Jeova ear lel̦o̦k ñan jemãn baam̦le ko, im ta eo ej kõtmãne bwe ren kõm̦m̦ane?
14 Jeova ear karõk bwe em̦m̦aan ro ren bõran baam̦le eo, im ej kõtmãne bwe ren katakin im kauweik ajri ro nejier. (1 Kor. 11:3; Eps. 6:4) Ijoke, ewõr joñan maroñ ko an jemãn baam̦le eo. Ej aikuj uwaak ñan Jeova, eo me ej unin an aolep baam̦le pãd. (Eps. 3:14, 15) Jemãn baam̦le ko rej kwal̦o̦k aer kõttãik er ñan Jeova ilo aer kõjerbal maroñ ko aer ilo juon wãween ej kabuñbũruon Anij. Elõñ men ko remaroñ lukkuun katak ikijjeen aer etale mour eo an Kiiñ Devid.
15. Etke Kiiñ Devid ej juon joñak em̦m̦an ñan an jemãn baam̦le ko katak jãne?
15 Jeova ear jitõñ Devid bwe en bõran baam̦le eo an im bareinwõt bõran aolepen aelõñin Israel. Ãinwõt juon kiiñ, ear l̦ap maroñ eo an Devid. Ewõr jet iien ko, ear jab jim̦we wãween an kõjerbal maroñ eo an im ear kõm̦m̦ani bõd ko rel̦l̦ap. (2 Sa. 11:14, 15, UBS) Ijoke, ear kwal̦o̦k an kõttãiki ñan Jeova ilo an kar m̦õn̦õn̦õ in bõk kauwe jãne. Ear lutõkl̦o̦k bũruon ñan Jeova ilo jar. Im ear kate joñan wõt an maroñ ñan pokake naanin kauwe eo an Jeova. (Sam 51:1-4, UBS) Bareinwõt, joñan an etta bũruon, ear m̦õn̦õn̦õ in roñjake naanin kakapilõklõk ko ejjab jãn em̦m̦aan ro wõt ak bareinwõt jãn kõrã ro. (1 Sa. 19:11, 12; 25:32, 33) Devid ear katak jãn bõd ko an im ear likũt bwe an karejar ñan Jeova en men eo eaorõktata ilo mour eo an.
16. Ta ko jemãn baam̦le ko remaroñ katak jãn Devid?
16 Ta ko jemãn baam̦le ko remaroñ katak jãn Kiiñ Devid? Jab kõjerbal maroñ eo Jeova ear lewaj ñan eok ilo wãween eo ejjab jim̦we. Kile bõd ko am̦, im roñjake naanin kauwe ko rej pedped ioon Baibõl̦ me ro jet rej liwaj. El̦aññe kwõj ãindein, baam̦le eo am̦ enaaj kautiej eok kõn an ettã bũruom̦. Ñe kwõj jar ippãn baam̦le eo am̦, lutõkl̦o̦k bũruom̦ ñan Jeova, im kõm̦m̦an bwe baam̦le eo am̦ en kile joñan am̦ lukkuun atartar ioon Jeova. Im ilõñin men otemjej, kõm̦m̦an bwe am̦ karejar ñan Jeova en men eo eaorõktata ilo mour eo am̦. (Dut. 6:6-9) Joñak eo am̦ em̦m̦an ej juon iaan menin lel̦o̦k ko raorõktata kwõmaroñ lel̦o̦k ñan baam̦le eo am̦.
MEN KO JINEN BAAM̦LE KO REMAROÑ KATAK JÃN MERI
17. Ta eddo eo Jeova ear lel̦o̦k ñan jinen baam̦le ko?
17 Jeova ear lel̦o̦k juon eddo ekanooj aorõk ñan ro jinen kajjojo baam̦le, im ear bar lel̦o̦k joñan maroñ ñan aer tõl ajri ro nejier. (JK. 6:20) Ilo m̦ool, men ko jinen baam̦le eo ej ba im kõm̦m̦ani remaroñ lukkuun l̦ap aer jelõt ajri ro nejin ilo aolepen mour ko aer. (JK. 22:6, UBS) L̦õmn̦ak kõn ta ko jinen baam̦le ko remaroñ katak jãn Meri, eo jinen Jesus.
18-19. Ta ko jinen baam̦le ko remaroñ katak jãn joñak eo an Meri?
18 Meri ear lukkuun jel̦ã kobban Jeje ko. Ear lukkuun kautiej Jeova im ear lukkuun kajoor kõtaan eo an ippãn Jeova. Ear m̦õn̦õn̦õ in kõttãiki ñan tõl eo an Jeova, meñe ear mel̦el̦ein bwe aolep men ko ilo mour eo an renaaj kiiõ oktak.—Luk 1:35-38, 46-55.
19 Kom̦ kõrã ro me rej jinen juon baam̦le, kom̦ maroñ anõke joñak eo an Meri ilo elõñ wãween. Ewi wãween? Kein kajuon, ej ilo am̦ kõkajoor kõtaan eo am̦ ippãn Jeova ikijjeen am̦ katak im jar ippam̦ make. Kein karuo, ej ilo am̦ m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦an oktak ilo mour eo am̦ bwe kwõn kabuñbũruon Jeova. Ñan waanjoñak, bõlen kwaar dik im rũttol̦o̦k ilo juon baam̦le me rũtto ro jem̦am̦ im jinõm̦ rekõn m̦õkaj aer illu im eddo aer kõnnaanwaj ñan kom̦ ro nejier. Innem bõlen kwõl̦ak rũtto kiiõ kwõj l̦õmn̦ak bwe ãindein kilen lale juon baam̦le. Meñe em̦õj am̦ katak kõn kien ko an Jeova, kwõmaroñ lo bwe epen ñan am̦ ineem̦m̦an wõt im kijenmej ippãn ajri ro nejũm̦, el̦aptata ñe rej bõte eok ilo iien ko kwõm̦õk. (Eps. 4:31) Ilo iien rot kein, el̦apl̦o̦k am̦ aikuj atartar ioon Jeova ilo jar. Juon jinen baam̦le etan Lydia, ej ba: “Jet iien, iar aikuj buul̦ jar ñan Jeova bwe in jab illu ilo aõ kõnnaan ñan l̦adik eo nejũ ñe ejjab pokake eõ. Joñan, iar aikuj bõjrak aõ kõnnaan ilo lukwõn juon jãntõj im jar ilo bũruõ bwe Jeova en jipañ eõ. Jar ej jipañ eõ ñan ineem̦m̦an.”—Sam 37:5.
20. Ta apañ eo jet jinen baam̦le rej jelm̦aiki, im ewi wãween aer maroñ anjo̦ ioon apañ in?
20 Bar juon apañ me jet jinen baam̦le remaroñ lo bwe epen ej ñan kwal̦o̦k ñan ajri ro nejier bwe rej yokwe er. (Tai. 2:3, 4) Jet kõrã rar dik im rũttol̦o̦k ilo juon baam̦le me jemãer im jineer rar jab kwal̦o̦k okmããn̦ãn̦in yokwe ñan er. El̦aññe kar wãween dein am̦ dik im rũttol̦o̦k, kwõjjab aikuj anõke ejja bõd ko wõt an kar jem̦am̦ im jinõm̦. Juon jinen baam̦le me ej kõttãiki ñan karõk ko an Jeova emaroñ aikuj katak ñan kwal̦o̦k yokwe ñan ajri ro nejin. Emaroñ pen ñan an ukot wãween an l̦õmn̦ak, eñjake, im kõm̦m̦an. Bõtab, ewõr an maroñ ñan kõm̦m̦an oktak ilo men kein, im oktak kein renaaj jipañ e im baam̦le eo an jim̦or.
WÕNM̦AANL̦O̦K WÕT IM KÕTTÃIK EOK ÑAN JEOVA
21-22. Ekkar ñan Aiseia 65:13, 14, ta tokjãn ko jenaaj loi jãn ad kõttãik kõj ñan Jeova?
21 Kiiñ Devid ear lo tokjãn ko jãn an juon kõttãik e ñan Jeova. Ear je im ba: “Naan ko naanin kaiñi an Jeova rejim̦we im rekalañlõñ bũruod; kien ko an Jeova rerreo im rej kameraml̦o̦k mejãd. Bareinwõt rej kauweik karejeram̦; ro rej pokake er el̦ap on̦ãer.” (Sam 19:8, 11) Rainin, jej lo oktak eo ikõtaan ro rej kõttãik er ñan Jeova im ro rej kõjekdo̦o̦n naanin kakapilõklõk ko an. Ro rej kõttãik er ñan Jeova rej “al kõn lañlõñ an bõro.”—Riit Aiseia 65:13, 14.
22 Ñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia, jemãn baam̦le ko, im jinen baam̦le ko rej m̦õn̦õn̦õ in kõttãik er ñan Jeova, mour ko aer rem̦m̦anl̦o̦k, baam̦le ko aer rem̦õn̦õn̦õl̦o̦k, im el̦apl̦o̦k an aolep ro ilo eklejia eo bõrokuk ippãn doon. Men eo el̦aptata an aorõk, ej bwe rej kam̦õn̦õn̦õik bũruon Jeova. (JK. 27:11) Ejjel̦o̦k bar juon jeraam̦m̦an el̦apl̦o̦k jãn men in!
AL 123 Kõttãik Wõt Kõj ñan Laajrak Ko
^ par. 5 Katak in enaaj kwal̦o̦k etke jej aikuj kõttãik kõj ñan Jeova. Enaaj bar kwal̦o̦k ta ko me ro ewõr aer maroñ ãinwõt em̦m̦aan ro rej lale eklejia, ro rej jemãn baam̦le, kab ro rej jinen baam̦le, remaroñ katak jãn waanjoñak ko an Kom̦ja eo Nihimaia, Kiiñ Devid, im Meri, jinen Jesus.
^ par. 1 MEL̦EL̦EIN NAAN IN: Naan in kõttãik ejjab em̦m̦an ñan ro me ewõr ro rej iuuni er ñan pokake er. Bõtab, armej ro an Anij rej kããlõt ñan pokake e, kõn men in rejjab watõk bwe aer kõttãik er ñan Anij ej juon men enana.
^ par. 7 Em̦õj ukot ãt ko etan armej ro ilo katak in.
^ par. 62 KÕMEL̦EL̦E KO KÕN PIJA KO: Juon em̦m̦aan ej lale eklejia ej jerbal ippãn l̦adik eo nejin ke rej karreoik Im̦õn Kweilo̦k eo, ãinwõt an kar Nihimaia make bõk kun̦aan im jipañ ilo jerbalin kalõk wõrwõrin Jerusalem.
^ par. 64 KÕMEL̦EL̦E EO KÕN PIJA EO: Juon jemãn baam̦le ej jar ikijjeen baam̦le eo an im ej lukkuun jar ñan Jeova.
^ par. 66 KÕMEL̦EL̦E EO KÕN PIJA EO: Juon l̦adik ej jol̦o̦k el̦ap iien ñan mijjin im ejjañin kadedel̦o̦k jerbal ko ak katak ko an. Jinen, ej m̦õk tok jãn jerbal, im ej kauweiki ilo an jab illu ak kwal̦o̦k naan ko reddo.