1-2. (1) Iien rot ko emaroñ lukkuun pen ñan jol̦o̦k an juon armej bõd? (2) Ewi wãween an kar Denise kwal̦o̦k an jeorl̦o̦k bõd?

 EPEN ke am̦ jol̦o̦k an ro jet bõd? Eokwe, elõñ iaad jej lo bwe epen ad kõm̦m̦ane men in, el̦aptata ñe juon armej ear ba ak kõm̦m̦ane juon men me ear lukkuun kõmetak kõj. Meñe ãindein, ak jemaroñ anjo̦ ioon eñjake ko ad rekõmmetak im jeorl̦o̦k an bõd. Ñan waanjoñak, l̦õmn̦ak kõn bwebwenato eo an juon jeid im jatid kõrã etan Denise, a eo me ear jeorl̦o̦k bõd ilo juon wãween el̦ap. Ilo kar 2017 eo, Denise im baam̦le eo an rar etal ñan Ra eo El̦ap an Ri-Kõnnaan ro an Jeova me ej kab pel̦l̦o̦k. Ilo ial̦ eo aer l̦o̦k ñan ijo kapijukuneer, juon ri-kattõr ear jab kõjparok an kõttar im ear dibõje wa eo waer. Denise ear l̦otl̦o̦k ilo kar ãkjitõn eo. Ke ear ruj, kar ba ñane bwe ajri ro nejin relukkuun jorrããn im l̦eo pãleen etan Brian, em̦õj an mej. Ke Denise ej reilikl̦o̦k im l̦õmn̦ak kõn iien in, ej ba: “Ear lukkuun rup bũruõ im iar jaje in ita.” Tokãlik, kar ba ñan e bwe ri-kattõr eo ear jab kadek kõn arkool̦ ak uno ko rekkajjoor im ear jab m̦ad kõn talboon eo nejin ak men ko jet. Kõn men in, Denise ear jar ñan Jeova kõn aenõm̦m̦an bwe en maroñ irooj ioon eñjake ko an.

² Kar kalbuuji ri-kattõr eo me ear dibõj er im bõkl̦o̦ke ñan im̦õn ekajet eo kõn an kar mej l̦eo pãleen Denise ilo ãkjitõn eo. El̦aññe im̦õn ekajet eo ear pepe bwe ewõr ruõn, eokwe l̦ein enaaj kar pãdwõt ilo kalbuuj. Ijoke, im̦õn ekajet eo ear kõnnaanek Denise bwe jem̦l̦o̦k eo an em̦m̦aan in enaaj pedped ioon testimony eo an. Denise ej ba: “Ear ãinwõt ñe juon armej ear kõpel̦l̦o̦k kinej ko aõ im lutõke juon kal̦an in jo̦o̦l̦ ioer kõnke iar aikuj bar kõnono kõn iien eo epentata ilo mour e aõ.”  Jejjo wiik tokãlik, Denise ear jijet ilo im̦õn ekajet eo im ear pojakin kõnono im̦aan em̦m̦aan eo me ear lukkuun kõmetak baam̦le eo an. Ta eo ear ba? Denise ear kajjitõk ippãn ri-ekajet eo bwe en kwal̦o̦k tũriam̦o ñan em̦m̦aan in. b Ãlikin an kar kõnono, ri-ekajet eo ear jañ. Ear ba: “25 iiõ in aõ jerbal ãinwõt juon ri-ekajet, im ijjañin kar roñ an juon armej ba naan rot kein ilo im̦õn ekajet in aõ. Ijjañin kar roñ an baam̦le eo akwel̦ap ippa ñan kwal̦o̦k tũriam̦o ñan armej eo ewõr ruõn. Im ijjañin kar roñ an ro jet kwal̦o̦k yokwe im jeorl̦o̦k bõd.”

 3. Ta eo ear kõm̦akũt Denise ñan jeorl̦o̦k bõd?

³ Ta eo ear jipañ Denise bwe en jeorl̦o̦k bõd eo an ri-kattõr eo? Ear kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn an Jeova jeorl̦o̦k bõd. (Mai. 7:18) Ñe el̦ap ad kam̦m̦oolol Jeova kõn an jeorl̦o̦k ad bõd, eokwe jenaaj kõn̦aan em̦m̦akũt im jeorl̦o̦k an ro jet bõd.

 4. Ta eo Jeova ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ane? (Epesõs 4:32)

⁴ Jeova ekõn̦aan bwe jen m̦õn̦õn̦õ in jeorl̦o̦k an ro jet bõd, ãinwõt an kar m̦õn̦õn̦õ in jeorl̦o̦k ad bõd. (Riit Epesõs 4:32.) Ej kõtmãne bwe jen pojakin jeorl̦o̦k bõd ko an ro me rar kõmetak kõj. (Sam 86:5; Luk 17:4) Ilo katak in, jenaaj etale jilu men ko me renaaj jipañ kõj ñan kal̦apl̦o̦k ad jel̦ã kilen jeorl̦o̦k bõd.

JAB KÕJEKDO̦O̦NE EÑJAKE KO AM̦

 5. Ekkar ñan Jabõn Kõnnaan 12:​18, ewi wãween ad maroñ eñjake ñe juon armej ej kõmetak kõj?

⁵ Jemaroñ lukkuun metak kõn juon men me juon armej ear ba ak kõm̦m̦ane ñan kõj, el̦aptata ñe armej eo ej juon eo jelukkuun epaake ak juon iaan ro nukũd. (Sam 55:​12-14) Jet iien, joñan ad lukkuun metak ak illu, ej ãinwõt ñe juon ear wie kõj kõn juon jãje. (Riit Jabõn Kõnnaan 12:18.) Jemaroñ kajjioñ kõjekdo̦o̦n ak mel̦o̦kl̦o̦ki eñjake kein ad. Bõtab ad ãindein ej ãinwõt ñe kar wieik kõj innem kar likũti wõt jãje eo ijo. Ejja ãindeinl̦o̦k wõt, jen jab kõtmãne bwe enaaj em̦m̦anl̦o̦k ad mour el̦aññe jej kõjekdo̦o̦ne eñjake kein ad.

 6. Ñe juon armej ej kõmetak kõj, ta eñjake eo jemaroñ bõke ilo jinoin ?

⁶ Ñe juon armej ej kõmetak kõj, ilo jinoin jemaroñ m̦õkaj im illu ippãn. Baibõl̦ ej kaalikkar bwe jemaroñ illu, bõtab ej kakkõl kõj bwe jen jab kõtl̦o̦k an eñjake in irooj iood. (Sam 4:4; Eps. 4:26) Etke? Kõnke ekkã an eñjake ko ad tõll̦o̦k kõj bwe jen kõm̦m̦ani jet men. Im ekkã an jab wal̦o̦k men ko rem̦m̦an ñe jej illu. (Jem. 1:20) Keememej bwe ñe juon ej kõmetak kõj jemaroñ illu ilo jinoin, bõtab ewõr ad jokãlõt ñan dãpij ad illu ak jaab.

 7. Ta eñjake ko jet jemaroñ bũki ñe juon armej ej kõmetak kõj?

⁷ Ñe enana an ro jet kõm̦m̦an ñan kõj, jemaroñ bõk eñjake ko jet me rekõmmetak. Ñan waanjoñak, juon jeid im jatid kõrã etan Ann ej ba: “Ke iar dik, baba ear etal jãn m̦am̦a im m̦areiki kõrã eo me erro ear kõl̦l̦ãiki ñan lale eõ. Kõn men in, iar eñjake bwe jema ear kõjoole eõ. Im ke ear wõr nejierro ajri, iar eñjake bwe ajri rein rar bõk jikũ. Ilo aõ kar dik im rũttol̦o̦k, iar l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k rar kea kake ña.” Juon jeid im jatid kõrã etan Georgette ej kõmel̦el̦eik wãween an kar eñjake ke l̦eo pãleen ear ellolo jãn e, ej ba: “Kõm̦ro ear m̦õttãik doon jãn ke kõm̦ro ear dik. Im kõm̦ro ear bainier ippãn doon! Ear lukkuun rup bũruõ.” Im juon jeid im jatid kõrã etan Naomi ej ba: “Iban  kar l̦õmn̦ak bwe l̦eo ippa enãj kar kõmetak eõ. Innem ke ear kwal̦o̦k m̦ool im ba bwe ear alwõje pija ko rekeelwaan ilo ittino, iar eñjake bwe ear m̦õn̦e eõ im jab tiljek ñan eõ.”

 8. (1) Ta jet iaan un ko unin ad aikuj jeorl̦o̦k an ro jet bõd? (2) Ta tokjãn ko jej bũki ne jej jeorl̦o̦k an ro jet bõd? (Lale bo̦o̦k eo etan “ Ta El̦aññe Juon Armej Ear Lukkuun Kõmetak Kõj?”)

⁸ Meñe ejjel̦o̦k ad maroñ ioon ta ko ro jet rej ba ak kõm̦m̦ani ñan kõj, ak ewõr ad maroñ ñan kããlõt ta eo jenaaj kõm̦m̦ane. Im enañin aolep iien, men eo em̦m̦antata jemaroñ kõm̦m̦ane ej jeorl̦o̦k an armej eo bõd. Etke? Kõnke jej yokwe Jeova, im ekõn̦aan bwe jen juon eo me ejel̦ã jeorl̦o̦k bõd. El̦aññe jej dãpij wõt ad illu im jab jeorl̦o̦k an ro jet bõd, jemaroñ kõm̦m̦ane juon men ejjab mãlõtlõt im bõlen ko̦kkure ãjmour eo ad. (JK. 14:​17, UBS; 14:​29, 30) L̦õmn̦ak kõn joñak eo an juon jeid im jatid kõrã etan Christine. Ej ba: “Ñe el̦ap wõt aõ l̦õmn̦ak kõn aõ metak ak illu, edikl̦o̦k aõ ettõñdikdik. Ekkã aõ jab kõjparok aõ m̦õñã. Ejabwe awa in aõ kiki, im epenl̦o̦k aõ irooj ioon eñjake ko aõ. Innem men kein rej jelõt mourin m̦are eo aõ im kõtaan eo aõ ippãn ro jet.”

 9. Etke jej aikuj jol̦o̦k ad illu?

⁹ Meñe armej eo ear kõmetak kõj ejjab jeorl̦o̦k an bõd ippãd, ak ewõr juon men jemaroñ kõm̦m̦ane bwe en dikl̦o̦k ad metak. Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane? Georgette, eo me kar kwal̦o̦k kake m̦oktal̦o̦k, ej ba: “Ear bõk iien, bõtab tokãlik iar pepe in jol̦o̦k aõ illu im inepata ippãn l̦eo kar ippa. Tokjãn men in, ij eñjake aõ lukkuun aenõm̦m̦an.” Ñe jej pepe in jol̦o̦k ad illu, jej bõbrae an bũruod obrak kõn dike. Bareinwõt, jej kõjeraam̦m̦an kõj make kõn juon menin letok—enaaj jako ad l̦õmn̦ak wõt kõn men eo ear wal̦o̦k im jemaroñ bar lo m̦õn̦õn̦õ ilo mour eo ad. (JK. 11:17) Bõtab ta eo kwõj aikuj kõm̦m̦ane el̦aññe kwõjjañin pojakin jeorl̦o̦k an armej eo bõd?

WÃWEEN ÑAN JOL̦O̦K AM̦ ILLU

10. Etke jej aikuj kõttar an mootl̦o̦k iien bwe en jako ad metak ak illu? (Bar lale pija ko.)

¹⁰ Ewi wãween kwõmaroñ anjo̦ ioon eñjake ko am̦ rekõmmetak? Juon wãween ej ikijjeen am̦ kõttar an mootl̦o̦k iien bwe en bar em̦m̦an am̦ mour. Juon armej me ear aikuj taktõ kõn an kar jorrããn, ej aikuj iien bwe en bar ãjmour. Ejja ãindeinl̦o̦k wõt, emaroñ bõk iien m̦ae iien eo jepojak in jeorl̦o̦k an juon armej bõd jãn bũruod.—Ekl. 3:3; 1 Pit. 1:22.

11. Ewi wãween an jar maroñ jipañ eok bwe kwõn jel̦ã jeorl̦o̦k bõd?

 ¹¹ Jar im kajjitõk bwe Jeova en jipañ eok bwe kwõn jel̦ã jeorl̦o̦k bõd. c Ann, eo me kar kõnono kake m̦oktal̦o̦k, ej kõmel̦el̦e kõn wãween an kar jar jipañ e. Ej ba: “Iar kajjitõk ippãn Jeova bwe en jeorl̦o̦k amwõj kajjojo bõd kõn men ko kõmar ba ak kõm̦m̦ani me rar jab jim̦we. Innem iar je juon lõta ñan jema im kõrã eo pãleen im ba ñan erro bwe em̦õj aõ jol̦o̦k aerro bõd.” Ann ej kwal̦o̦k m̦ool im ba bwe men in ear jab pidodo. Bõtab ej ba: “Kõjatdikdik eo aõ ej bwe ilo aõ kajjioñ anõke an Jeova jeorl̦o̦k bõd, men in emaroñ kõm̦akũt jema im kõrã eo pãleen ñan kal̦apl̦o̦k aerro jel̦ã kõn Jeova.”

12. Etke jej aikuj lõke Jeova ijello̦kun ad lõke eñjake ko ad? (Jabõn Kõnnaan 3:​5, 6)

¹² Lõke Jeova, im jab eñjake ko am̦. (Riit Jabõn Kõnnaan 3:​5, 6.) Aolep iien Jeova ejel̦ã ta eo em̦m̦antata ñan kõj. (Ais. 55:​8, 9) Im eban kajjitõk ippãd bwe jen kõm̦m̦ane juon men me enaaj ko̦kkure kõj. Kõn men in, ñe ej rõjañ kõj ñan jeorl̦o̦k an ro jet bõd, jemaroñ lõke bwe jenaaj bõk tokjãn jãn ad ãindein. (Sam 40:4; Ais. 48:​17, 18) Ijoke, el̦aññe jej lõke eñjake ko ad, jemaroñ jab jeorl̦o̦k an armej eo bõd ñan jidik. (JK. 14:​12, UBS; Jrm. 17:9) Naomi, eo me kar kwal̦o̦k kake m̦oktal̦o̦k, ej ba: “Ilo kar jinoin, iar l̦õmn̦ak bwe iar jab aikuj jol̦o̦k an l̦eo ippa bõd kõn an kar alwõje pijain keelwaan ko. Iar mijak bwe enaaj bar kõmetak eõ ak bwe enaaj mel̦o̦kl̦o̦k ewi joñan an kar rup bũruõ kõn e. Im iar l̦õmn̦ak bwe Jeova emel̦el̦e kõn eñjake ko aõ. Bõtab iar jino kile bwe meñe Jeova emaroñ mel̦el̦e kõn eñjake ko aõ, ak ejjab mel̦el̦ein bwe ej errã ippa kõn eñjake kein. Ejel̦ã wãween aõ eñjake im bwe enaaj bõk iien ñan an mo bũruõ, bõtab ebar kõn̦aan bwe in jel̦ã jeorl̦o̦k bõd.” d

WÃWEEN ÑAN EJAAKE EÑJAKE KO REM̦M̦AN

13. Ekkar ñan Rom 12:​18-21, ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane?

¹³ Ñe jej jeorl̦o̦k bõd eo an juon armej me ear lukkuun kõmetak kõj, elõñl̦o̦k men ko jej aikuj kõm̦m̦ani ijello̦kun wõt ad pepe in jab kõnono kõn men eo ear wal̦o̦k. El̦aññe armej eo ear kõmetak kõj ej juon iaan rũttõmak ro jeid  im jatid, mejãnkajjik eo ad ej ñan kõm̦m̦an aenõm̦m̦an ippãer. (Matu 5:​23, 24) Ijello̦kun ad dãpij ad illu, jej kããlõt ñan kwal̦o̦k tũriam̦o ñan er im jeorl̦o̦k aer bõd. (Riit Rom 12:​18-21; 1 Pit. 3:9) Ta eo emaroñ jipañ kõj ñan kõm̦m̦ane men in?

14. Ta eo jej aikuj kate kõj ñan kõm̦m̦ane, im etke?

¹⁴ Jej aikuj kate kõj ñan kalimjek armej eo ear kõmetak kõj ilo ejja wãween eo wõt Jeova ej kalimjek e. Jeova ej kããlõt ñan kalimjek kadkad ko rem̦m̦an ippãn juon armej. (2 Kro. 16:9; Sam 130:​3, UBS) Em̦ool bwe ekkã an pidodo ad loi kadkad ko rem̦m̦an ak renana ippãn juon armej el̦aññe jej kõtmãne bwe ewõr ippãn kadkad kein. Kõn men in, ñe jej kalimjek men ko rem̦m̦an ippãn ro jet, enaaj pidodol̦o̦k ad jeorl̦o̦k aer bõd. Ñan waanjoñak, juon jeid im jatid em̦m̦aan etan Jarrod ej ba, “Ij kile bwe epidodol̦o̦k aõ jeorl̦o̦k an juon jeid im jatid bõd ñe ij keidi likjab eo ear kõm̦m̦ane ñan aolep men ko relukkuun em̦m̦an me ij loi ippãn.”

15. Etke em̦m̦an ñan ba ñan eo ear kõmetak eok bwe em̦õj am̦ jeorl̦o̦k an bõd?

¹⁵ Bar juon men eaorõk kwõmaroñ kõm̦m̦ane ej ñan ba ñan armej eo bwe kwõj jeorl̦o̦k an bõd. Etke? L̦õmn̦ak kõn ta eo Naomi, eo me  kar kõnono kake m̦oktal̦o̦k, ej ba: “L̦eo ippa ear kajjitõk ippa, ‘Kwõnañin ke jol̦o̦k aõ bõd?’ Ke iar tõn ba, ‘Aet, em̦õj aõ jol̦o̦k am̦ bõd,’ ear jab maroñ diwõjtok naan kein jãn lo̦ñiũ. Iar kile bwe ijjañin kar lukkuun jeorl̦o̦k an bõd jãn bũruõ. Bõtab ãlikin an mootl̦o̦k iien, iar maroñ ba naan kein raorõk ñan e, ‘Ij jol̦o̦k am̦ bõd.’ Iar lukkuun bwilõñ ke iar kile ewi joñan an kar men in kõm̦m̦an an l̦eo ippa emmerara, joñan ear wõr dãnnin kõmjaal̦al̦ ilo mejãn. Ejjab men in wõt, ak ña bareinwõt iar eñjake aõ emmerara im aenõm̦m̦an. Ãlikin iien in, iar bar jino lõke im kõm̦ro elukkuun bar epaake doon ãinwõt kar m̦okta.”

16. Ta ko em̦õj am̦ katak kõn jeorl̦o̦k bõd?

¹⁶ Jeova ekõn̦aan bwe jen jel̦ã jeorl̦o̦k bõd. (Kol. 3:13) Meñe ãindein, ak emaroñ lukkuun pen ñan ad jeorl̦o̦k an ro jet bõd. Bõtab, jemaroñ lo tõprak ilo ad kõm̦m̦ane men in ñe jejjab kõjekdo̦o̦n eñjake ko ad im jej kate kõj ñan jol̦o̦k ad illu. Ñe jej kõm̦m̦ani men kein, jenaaj maroñ ejaak eñjake ko rem̦m̦an im rekõketak.—Lale bo̦o̦k eo etan “ Jilu Buñtõn Ne ko ñan Jeorl̦o̦k Bõd.”

L̦ÕMN̦AK KÕN TOKJÃN KO KWÕNAAJ BŨKI ITOK JÃN AM̦ JEORL̦O̦K BÕD

17. Ewi wãween ad bõk tokjãn jãn ad jeorl̦o̦k an ro jet bõd?

¹⁷ Elukkuun lõñ un ko unin ad kõn̦aan jeorl̦o̦k an ro jet bõd. L̦õmn̦ak kõn jet iaaer. Kein kajuon, jej anõke im kabuñbũruon Jemãdwõj ilañ me el̦ap tũriam̦o ippãn, Jeova. (Luk 6:36) Kein karuo, jej kwal̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn an Jeova jouj ñan kõj im jeorl̦o̦k ad bõd. (Matu 6:12) Im kein kajilu, em̦m̦an ãjmour eo ad im ekajoor kõtaan ko ad ippãn ro jet.

18-19. Ta eo emaroñ wal̦o̦k itok wõt jãn ad jeorl̦o̦k bõd?

¹⁸ Ñe jej jeorl̦o̦k an ro jet bõd, emaroñ wõr jeraam̦m̦an ko rej wal̦o̦k me jaar jab kõtmãne kaki. Ñan waanjoñak, l̦õmn̦ak kõn ta eo ear wal̦o̦k ñan Denise, eo me kar kwal̦o̦k kake m̦oktal̦o̦k. Ilo tõre eo, ear jab jel̦ã bwe em̦m̦aan eo me ear dibõje er ear bũl̦ããn in bõk mour eo an make ãlikin an kar dedel̦o̦k keej eo an. Bõtab, ke Denise ear jeorl̦o̦k an bõd, men in ear lukkuun tõpar bũruon em̦m̦aan in. Joñan, ear jino katak Baibõl̦ ippãn Ri-Kõnnaan ro an Jeova.

¹⁹ Jemaroñ l̦õmn̦ak bwe ad jeorl̦o̦k an juon bõd ej juon iaan men ko reppentata jej aikuj kõm̦m̦ani. Ijoke, men in emaroñ juon iaan men ko rem̦m̦antata jemaroñ kõm̦m̦ani me enaaj bõktok elõñ jeraam̦m̦an ko. (Matu 5:7) Kõn men in, jen aolep lukkuun kate kõj ñan anõke Jeova ilo an jeorl̦o̦k bõd.