1. Ekkar ñan Pilippai 2:3, ewi wãween an ettã bõro kõm̦m̦an bwe en em̦m̦an kõtaan eo ad ippãn ro jet?

JEJ kõttãik kõj im l̦oore kien ko an Jeova kõnke jej kile bwe aolep iien Jeova ejel̦ã ta ko rem̦m̦antata ñan kõj. (Eps. 4:22-24) Ettã bõro ej kõm̦akũt kõj ñan likũt ankilaan Jeova m̦okta jãn kõn̦aan ko ad make im ñan watõk bwe ro jet reutiej jãn kõj. Kõn men in, jej m̦õn̦õn̦õ kõn an em̦m̦an kõtaan eo ad ippãn Jeova im rũttõmak ro m̦õttad.​—Riit Pilippai 2:3.

2. Ta eo rijjilõk Paul ear kwal̦o̦k kake, im ta ko jenaaj etali ilo katak in?

² Bõtab, ñe jejjab kõjparok, jemaroñ oktak im jino anõke armej ro ilo lal̦ in an Setan me eutiej bũrueer im el̦ap aer l̦õmn̦ak wõt kõn er make. * Eñin men eo ekauwõtata emaroñ kar wal̦o̦k ñan jet ilo kar tõre ko an rijjilõk ro, kõnke rijjilõk Paul ear je ñan ro ilo Rom im ba: “Ij ba ñan kom̦ aolep bwe kom̦win jab kautiej kom̦ make el̦ap jãn joñan. Bõtab, en jim̦we ami l̦õmn̦ak kõn kom̦ make.” (Rom 12:3) Paul ear kwal̦o̦k bwe jej aikuj bõk l̦õmn̦ak ko rem̦m̦an kõn kõj make. Bõtab, ettã bõro enaaj jipañ kõj bwe jen dãpij juon l̦õmn̦ak ejim̦we kõn kõj make. Katak in enaaj kwal̦o̦k kõn jilu wãween ko ettã bõro enaaj jipañ kõj ie ñan kõjparok bwe en jab l̦e jãn joñan ad l̦õmn̦ak kõn kõj make. Wãween kein rej ilo (1) mourin m̦are eo ad, (2) eddo ko ad ilo doulul in, im (3) weepjait ko jej likũt pija ko im naan ko ad ie.

3. Etke enaaj baj wõr apañ ko ikõtaan ri-m̦are ro, im ta ko jet rippãlele rej kõm̦m̦ane ñe ewal̦o̦k men kein?

³ Jeova ear karõk bwe mourin m̦are en juon men me ej bõktok m̦õn̦õn̦õ ñan l̦eo im lio. Bõtab, ejjel̦o̦k juon armej eweeppãn.  Kõn men in, ejjel̦o̦k pere bwe enaaj wõr jet apañ ko ikõtaerro. Ilo m̦ool, Paul ear je im ba bwe ro rej m̦are renaaj iioon eñtaan ilo mourin m̦are ko aer. (1 Kor. 7:28) Jet rej lo bwe eokkutkut aer akwããl ippãn eo pãleer, im kõn men in remaroñ l̦õmn̦ak bwe rejjab ekkar ñan doon. El̦aññe rej bõk l̦õmn̦ak ko an lal̦ in, renaaj m̦õkaj im l̦õmn̦ak bwe men eo ekkar bwe erro en kõm̦m̦ane ej ñan kõm̦m̦an peba in jepel. Renaaj l̦õmn̦ak bwe men eo eaorõktata ej bwe ren l̦õmn̦ak kõn men eo em̦m̦an ñan er make.

4. Ta eo jej aikuj kõjparok kõj jãne?

⁴ Jej aikuj kõjparok bwe jen jab jino bõk l̦õmn̦ak eo bwe jejjab m̦õn̦õn̦õ kõn mourin m̦are eo ad. Jej kile bwe wãween eo wõt me ej pedped ilo Baibõl̦ ñan an rippãlele ro maroñ jepel ej ñe eo pãleer ej l̦õñ. (Matu 5:32) Innem, ñe jej iioon eñtaan ilo mourin m̦are eo ad, ãinwõt an kar Paul kwal̦o̦k kake, jejjab kõn̦aan kõtl̦o̦k bwe utiej bõro en kõm̦m̦an bwe jen jino l̦õmn̦ak ippãd make im ba: ‘Mourin m̦are in aõ ej ke kabwe aikuj ko aõ? Eo pãleõ ej ke kwal̦o̦k ñan eõ yokwe eo me ej tõllo̦kũn aõ bõke? Enaaj ke l̦apl̦o̦k aõ m̦õn̦õn̦õ ippãn bar juon?’ Lale m̦õk an kajjitõk kein kwal̦o̦k an juon l̦õmn̦ak wõt kõn e make. Mãlõtlõt eo an lal̦ in enaaj kar rõjañ eok bwe kwõn l̦oor kõn̦aan ko an bũruom̦ im kõm̦m̦ane men eo enaaj kõm̦m̦an am̦ m̦õn̦õn̦õ, mekarta ñe am̦ kõm̦m̦ane men in enaaj kõm̦m̦an bwe kwõn jol̦o̦k eo pãleem̦. Mãlõtlõt eo an Anij ej ba bwe kwõn “jab l̦õmn̦ak kõn kõn̦aan ko wõt [am̦], ak [kwõn] bareinwõt l̦õmn̦ak kõn kõn̦aan ko an ro jet.” (Pil. 2:4) Jeova ekõn̦aan bwe kwõn kõjparok pãd eo am̦ ippãn eo pãleem̦, im jab jepel jãn e. (Matu 19:6) Ekõn̦aan bwe kwõn l̦õmn̦ak kõn e m̦okta im jab kõn kwe make.

5. Ekkar ñan Epesõs 5:33, en kar ewi wãween an rippãlele ro kõm̦m̦an ñan doon?

⁵ L̦eo im lio rej aikuj kõm̦m̦an ñan doon ilo yokwe im kautiej. (Riit Epesõs 5:33.) Baibõl̦ eo ej katakin kõj bwe en l̦apl̦o̦k ad lel̦o̦k jãn ad  bõk. (Jrb. 20:35) Kadkad ta eo enaaj jipañ rippãlele ro ñan kwal̦o̦k yokwe im kautiej ñan doon? Uwaak eo ej ettã bõro. L̦õm̦aro im lim̦aro me ettã bũrueer renaaj l̦õmn̦ak wõt kõn tokjãn eo an eo pãleer, im jab kõn er make.​—1 Kor. 10:24.

6. Ta eo kwõj katak jãn naan ko an Steven im Stephanie?

⁶ Ettã bõro ej juon kadkad me ear jipañ elõñ iaan rippãlele ro rej Kũrjin bwe en l̦apl̦o̦k aer lo m̦õn̦õn̦õ ilo mourin m̦are eo aer. Ñan waanjoñak, juon em̦m̦aan me em̦õj an m̦are etan Steven, ej ba: “El̦aññe komiro ej juon tiim, komiro naaj jerbal ippãn doon, el̦aptata ñe ej wõr apañ ko. Ijello̦kun am̦ l̦õmn̦ak im ba ‘Ta eo em̦m̦antata ñan ña?,’ kwõnaaj l̦õmn̦ak im ba ‘Ta eo em̦m̦antata ñan kom̦ro?’” Lio pãleen, Stephanie, ej bar bõk ejja eñjake in. Ej ba: “Ejjel̦o̦k en̦ ekõn̦aan jokwe ippãn juon eo me ekõn̦aan wõt akwããl aolep iien. Ñe ej wal̦o̦k juon apañ ikõtaamro, kõm̦ro ej lale ta eo ej kõm̦m̦an bwe en wal̦o̦k apañ eo. Innem kõm̦ro ej jar, pukot mel̦el̦e ko remaroñ jipañ kõm̦ro, im kõnnaan kake. Kõm̦ro ej tarin̦aeik apañ eo im jab tarin̦aeik doon.” L̦eo im lio rej lukkuun bõk tokjãn ñe ejjab l̦e jãn joñan aer l̦õmn̦ak kõn er make.

7. L̦õmn̦ak rot eo en kar wõr ippãn juon jeid im jatid em̦m̦aan ñe ej bõk juon eddo ilo doulul in?

⁷ Jej watõk bwe ej juon jeraam̦m̦an ñan karejar ñan Jeova ilo jabdewõt wãween eo jemaroñe. (Sam 27:4; 84:10, UBS) Ñe juon jeid im jatid em̦m̦aan em̦õn̦õn̦õ in kal̦apl̦o̦k ijo kun̦aan ilo doulul in, ej juon men elukkuun em̦m̦an. Ilo m̦ool, Baibõl̦ ej ba: “El̦aññe juon em̦m̦aan ej kate e ñan bõk eddo eo ñan lale eklejia, alikkar bwe ej kõn̦aan kõm̦m̦ani jerbal ko rem̦m̦an.” (1 Tim. 3:1) Ijoke, ñe ej bõk juon eddo, ejjab aikuj in l̦e jãn joñan an l̦õmn̦ak kõn e make. (Luk 17:7-10) Mejãnkajjik eo an ej ñan kõttãik e make ilo an jerbal ñan ro jet.​—2 Kor. 12:15.

8. Ta eo jej katak jãn waanjoñak ko an Diotrepis, Uzzaia, im Absalom?

⁸ Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k waanjoñak ko kõn ro ekar l̦e jãn joñan aer l̦õmn̦ak kõn er make. Diotrepis ekar jab ettã bũruon kõnke ear kõn̦aan bwe “en m̦oktata” ilo kar eklejia eo. (3 Jon 9) Uzzaia ear kwal̦o̦k an utiej bũruon ke ear kajjioñ kõm̦m̦ane juon jerbal Jeova ear jab jitõñe bwe en kõm̦m̦ane. (2 Kro. 26:16-21) Absalom ear kajjioñ m̦on̦e armej ro bwe ren rejetake kõnke ear kõn̦aan bwe en kiiñ. (2 Sa. 15:2-6) Ãinwõt an bwebwenato kein ilo Baibõl̦ kaalikkar, Jeova ejjab m̦õn̦õn̦õ ippãn ro rekõn̦aan kappok nõbar ñan er make. (JK. 25:27) Jidik kõn jidik, an juon utiej bũruon im kappok utiej enaaj tõll̦o̦k e ñan jorrããn.​—JK. 16:18.

9. Ta joñak eo Jesus ear likũt ñan kõj?

⁹ Jesus ear jab ãinwõt rein me utiej bũrueer. Baibõl̦ eo ej ba bwe “meñe ej nemãmeen wõt Anij, ak ear jab l̦õmn̦ak in nibiji ijo jikin Anij, mel̦el̦ein, ear jab l̦õmn̦ak bwe ej aikuj joñan wõt juon ippãn Anij.” (Pil. 2:6) Meñe Jesus ej juon eo me maroñ eo an ej kein karuo jãn Jeova, ak ejjab l̦e jãn joñan an l̦õmn̦ak kõn e make. Ear ba ñan ri-kal̦oor ro an im ba: “Eo ej kõttãiki iaami, eñin ej armej eo eutiej.” (Luk 9:48) Ej juon jeraam̦m̦an ñan jerbal ippãn bainier ro, rijjipañ ro ilo eklejia eo, em̦m̦aan ro rej lale eklejia, im em̦m̦aan ro rej lol̦o̦k eklejia ko, me rej anõke joñak eo an Jesus ilo aer kwal̦o̦k ettã bõro! Ri-karejar ro an Jeova me ettã bũrueer rej bõk kun̦aaer ilo aer kwal̦o̦k jitũbõn yokwe eo me ej kaalikkar wõn armej ro an Anij.​—Jon 13:35.

10. Ta eo kwõj aikuj in kõm̦m̦ane el̦aññe kwõj l̦õmn̦ak bwe ejjab jejjet wãween kõm̦adm̦õdi apañ ko ilo eklejia eo?

¹⁰ Ta el̦aññe kwõj lo bwe ewõr apañ ko ilo eklejia eo im kwõj l̦õmn̦ak bwe ejjab jejjet wãween  an em̦m̦aan ro rej lale eklejia kõm̦adm̦õdi? Ijello̦kun am̦ ellotaan, kwõmaroñ kwal̦o̦k ettã bõro ilo am̦ rejetake ro rej tõl kõj. (Hib. 13:17) Ñan jipañ eok bwe kwõn kõm̦m̦ane men in, kwõn kajjitõk ippam̦ make: ‘Apañ ko ij loi relukkuun ke l̦ap im aikuj kajim̦weiki? Ejejjet ke iien in ñan kajim̦weiki apañ kein? Ej ke aõ eddo ñan kajim̦weiki? Ilo m̦ool, lukkuun ke unin aõ kõm̦m̦ane men in ej ke ñan kajjioñ kõm̦m̦an bwe en wõnm̦aanl̦o̦k wõt bõrokuk eo ilo eklejia eo, ak ej ke ñan kajjioñ kõm̦m̦an bwe ro jet ren kile eõ?’

11. Ekkar ñan Epesõs 4:2, 3, ta tokjãn ko rej wal̦o̦k ñe jej kwal̦o̦k ettã bõro ilo ad karejar ñan Jeova?

¹¹ El̦apl̦o̦k an Jeova kaorõk ettã bõro jãn kapeel ko ewõr ippãd im el̦apl̦o̦k an kaorõk bõrokuk jãn jerbal ko jemaroñ katõpraki. Kõn men in, kwõn kate eok joñan wõt am̦ maroñ im karejar ñan Jeova ilo ettã bõro. Ilo am̦ ãindein, kwõnaaj jipañ bwe en wõnm̦aanl̦o̦k wõt bõrokuk eo ilo eklejia eo. (Riit Epesõs 4:2, 3.) Kwõn niknik ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Pukot wãween ko kwõmaroñ jerbal ñan ro jet ilo am̦ kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ñan er. Kwal̦o̦k karwainene ñan aolep, ekoba ro ejjel̦o̦k aer eddo ilo eklejia eo. (Matu 6:1-4; Luk 14:12-14) Ilo am̦ kwal̦o̦k ettã bõro im jerbal ippãn eklejia eo, ro jet reban kile wõt kapeel im maroñ ko ippam̦ ak renaaj bar kile an etta bũruom̦.

12. Baibõl̦ ej ke rõjañ kõj bwe en wõr m̦õttad? Jouj im kõmel̦el̦e.

¹² Jeova ear kõm̦anm̦an kõj bwe jen m̦õn̦õn̦õ ñe jej kobal̦o̦k ippãn ro m̦õttad im baam̦le ko ad. (Sam 133:1) Ear wõr ro m̦õttan Jesus me ear epaake er. (Jon 15:15) Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k  tokjãn ko jej bũki ñe ej wõr ro m̦õttad rem̦ool. (JK. 17:17; 18:24) Im ej ba bwe ejjab em̦m̦an ñan kamakeikl̦o̦k iaad. (JK. 18:1) Elõñ rej l̦õmn̦ak bwe weepjait ko rej illik pija ko im naan ko aer ie ej juon wãween bwe en lõñ m̦õttaer im bwe ren jab eñjake aer make iaaer. Bõtab, jej aikuj kõjparok ñe jej kõjerbali weepjait kein.

13. Etke jet iaan ro rej kõjerbali weepjait ko rej illik pija ko im naan ko aer ie, epidodo aer bũrom̦õj im l̦õmn̦ak bwe remake iaaer?

¹³ Ewõr ekkatak ko rej kwal̦o̦k bwe armej ro me rej jol̦o̦k el̦ap iien ñan lali post ko an ro jet ilo weepjait ko, remaroñ jino bũrom̦õj im l̦õmn̦ak bwe remake iaaer. Etke? Bõlen juon un ej kõnke ekkã an armej ro likũt pija ko me rej kwal̦o̦k ta ko rem̦m̦an rej wal̦o̦k ilo mour ko aer. Rej kããlõt ñan post pija ko rem̦m̦an kõn er make, ro m̦õttaer, im jikin ko relukkuun em̦m̦an rar pãd ie. Armej eo ej alwõji pija kein emaroñ jino keidi e make ñan men ko ej loi im l̦õmn̦ak bwe ejjab lukkuun lõñ men ko rem̦m̦an rej wal̦o̦k ilo mour eo an​—ak bwe ejjab kãitoktoklimo mour eo an. Juon jeid im jatid jiroñ me 19 an iiõ ej ba, “Iar jino bũrom̦õj ke iar lo an ro jet limo ilo wiikããn ko im iar pãd m̦weo im̦õ im jãlimo.”

14. Ewi wãween an naanin kakapilõk eo ilo 1 Piter 3:8 jipañ kõj ikijjeen wãween ad kõjerbali weepjait ko jej illik pija ko im naan ko ie?

¹⁴ Aet, jemaroñ kõjerbali weepjait kein ñan men ko rem̦m̦an. Ñan waanjoñak, jemaroñ kõjerbali ñan tõpar baam̦le ko ad im ro m̦õttad. Bõtab, kwõj ke kile bwe jet iaan men ko armej ro rej post ilo weepjait kein rej ñan kwal̦o̦k wõt kõn er make? Ej ãinwõt ñe rej ba “kwõn lale ña.” Jet rej bareinwõt je naan ko me rejaje m̦anit im rejekkar ilo pija ko aer make ak ilo pija ko an armej ro jet. Kõm̦m̦an rot kein reoktak jãn kadkadin ettã bõro im tũriam̦okake doon, kadkad ko me em̦õj rõjañ Kũrjin ro ñan kal̦apl̦o̦k aer kwal̦o̦ki.​—Riit 1 Piter 3:8.

15. Ewi wãween an Baibõl̦ maroñ jipañ kõj bwe jen kõjparok jãn ad kajjioñ kautiej kõj make?

¹⁵ Ñe kwõj kõjerbali weepjait kein, kwõmaroñ kajjitõk ippam̦ make: ‘Naan im pija ko, ak video ko ij likũti ilo weepjait ko remaroñ ke kõm̦m̦an an armej l̦õmn̦ak bwe ij kabbwil? Imaroñ ke kõm̦m̦an an ro jet ebbanban?’ Baibõl̦  ej ba: “Men otemjej ilo lal̦ in​—m̦õm̦ ko an kanniõk, m̦õm̦ ko an mãj, im menin kõmjãje ko an armej—rejjab itok jãn Jemãdwõj ilañ ak rej itok jãn lal̦.” (1 Jon 2:16) Juon ukokin Baibõl̦ ej ukote naan kein “menin kõmjãje ko an armej” ñan “kõn̦aan eo bwe en ãinwõt ñe el̦ap tokjãn.” Kũrjin ro rejjab l̦õmn̦ak bwe rej aikuj kautiej er make. Rej l̦oore naanin kakapilõklõk eo ilo Baibõl̦ me ej ba: “Jen jab oktak im utiej bõro, kõm̦m̦an an wõr jiãiik doon, im ebbanbane doon.” (Gal. 5:26) Ettã bõro enaaj jipañ kõj bwe jen jab po im bõk l̦õmn̦ak ko an ro ilo lal̦ in me rekõn̦aan bwe armej ro ren watõk er ãinwõt ro el̦ap tokjãer.

16. Etke jej aikuj kõjparok kõj jãn utiej bõro?

¹⁶ Jej aikuj kal̦apl̦o̦k ad kwal̦o̦k ettã bõro kõnke ro eutiej bũrueer ejjab jim̦we wãween aer l̦õmn̦ak kõn er make. (Rom. 12:3) Ro eutiej bũrueer em̦m̦an ippãer kõm̦m̦an akwããl im rej l̦õmn̦ak bwe reutiejl̦o̦k ak rem̦m̦anl̦o̦k jãn ro jet. L̦õmn̦ak im kõm̦m̦an ko aer ekkã aer kõm̦m̦an bwe ren ko̦kkure er make im ro jet. Ñe rejjab ukot wãween aer l̦õmn̦ak, Setan enaaj tõlpilouk er im ko̦kkure l̦õmn̦ak ko aer. (2 Kor. 4:4; 11:3) Ijoke, eo ettã bũruon, ej juon eo ejim̦we wãween an l̦õmn̦ak kõn e make. Ej bõk l̦õmn̦ak ko rejim̦we kõn e make, im ej kile bwe ro jet reutiejl̦o̦k jãne ilo elõñ wãween ko. (Pil. 2:3) Im ejel̦ã bwe “Anij ejjab m̦õn̦õn̦õ ippãn ro eutiej bũrueer, bõtab ej lel̦o̦k jouj eo el̦ap ñan ro ettã bũrueer.” (1 Pit. 5:5) Ro rej bõk l̦õmn̦ak ko rejim̦we kõn er make rejjab kõn̦aan bwe Jeova en jab m̦õn̦õn̦õ ippãer ak bwe en kõjdate er.

17. Ta ko jej aikuj in kõm̦m̦ani bwe jen kõttãik wõt bũruod?

¹⁷ Bwe jen kõttãik wõt bũruod, jej aikuj jerbale naanin kakapilõklõk eo ñan “utũk mour eo m̦okta kab kõm̦m̦an ko an, im kõn̦ak mour eo ekããl.” Ej juon jerbal el̦ap ñan ad kõm̦m̦ane men in. Jej aikuj katak kõn joñak eo an Jesus im kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan l̦oore. (Kol. 3:9, 10; 1 Pit. 2:21) Meñe ãindein ak el̦ap tokjãn ad kate kõj. Ilo ad kate kõj kal̦apl̦o̦k ad kwal̦o̦k kadkad in, enaaj em̦m̦anl̦o̦k mourin baam̦le eo ad, jenaaj jipañ bwe bõrokuk eo ilo eklejia eo en wõnm̦aanl̦o̦k wõt, im jenaaj kõjparok bwe en jab bõd wãween ad kõjerbali weepjait ko jej illik pija ko im naan ko ad ie. Ilõñin men otemjej, jenaaj bõk jeraam̦m̦an jãn Jeova im enaaj buñbũruon ippãd.