1-2. Ta eo juon ri-jeje ear ba, im ta eo jenaaj etale ilo katak in?

RAININ elõñ milien armej ro rej ba bwe rej tõmak ilo Jesus, bõtab rejjab l̦oori katak ko an. (2 Tim. 4:3, 4) Juon ri-jeje ear ba: “El̦aññe en kar bar wõr juon ‘Jesus’ ilo raan kein me ej katakin ak ba ejja men ko wõt Jesus eo m̦okta ear ba . . . , jen kar ke kõjekdo̦o̦ne ãinwõt an kar armej ro kõm̦m̦ane ruo to̦ujin iiõ ko remootl̦o̦k? . . . Uwaak eo ej: Aet, jen kar.”

² Elõñ iaan armej ro ilo tõre ko an Jesus rar roñ katak ko an im lo an kõm̦m̦ani menin bwilõñ ko, bõtab rar m̦akoko in likũt aer tõmak ilo e. Etke? Ilo katak eo l̦o̦k, jaar etale emãn un ko unin an kar armej ro l̦õkatip kõn men ko Jesus ear ba im kõm̦m̦ani. Kiiõ jen etale bar emãn un ko jet. Ilo ad kõm̦m̦ane men in jenaaj bareinwõt lo unin an armej ro ilo raan kein kõjekdo̦o̦ne ri-kal̦oor ro an Jesus im ewi wãween ad maroñ kõjparok kõj jãn ad l̦õkatip.

3. Ta eo Jesus ear kõm̦m̦ane me ear kal̦õkatip ro jet?

³ Ke Jesus ear pãd ijin ioon lal̦, ear kõm̦m̦ao ippãn elõñ kain armej. Ear m̦õñã ippãn ro rem̦weiie im ri-utiej ro, ijoke ear bar l̦ap an jol̦o̦k iien ippãn ro rejeram̦õl im ro rem̦õjn̦o̦. Im ear bareinwõt kwal̦o̦k tũriam̦o ñan ro me armej ro jet rar watõk er bwe rej “rijjerawiwi.” Jet iaan ro me el̦ap aer kautiej er make rar l̦õkatip kõn men ko Jesus ear kõm̦m̦ani. Rar kajjitõk ippãn ri-kal̦oor ro an im ba: “Etke kom̦ij m̦õñã im idaak  ippãn ri-tõltõl eowõj im rijjerawiwi?” Innem Jesus ear uwaake er im ba: “Ro rãjmour rejjab aikuji juon taktõ, ro renañinmej wõt. Iar jab itok bwe in pukot ro rewãnõk, ak iar itok bwe in rõjañ rijjerawiwi ro bwe ren ukel̦o̦k.”​—Luk 5:29-32.

4. Ekkar ñan ri-kanaan Aiseia, ta eo ri-Ju ro ren kar jel̦ã bwe enaaj wal̦o̦k ñan Messaia eo?

⁴ Ta eo Baibõl̦ ej ba? Elõñ iiõ ko m̦oktal̦o̦k jãn an kar Messaia eo itok, ri-kanaan Aiseia ear ba bwe armej ro ilo lal̦ in renaaj kõjekdo̦o̦ne Messaia eo. Kar kanaan im ba: “Armej rar kõjekdo̦o̦n im jol̦o̦k e . . . [kar] kõjekdo̦o̦n e ãinwõt juon armej rej pinej mejãer jãne; im kõj jaar jab kaorõk e.” (Ais. 53:3) Kanaan in ear ba bwe “armej” ro renaaj kõjekdo̦o̦ne Messaia eo, kõn men in ri-Ju ro ilo tõre ko an Jesus ren kar jel̦ã bwe eñin men eo enaaj wal̦o̦k ñan e.

5. Ewi wãween an elõñ armej ro ilo raan kein watõk ri-kal̦oor ro an Jesus?

⁵ Ej ke wal̦o̦k ejja apañ in wõt ilo raan kein? Aet. Elõñ ri-tõlin kabuñ ko me el̦ap wõt aer m̦õn̦õn̦õ in bõk armej ro ewõr bõnbõnier, ewõr aer jããn, im remãlõtlõt. Im ri-tõlin kabuñ rein rej bõk armej rein meñe rejjab mour ekkar ñan kien ko ilo Baibõl̦. Ejja ri-tõlin kabuñ rein wõt rej reilal̦l̦o̦k ñan armej ro an Jeova me rerreo im rej l̦oori kien ko ilo Baibõl̦, unin ej kõnke ejjel̦o̦k bõnbõnier. Ãinwõt an kar Paul ba, Anij ej kããlõt ro me armej ‘rej reilal̦l̦o̦k ñan’ er. (1 Kor. 1:26-29) Ilo m̦ool, ñan Jeova, aolep armej rein im aorõk ippãn.

6. Ta eo Jesus ear ba ilo Matu 11:25, 26, im ewi wãween ad maroñ anõke e?

⁶ Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane bwe jen jab l̦õkatip? (Riit Matu 11:25, 26.) Jejjab kõn̦aan bõk l̦õmn̦ak ko an ro ilo lal̦ in kõn armej ro an Anij. Im jekõn̦aan keememej bwe Jeova ej kõjerbale wõt armej ro ettã bũrueer ñan kõm̦anm̦an ankilaan. (Sam 138:6) Im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn joñan men ko em̦õj an katõpraki ilo an kar kõjerbale armej ro me lal̦ in ejjab watõk er bwe remãlõtlõt.

7. Etke Jesus ear ba bwe Parisi ro retao, im ta kar eñjake eo aer?

⁷ Jesus ear peran ilo an kar jum̦ae m̦akũtkũt ko retao an kabuñ ko ilo tõre ko an. Ñan waanjoñak, ear kwal̦o̦k an Parisi ro lukkuun etao kõnke ear l̦ap wõt aer kea kake wãween aer kwal̦ peier jãn wãween aer lale rũtto ro jemãer im jineer. (Matu 15:1-11) Ri-kal̦oor ro an Jesus remaroñ kar bwilõñ kõn naan ko an. Ilo m̦ool, rar kajjitõk ippãn im ba: “Kwõjel̦ã ke bwe Parisi ran̦ rellu kõn men ko kwaar ba?” Jesus ear uwaake er im ba: “Jema ilañ enaaj tũm̦wi aolep menin eddek ko ear jab kalibwini. Jab el̦l̦o̦k ñan er. Kumi kan̦ rej ri-tõl ro repilo. Ñe juon eo epilo ej tõl bar juon eo epilo, erro jim̦or naaj wõtlo̦k ilowaan juon ro̦ñ.” (Matu 15:12-14) Jesus ear jab kõtl̦o̦k bwe an ri-tõlin kabuñ ro illu ippãn en kabõjrake jãn an kwal̦o̦k kõn m̦ool eo.

8. Ewi wãween an kar Jesus kwal̦o̦k bwe ejjab aolep tõmak ko an kabuñ ko rej kabuñbũruon Anij?

⁸ Jesus ear bareinwõt kajedmatmat katak ko reriab an kabuñ ko. Ear jab ba bwe aolep tõmak ko an kabuñ ko rej kabuñbũruon Anij. Ijoke, ear ba bwe enaaj lõñ armej rej pãd ilo ial̦ eo ekilep im edepakpak me ej tõll̦o̦k ñan jorrããn, im enaaj iiet ro rej pãd ilo ial̦ eo eaidik im eapañ me ej tõll̦o̦k ñan mour. (Matu 7:13, 14) Ear kaalikkar bwe enaaj wõr ro im rej ãinwõt ñe rej karejar ñan Anij, bõtab ilo m̦ool rejjab kõm̦m̦ane men in. Ear kakkõl im ba: “Kõjparok kom̦ jãn ri-kanaan ro reriab, rej iwõj ñan ippemi ilo wãween wõt  jiip, bõtab itulowa rej ãinwõt ol̦ip ko rellãj. Kwõnaaj kile er kõn kõm̦m̦an ko aer.”​—Matu 7:15-20.

9. Ta jet iaan tõmak ko reriab an kabuñ ko me Jesus ear kajedmatmati?

⁹ Ta eo Baibõl̦ ej ba? Baibõl̦ ear kanaan bwe enaaj l̦ap an Messaia eo kijejeto kake m̦weo im̦õn Jeova. (Sam 69:9; Jon 2:14-17) Eñin men eo ear kõm̦akũt Jesus ñan kajedmatmat tõmak ko im m̦anit ko reriab an kabuñ ko. Ñan waanjoñak, Parisi ro rar tõmak bwe ewõr juon an ak jetõb ilowaan juon armej me ej mour m̦aanl̦o̦k wõt ãlikin an mej, bõtab Jesus ear katakin bwe ro remej rej kiki. (Jon 11:11) Saddusi ro rar ba bwe ejjel̦o̦k jerkakpeje, bõtab Jesus ear kõjerkakpejeik l̦eo m̦õttan, Lazerõs. (Jon 11:43, 44; Jrb. 23:8) Parisi ro rar tõmak bwe Anij ak bar juon kain kajoor ej karõk m̦aanl̦o̦k ta ko renaaj wal̦o̦k ilo mour ko ad, bõtab Jesus ear katakin bwe ewõr an armej ro make maroñ ñan kããlõt el̦aññe rekõn̦aan karejar ñan Anij ak jaab.​—Matu 11:28.

10. Etke elõñ rej l̦õkatip kõn katak ko ad?

¹⁰ Ej ke wal̦o̦k ejja apañ in wõt ilo raan kein? Aet. Elõñ rej l̦õkatip kõnke katak ko ad me rej pedped ioon Baibõl̦ rej kajedmatmat katak ko reriab an kabuñ ko. Ri-tõlin kabuñ ro rej katakin ro dooer bwe Anij ej kaeñtaan ro renana ilo hell. Rej kõjerbal katak in eriab ñan kõjbwebweik armej ro. Ãinwõt ke jej ri-karejar ro an Jeova me rej kabuñ ñan juon Anij in yokwe, jej kajedmatmat katak in eriab. Ri-tõlin kabuñ ro rej bar katakin bwe ewõr juon an ak jetõb ilowaad me ej mour m̦aanl̦o̦k wõt ãlikin ad mej. El̦aññe en kar m̦ool katak in, innem ejjel̦o̦k en̦ en kar aikuj in jerkakpeje. Jej bar kam̦ool bwe katak in ejjab pedped ioon Baibõl̦ eo. Im meñe elõñ kabuñ ko rej katakin bwe em̦õj an Anij ak bar juon kain kajoor karõk m̦aanl̦o̦k aolep men ko jej kõm̦m̦ani, ak ñan kõj jej katakin ro jet bwe aolep armej ewõr aer maroñ ñan make kããlõt el̦aññe rekõn̦aan karejar ñan Anij. Ewi wãween an ri-tõlin kabuñ ko eñjake kõn ad ãindein? Ekkã aer lukkuun illu!

11. Ekkar ñan naan ko an Jesus ilo Jon 8:45-47, ta eo Anij ej kõtmãne bwe armej ro an ren kõm̦m̦ane?

 ¹¹ Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane bwe jen jab l̦õkatip? El̦aññe jej yokwe m̦ool eo, jej aikuj tõmak im pokake naan ko an Anij. (Riit Jon 8:45-47.) Jejjab ãinwõt Setan Tepil̦ eo kõnke jej jutak pen kõn m̦ool eo. Jejjab kõm̦m̦an jabdewõt men me ejjab errã ippãn tõmak eo ad. (Jon 8:44) Anij ej kõtmãne bwe armej ro an ren “jõjõik men ko renana, im dãpij wõt men ko rem̦m̦an,” ãinwõt an kar Jesus kõm̦m̦ane.​—Rom 12:9; Hib. 1:9.

12. Etke elõñ ri-Ju ro rar l̦õkatip kõn wãween an kar Jesus mej?

¹² Ta un eo juon ear kõm̦m̦an bwe ri-Ju ro ilo tõre ko an Jesus ren l̦õkatip? Paul ear ba: “Jej kwal̦o̦k kõn Christ, eo kar m̦ane ilo aer dilaiki ilo juron al̦al̦. Ennaan in ej juon menin l̦õkatip ñan ri-Ju ro.” (1 Kor. 1:23) Etke elõñ ri-Ju ro rar abn̦õn̦õ kõn wãween an kar Jesus mej? Kõnke ñan er, an kar Jesus mej ilo jurõn al̦al̦ eo, ear ãinwõt ñe ej juon ri-nana im rijjerawiwi​—im jab juon Messaia.​—Dut. 21:22, 23.

13. Ta eo ro me rar l̦õkatip ippãn Jesus rar likjab in loe?

¹³ Ro me rar l̦õkatip ippãn Jesus rar likjab in lo bwe ejjel̦o̦k ruõn, rar likjab in lo bwe armej ro rar n̦aruon kõn men ko rejjab m̦ool, im bwe ear jab jim̦we wãween aer kõm̦m̦an ñane. Ro me rar ekajete Jesus rar jab kea kõn ekajet jim̦we. Ri-ekajet ro ilo Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju ro rar m̦õkaj im kuktok ippãn doon ñan ekajete Jesus, ijoke rar jab l̦oore laajrak eo ejim̦we kõn wãween ekajete juon armej. (Luk 22:54; Jon 18:24) Ijello̦kun an ri-ekajet rein lukkuun etali men ko kar n̦aruon Jesus kaki, rar “kappok armej bwe ren riab n̦ae Jesus bwe en wõr unin aer liaakel̦o̦k ñan mej.” Bõtab, ke rar jab lo tõprak, bũrij eo el̦ap ear kajjioñ kõm̦m̦an bwe Jesus en ba juon men ebõd bwe en ãinwõt ñe ewõr ruõn. Men kein rar kõm̦m̦ani rar n̦ae karõk ko an kien. (Matu 26:59; Mark 14:55-64) Ãlikin an kar Jesus jerkakpeje, ri-ekajet rein rar kõl̦l̦ãik rũttarin̦ae ro an Rom me rar waje lõb eo  an Jesus kõn “elõñ jããn jelba” ñan kajeeded juon bwebwenato eriab kõn unin an ejjel̦o̦k kobban lõb eo.​—Matu 28:11-15.

14. Ta eo Baibõl̦ ear kanaan kake ikijjeen mej eo an Messaia eo?

¹⁴ Ta eo Baibõl̦ ej ba? Meñe elõñ iaan ri-Ju ro ilo tõre eo an Jesus rar jab kõtmãne bwe Messaia eo enaaj aikuj mej, ijoke lale m̦õk ta eo em̦õj kar kanaan kake ilo Baibõl̦: “Ear lutõkl̦o̦k an ñan mej, im [kar] bwini e ippãn ro ri-bõd. A ear ineekl̦o̦k jerawiwi an elõñ, im ear kõm̦m̦an menin medek kõn ro ri-bõd.” (Ais. 53:12) Ealikkar bwe ejjel̦o̦k unin an ri-Ju ro l̦õkatip ke kar liaakel̦o̦k Jesus ñan mej ãinwõt juon rijjerawiwi.

15. Ta ko rar wal̦o̦k ñan Ri-Kõnnaan ro an Jeova me ear kõm̦m̦an an jet l̦õkatip?

¹⁵ Ej ke wal̦o̦k ejja apañ in wõt ilo raan kein? Aet! Kar riab n̦ae Jesus im liaakel̦o̦k ilo juon wãween ejjab jim̦we, im Ri-Kõnnaan ro an Jeova rej iioon ejja wãween in wõt ilo raan kein. Jen etale jet waanjoñak ko. Ilowaan iiõ ko ikõtaan 1930 l̦o̦k ñan 1950 ilo Amedka, elõñ alen in ad kar aikuj jojomare jim̦we im maroñ eo ad ñan kabuñ ñan Anij ilo im̦õn ekajet ko. Jet iaan ri-ekajet ro rar kwal̦o̦k aer kalijekl̦o̦k ñan armej ro an Jeova. Ilo Quebec, Canada, Kabuñ im Kien rar jerbal ippãn doon ñan kajjioñ kabõjrak jerbal in ad. Kar kalbuuji elõñ iaan ri-kwal̦o̦k naan ro kõn wõt aer kwal̦o̦k kõn Aelõñ eo an Anij ñan armej ro. Ilo Germany, ri-Nazi ro rar liaakel̦o̦k elõñ iaan likao ro jeid im jatid retiljek ñan mej. Im ilo raan kein, em̦õj n̦aruon im kalbuuji elõñ iaan ro jeid im jatid ilo Russia kõn aer kõnono kõn Baibõl̦, juon men me rej ba “ekauwõtata.” Joñan em̦õj aer kõmo̦ aer kõjerbal Baibõl̦ ak New World Translation of the Holy Scriptures ilo kajin Russia im rej ba bwe bõk in “ekauwõtata” kõnke epãd ãt eo etan Jeova ie.

16. Ekkar ñan 1 Jon 4:1, etke jejjab kõn̦aan kõtl̦o̦k bwe mel̦el̦e ko reriab n̦ae armej ro an Jeova ren m̦on̦e kõj?

¹⁶ Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane bwe jen jab l̦õkatip? Jej aikuj m̦okta etale el̦aññe em̦ool mel̦el̦e ko. Ilo Katak eo an Jesus Ioon Tol̦ eo, ear kakkõl ro rej roñjake im ba bwe jet renaaj “riab im kwal̦o̦k elõñ kain naan ko renana n̦ae” er. (Matu 5:11) Eo ej wũnjãn riab kein ej Setan. Ej kõm̦akũt ri-jum̦ae ro ñan kajeeded mel̦el̦e ko reriab kõn ro rej yokwe m̦ool eo. (Rev. 12:9, 10) Jejjab aikuj tõmake riab kein ri-jum̦ae ro rej kajeededi. Jeban kõtl̦o̦k bwe riab kein ren kaamijak kõj ak kadikl̦o̦k tõmak eo ad.​—Riit 1 Jon 4:1.

17. Ewi wãween an kar men ko me rar wal̦o̦k m̦okta jãn an kar Jesus mej, kal̦õkatip ro jet?

¹⁷ M̦okta jãn an kar Jesus mej, juon iaan rijjilõk ro an 12 ear ketake. Im bar juon iaan rijjilõk ro an ear kaarmejjeteiki jilu alen, im aolep rijjilõk ro an rar etal jãne boñõn eo m̦okta jãn an mej. (Matu 26:14-16, 47, 56, 75) Ijoke, Jesus ear jab bwilõñ ke men kein rar wal̦o̦k. E make ear kanaan bwe eñin men ko renaaj wal̦o̦k ñane. (Jon 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Ke jet rar lo an men kein wal̦o̦k, remaroñ kar l̦õkatip im ba, ‘El̦aññe rijjilõk ro an Jesus rar ãindein, ijjab kõn̦aan kobal̦o̦k ippãer!’

18. Ta kanaan ko rar jejjet kũtieer m̦oktal̦o̦k jãn an Jesus mej?

¹⁸ Ta eo Baibõl̦ ej ba? Elõñ bukwi iiõ ko m̦oktal̦o̦k, Jeova ear kwal̦o̦k ilo Naan ko an bwe naaj ketake Messaia eo kõn 30 m̦õttan jelba. (Zek. 11:12, 13) Armej eo enaaj ketake Jesus ej juon iaan ro m̦õttan me epaake. (Sam 41:9) Ri-kanaan Zekaraia ear bareinwõt je im ba: “Kwõn m̦an jabõt eo, im jiip ko  renaaj jeplõklõk.” (Zek. 13:7) Ilo m̦ool, men kein ren kar kõkajoore ro em̦ool bũrueer kõn aer lo an jejjet kũtien kanaan kein kõn Jesus, im jab kal̦õkatipi er.

19. Ta eo ro em̦ool bũrueer rej kile?

¹⁹ Ej ke wal̦o̦k ejja apañ in wõt ilo raan kein? Aet. Ilo raan kein, ewõr jet Ri-Kõnnaan ro an Jeova rar ilo̦k jãn m̦ool eo, erom ri-jum̦ae, im rar kajjioñ kõm̦m̦an bwe ro jet ren kobal̦o̦k ippãer. Rein rej kajeeded mel̦el̦e ko me rej kõnanaik Ri-Kõnnaan ro an Jeova, mel̦el̦e ko rejjab lukkuun m̦ool, im mel̦el̦e ko reriab ilo nuuj ko im ilo online. Meñe ãindein, ak ro em̦ool bũrueer rejjab l̦õkatip. Ijoke, rej kile bwe men ko kein me Baibõl̦ ear kanaan bwe renaaj wal̦o̦k.​—Matu 24:24; 2 Pit. 2:18-22.

20. Ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani bwe jen jab l̦õkatip kõn ro rar ilo̦k jãn m̦ool eo? (2 Timote 4:4, 5)

²⁰ Ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane bwe jen jab l̦õkatip? Jej aikuj kõkajoore wõt tõmak eo ad ilo ad niknik in katak, keini ad jar, im ilo ad poub wõt ilo jerbal eo Jeova ear letok ñan kõj. (Riit 2 Timote 4:4, 5.) El̦aññe ewõr ad tõmak, jeban wiwijet ak inepata ñe jej roñ mel̦el̦e ko renana kõn Ri-Kõnnaan ro an Jeova. (Ais. 28:16) Yokwe eo ad ñan Jeova, Naan eo an, im ñan ro jeid im jatid, enaaj jipañ kõj bwe jen jab l̦õkatip kõn ro rar ilo̦k jãn m̦ool eo.

21. Meñe enañin aolep armej rejjab kõn̦aan roñjake ennaan eo jej kwal̦o̦ke, ak ta eo jemaroñ lõke?

²¹ Ilo tõre ko an Jesus, elõñ rar l̦õkatip, im rar kõjekdo̦o̦ne Jesus. Ijoke, ekar bar lõñ ro me rar tõmak ilo e. Rein rej kitibuj juon iaan “ro uwaan Im̦õn Ekajet eo El̦ap an ri-Ju,” ekoba “juon jarlepju el̦ap in bũrij.” (Jrb. 6:7; Matu 27:57-60; Mark 15:43) Ãinwõt ilo bar raan kein, elõñ milien armej ro rejjab l̦õkatip. Etke? Ej kõnke rejel̦ã kõn katak ko rem̦ool ilo Baibõl̦ im rej kaorõk katak kein. Naanin Anij ej ba: “Aenõm̦m̦an el̦ap ippãn ro rej yokwe kien ko Am̦, im ejjel̦o̦k unin l̦õkatip ippãer.”—Sam 119:165.