1-2. Ta wãween ko jemaroñ iiooni me rejjab jim̦we?

 JESUS ear kwal̦o̦k juon waanjoñak kõn juon kõrã emej l̦eo pãleen me ear jab bõjrak jãn an kajjitõk jipañ jãn juon ri-ekajet kõn wãween eo ejjab jim̦we ear iioone. Ejjel̦o̦k pere bwe elõñ iaan ri-kal̦oor ro an Jesus rar mel̦el̦e kõn eñjake eo an kõrã in kõnke ilo kar tõre kein ekkã an armej ro me ejjel̦o̦k bõnbõnier iioon wãween ko rejjab jim̦we. (Luk 18:​1-5) Im el̦ap ad bar mel̦el̦e kõn eñjake eo an kõrã in kõnke kõj aolep jaar iioon wãween ko rejjab jim̦we ilo mour ko ad.

² Ilo raan kein, ekkã ad lo an ro jet kalijekl̦o̦k, jab kwal̦o̦k jouj, im el̦ap aer kũbbon̦. Eñin unin jejjab bwilõñ ñe ejjab jim̦we an ro jet kõm̦m̦an ñan kõj. (Ekl. 5:8) Bõtab, men eo jeban kar kõtmãne ej an ro jeid im jatid jab kwal̦o̦k ñan jouj ñan kõj. Ijoke, men in emaroñ wal̦o̦k. Alikkar bwe ro jeid im jatid rejjab jum̦ae m̦ool eo. Men eo wõt, rejjab weeppãn. Elõñ men ko jemaroñ katak jãn wãween an kar Jesus em̦m̦akũt ke ear iioon wãween ko rejjab jim̦we jãn ri-jum̦ae ro relãj. Ñe jemaroñ kijenmej ippãn ri-jum̦ae ro me ejjab jim̦we aer kõm̦m̦an ñan kõj, eokwe eaorõkl̦o̦k bwe jen kijenmej ippãn rũttõmak ro m̦õttad! Ewi wãween an Jeova eñjake ñe ro ilikin eklejia eo ak ro ilowaan eklejia eo ejjab jim̦we aer kõm̦m̦an ñan kõj? Ej ke kea kõn men in?

3. Jeova ej ke kea ñe jej iioon wãween ko rejjab jim̦we, im etke?

³ El̦ap an Jeova kea kõn wãween an ro jet kõm̦m̦an ñan kõj. “Jeova ej yokwe ekajet jim̦we.” (Sam 37:28) Jesus ej kaalikkar ñan kõj bwe Jeova enaaj “m̦õkaj im kwal̦o̦k ekajet jim̦we” ilo  iien eo ejejjet. (Luk 18:​7, 8) Im m̦õttan jidik enaaj n̦amejal̦an aolep apañ ko jaar iiooni im julo̦k aolep jerbal ko rejjab jim̦we.—Sam 72:​1, 2.

4. Ta eo Jeova ej letok ñan kõj ilo raan kein?

⁴ Ilo tõre in jej kõttare iien eo Jeova enaaj julo̦k aolep apañ ko, Jeova ej jipañ kõj ñan kijenmej ium̦win wãween ko rejjab jim̦we. (2 Pit. 3:13) Ñan waanjoñak, ej katakin kõj kilen kõjparok jãn ad kõm̦m̦ani men ko rejjab mãlõtlõt ilo iien ko jej iioon wãween ko rejjab jim̦we. Ikijjeen eo Nejin, Jeova ej letok ñan kõj juon joñak em̦m̦an ñan anõke ikijjeen wãween ad maroñ kijenmej ñe ejjab jim̦we wãween an ro jet kõm̦m̦an ñan kõj. Im ej letok naanin kaiñi ko ilo Baibõl̦ kõn ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani ñe jej iioon wãween ko rejjab jim̦we.

KÕJPAROK WÃWEEN AM̦ EM̦M̦AKŨT ÑE KWÕJ IIOON WÃWEEN KO REJJAB JIM̦WE

5. Etke jej aikuj kõjparok wãween ad em̦m̦akũt ñe jej iioon wãween ko rejjab jim̦we?

⁵ Jemaroñ lukkuun metak im bũrom̦õj ñe men ko rejjab jim̦we rej wal̦o̦k ñan kõj. (Ekl. 7:7) Ri-karejar ro retiljek ãinwõt Job im Habakkuk, rar bõk ejja eñjake kein. (Job 6:​2, 3; Hab. 1:​1-3) Ejjel̦o̦k jorrããn ñe jej bõk eñjake kein. Bõtab, jej aikuj kõjparok wãween ad em̦m̦akũt bwe jen jab kõm̦m̦ane juon men ejjab mãlõtlõt.

6. Ta eo jej katak jãn waanjoñak eo kõn Absalom? (Bar lale pija eo.)

⁶ Ñe ejjab jim̦we an ro jet kõm̦m̦an ñan kõj ak juon eo ejitõnbõro ippãd, jemaroñ kõn̦aan idenon̦e. Ñe jej em̦m̦akũt ilo wãween in, emaroñ nanal̦o̦k apañ eo. L̦õmn̦ak kõn waanjoñak eo kõn l̦eo nejin Kiiñ Devid etan Absalom. Ear lukkuun illu ke l̦eo jein etan Amnon ear ko̦kkure ledik eo jatin etan Temar. Ekkar ñan Kien Moses, ear ekkar bwe en mej Amnon kõn men eo ear kõm̦m̦ane. (Liv. 20:17) Meñe jemel̦el̦e kõn unin an kar Absalom illu, ak ear jab tõllo̦kũn ñan an make kõm̦adm̦õde apañ in.—2 Sa. 13:​20-23, 28, 29.

7. Ewi wãween an kar juon ri-jeje sam eñjake ilo jinoin ke ear lo an wal̦o̦k men ko rejjab jim̦we?

⁷ Ñe jej lo an ro jet jab bõk kaje kõn kõm̦m̦an ko aer rejjab jim̦we, jemaroñ jino l̦õmn̦ak el̦aññe ewõr tokjãn ad kõm̦m̦ani men ko rejim̦we. L̦õmn̦ak kõn ri-jeje sam eo me ear lo an ro renana jeraam̦m̦an meñe ejjab jim̦we aer kõm̦m̦an ñan ro jet. Ear ba: “Lo rein ro ri-nana, [rej] aenõm̦m̦an iien otemjej.” (Sam 73:12) Joñan an kar lukkuun inepata kõn an lo jerbal ko rejjab jim̦we, ear jino pere el̦aññe  ewõr tokjãn an karejar ñan Jeova. Ear ba: “Iar kate eõ bwe in mel̦el̦e men in, . . . ekar kanooj pen.” (Sam 73:​14, 16, UBS) Ear lukkuun kwal̦o̦k kõn eñjake ko an im ba: “Inañin kar buñ; enañin kar jirilo̦k neõ.” (Sam 73:​2, UBS) Juon jeid im jatid em̦m̦aan me jenaaj n̦aetan Alberto ear iioon juon wãween ãinl̦o̦kwõt in.

8. Ke juon jeid im jatid em̦m̦aan ear iioon juon wãween ejjab jim̦we, ewi wãween an kar men in jelõte?

⁸ Ear bõd an jet iaan em̦m̦aan ro jeid im jatid n̦aruon Alberto im ba bwe ear ko̦o̦ti jããn ko an eklejia eo. Tokjãn men in, ear luuji eddo ko an ilo eklejia eo im ear jako an elõñ iaan ro jeid im jatid ilo eklejia eo kautieje ke rar roñ kõn men in. Ej ba: “Iar lukkuun inepata, illu, im nana aõ mour.” Alberto ear kõtl̦o̦k bwe eñjake kein rekõmmetak ren jelõte mourin jetõb eo an, joñan ear jako an kweilo̦k im kwal̦o̦k naan ium̦win l̦alem iiõ. Waanjoñak in ej kwal̦o̦k ta eo emaroñ wal̦o̦k ñe jej kõtl̦o̦k bwe ad illu kõn wãween ko rejjab jim̦we en anjo̦ iood.

ANÕKE WÃWEEN AN KAR JESUS KIJENMEJ IUM̦WIN WÃWEEN KO REJJAB JIM̦WE

9. Ta wãween ko rejjab jim̦we rar wal̦o̦k ñan Jesus? (Bar lale pija eo.)

⁹ Jesus ear likũt juon joñak em̦m̦an kõn kilen kijenmej ñe ej wal̦o̦k wãween ko rejjab jim̦we ñan kõj. Ear jab jim̦we wãween an baam̦le  eo an im ro jet kõm̦m̦an ñane. Baam̦le eo an me rejjab rũttõmak rar n̦aruon im ba bwe em̦õj an jino jorrããn kõmãlij eo an, ri-tõlin kabuñ ko rar ba bwe ear jerbal ippãn jetõb ko rettoon, im rũttarin̦ae ro an Rom rar kõm̦m̦an kõjak kake, kaeñtaane, im tokãlik rar m̦ane ñan mej. (Mark 3:​21, 22; 14:55; 15:​16-20, 35-37) Meñe ãindein, ak Jesus ear kijenmej ium̦win aolep wãween kein renana rar wal̦o̦k ñane im ear jab ukot nana kõn nana. Ta eo jej katak jãn joñak eo an?

10. Ewi wãween an kar Jesus em̦m̦akũt ke ear iioon wãween ko rejjab jim̦we? (1 Piter 2:​21-23)

¹⁰ Riit 1 Piter 2:​21-23. a Jesus ear likũt juon joñak elukkuun em̦m̦an ñan kõj ikijjeen wãween ad maroñ em̦m̦akũt ñe jej iioon wãween ko rejjab jim̦we. Ear jel̦ã bwe ewõr iien kõnono im ewõr iien ikõñ. (Matu 26:​62-64) Ear jab uwaak ñan aolep naanin riab ko rar ba n̦ae e. (Matu 11:19) Ilo iien ko ear uwaak, ear jab kwal̦o̦k naan ko reddo ak kalõl̦ño̦ñ ri-jum̦ae ro an. Jesus ear maroñ irooj ioon e make kõnke ear “likũt an kõjatdikdik ilo Eo ej ekajet jim̦we.” Jesus ear jel̦ã bwe men eo eaorõktata ej wãween an Jeova l̦õmn̦ak kõn wãween ko ear iiooni. Ear lõke bwe ilo iien eo ejejjet Jeova enaaj n̦amejal̦an aolep jorrããn ko rej wal̦o̦k itok jãn jerbal ko rejjab jim̦we.

11. Iien ta ko em̦m̦an ñan kõjparok wãween ad kõnono? (Bar lale pija ko.)

¹¹ Jemaroñ anõke Jesus ikijjeen ad kõjparok ta ko jej ba ñe ejjab jim̦we wãween an ro jet kõm̦m̦an ñan kõj. Ñe jej iioon wãween ko rejjab jim̦we me rejjab lukkuun l̦ap, jet iien ejjab menin aikuj ñan ba jabdewõt. Ak jemaroñ kããlõt ñan jab kõnono kõnke jejjab kõn̦aan bwe en nanal̦o̦k wãween eo ej wal̦o̦k. (Ekl. 3:7;  Jem. 1:​19, 20) Ewõr iien ko jet, jemaroñ aikuj kõnono ñe jej lo bwe ewõr wãween ko rejjab jim̦we rej wal̦o̦k ñan ro jet ak ñe jej aikuj jojomare m̦ool eo. (Jrb. 6:​1, 2) Ñe jej kõnono, jej aikuj kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan kõnono ilo jouj im kautiej.—1 Pit. 3:15. b

12. Ewi wãween jemaroñ likũt ad kõjatdikdik ilo “Eo ej ekajet jim̦we”?

¹² Jemaroñ bareinwõt anõke Jesus ikijjeen ad likũt ad kõjatdikdik ilo “Eo ej ekajet jim̦we.” Ñe ejjab jim̦we an ro jet l̦õmn̦ak kõn kõj ak kõm̦m̦an ñan kõj, jej lõke bwe Jeova ejel̦ã ta ko rar lukkuun wal̦o̦k. Ad lõke men in emaroñ jipañ kõj ñan kijenmej wõt meñe jej iioon wãween ko rejjab jim̦we kõnke jejel̦ã bwe Jeova enaaj kõm̦adm̦õde wãween eo jej iioone. Ilo ad likũt aolep men ilo lo̦piden pein Jeova, men in ej jipañ bwe jen jab dãpij ad illu ippãn ro jet. Eñjake kein remaroñ tõll̦o̦k kõj ñan kõm̦m̦ani men ko rejjab em̦m̦an, bwe en jako ad m̦õn̦õn̦õ, im emaroñ ko̦kkure jem̦jerã eo ad ippãn Jeova.—Sam 37:8.

13. Ta ko remaroñ jipañ kõj ñan kijenmej wõt meñe jej iioon wãween ko rejjab jim̦we?

¹³ Aet em̦ool bwe ejjab aolep iien enaaj jejjet im jim̦we ad l̦oore joñak eo an Jesus. Ewõr iien, jemaroñ ba ak kõm̦m̦ani men ko me jej ajl̦o̦k kaki tokãlik. (Jem. 3:2) Im jet wãween ko rejjab jim̦we me jaar iiooni remaroñ kõm̦m̦an bwe jen jorrããn ak bũrom̦õj toon wõt ad mour. El̦aññe eñin wãween eo kwõj iioone, kwõmaroñ bõk kaenõm̦m̦an ilo am̦ jel̦ã bwe Jeova emel̦el̦e kõn wãween eo kwõj iioone. Im Jesus, eo ear eñtaan im iioon wãween ko rejjab jim̦we, emel̦el̦e kõn eñjake ko am̦. (Hib. 4:​15, 16) Jeova ear letok joñak eo elukkuun em̦m̦an an Jesus bwe jen maroñ anõke. Ejjab men in wõt, ak ej letok naanin kaiñi ko me remaroñ jipañ kõj ñan kijenmej wõt ium̦win wãween ko rejjab jim̦we. Jen etale ruo eoon ko ilo bokin Rom me remaroñ jipañ kõj.

“LIKŨT MEN OTEMJEJ ÑAN ILLU EO AN ANIJ”

14. Ta mel̦el̦ein ñan “likũt men otemjej ñan illu eo an Anij”? (Rom 12:19)

¹⁴ Riit Rom 12:19. Rijjilõk Paul ear lukkuun rõjañ Kũrjin ro ñan “likũt men otemjej ñan illu eo an Anij.” Jemaroñ kõm̦m̦ane men in ikijjeen ad kõtl̦o̦k bwe Jeova en bõktok ekajet jim̦we ilo iien eo im ilo wãween eo em̦õj an kããlõte. Ãlikin an juon jeid im jatid em̦m̦aan etan John kar iioon juon wãween ejjab jim̦we, ej ba: “Iar aikuj lukkuun kate eõ ñan jab make kõm̦adm̦õde apañ eo. Rom 12:19 ear jipañ eõ ñan kõttare wõt Jeova.”

15. Etke em̦m̦anl̦o̦k ñan kõttare an Jeova kõm̦adm̦õde juon apañ?

¹⁵ Jej bõk tokjãn ñe jej kõttare an Jeova kõm̦adm̦õde juon apañ. Ñe jenaaj ãindein, jej kõjparok kõj jãn ad eddodo im inepata jãn ad kajjioñ make kõm̦adm̦õde apañ eo. Jeova ekõn̦aan jipañ kõj. Ej ãinwõt ñe ej ba: ‘Jab inepata, kõtl̦o̦k bwe in kõm̦adm̦õde wãween eo ear wal̦o̦k.’ Ñe jej tõmake kallim̦ur eo an Jeova me ej ba: “Inaaj n̦aon̦ãer,” jemaroñ jol̦o̦k ad inepata kõn apañ eo ear wal̦o̦k im lõke bwe Jeova enaaj kõm̦adm̦õde ilo wãween eo em̦m̦antata. Eñin men eo ear jipañ John, eo kar kwal̦o̦k kake m̦oktal̦o̦k. Ej ba: “Ijel̦ã bwe ñe inaaj kate eõ ñan kõttare Jeova, enaaj em̦m̦anl̦o̦k im jejjet an kõm̦adm̦õde apañ eo jãn ña.”

“WÕNM̦AANL̦O̦K WÕT IM ANJO̦ IOON NANA KÕN EM̦M̦AN”

16-17. Ewi wãween an jar maroñ jipañ kõj ñan “wõnm̦aanl̦o̦k wõt im anjo̦ ioon nana kõn em̦m̦an”? (Rom 12:21)

¹⁶ Riit Rom 12:21. Paul ear bareinwõt rõjañe Kũrjin ro ñan “wõnm̦aanl̦o̦k wõt im anjo̦ ioon nana kõn em̦m̦an.” Ilo Katak eo an Jesus  Ioon Tol̦ Eo, ear ba: “Wõnm̦aanl̦o̦k wõt im yokwe ro rej kõjdate kom̦, im jab bõjrak jãn ami jar kõn ro rej kaeñtaan kom̦.” (Matu 5:44) Eñin men eo Jesus ear kõm̦m̦ane. Ejjel̦o̦k pere em̦õj ad l̦õmn̦ak kõn joñan an kar Jesus eñtaan ke rũttarin̦ae ro an Rom rar dilaiki ioon juron al̦al̦ eo. Jejjab maroñ lukkuun mel̦el̦e kõn joñan an kar eñtaan im wãween an kar eñjake ke rar kõm̦m̦ani men ko renana im rejjab jim̦we ñane.

¹⁷ Jesus ear jab kõtl̦o̦k bwe an iioon wãween kein rejjab jim̦we ren anjo̦ ioon. Ijello̦kun an ko̦o̦le rũttarin̦ae ro, ear jar im ba: “Jema, kwõn jol̦o̦k aer bõd kõnke rejaje ta eo rej kõm̦m̦ane.” (Luk 23:34) Ñe jej jar kõn ro me ejjab jim̦we aer kõm̦m̦an ñan kõj, men in ej jipañ bwe en dikl̦o̦k ad illu ippãer im emaroñ ukot wãween ad l̦õmn̦ak kõn ro rej kõmetak kõj.

18. Ewi wãween an kar jar jipañ Alberto im John ñan kijenmej wõt meñe ear jab jim̦we an ro jet kõm̦m̦an ñan er?

¹⁸ Jar ear jipañ em̦m̦aan ro ruo jeid im jatid me jaar kõnono kake ilo katak in ñan kijenmej wõt ium̦win wãween ko rejjab jim̦we. Alberto ej ba: “Iar jar kõn em̦m̦aan ro jeid im jatid me ear jab jim̦we aer kõm̦m̦an ñan ña. Jejjo alen in aõ kar kajjitõk ippãn Jeova bwe en jipañ eõ jol̦o̦k aõ illu kõn men eo ear wal̦o̦k.” Kam̦m̦oolol bwe Alberto ej bar tiljek ilo an karejar ñan Jeova. John ej ba: “Elõñ alen in aõ kar jar kõn em̦m̦aan eo jeid im jatid me ear kõmetak eõ. Jar rot kein rar jipañ eõ bwe in jab ekajete eo jeiũ im jatũ. Im rar bareinwõt jipañ eõ bwe in lo aenõm̦m̦an.”

19. Ta ko jej aikuj kõm̦m̦ani toon wõt ad mour ilo jukjukun pãd in? (1 Piter 3:​8, 9)

¹⁹ Toon wõt ad mour ilo jukjukun pãd in, ewõr iien ko jenaaj iioon wãween ko rejjab jim̦we. Bõtab jekdo̦o̦n ta ko jenaaj jelm̦aiki, jen jab bõjrak jãn ad jar im kajjitõk jipañ jãn Jeova. Bareinwõt, jen anõke wãween an kar Jesus em̦m̦akũt ke ear jab jim̦we wãween an ro jet kõm̦m̦an ñane im jen wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jerbale naanin kakapilõk ko ilo Baibõl̦. El̦aññe jenaaj ãindein, jemaroñ lõke bwe Jeova enaaj kõjeraam̦m̦ane kõj.—Riit 1 Piter 3:​8, 9.