KÕMEL̦EL̦E KO JET
1914—Iiõ eo Eaorõk ilo Kanaan ko ilo Baibõl̦
ENAÑIN eñoul iiõ ko m̦okta jãn 1914, ewõr jet ro me rar katak Baibõl̦ rar kaalikkarl̦o̦k im̦aan bwe enãj kar wal̦o̦k men ko rel̦l̦ap ilo iiõ eo 1914. Ta ko rar wal̦o̦k ilo iiõ in? Im ta ko rej kam̦ool bwe 1914 ej juon iiõ eaorõk?
Jijej ear ba ilo Luk 21:24: “Riaelõñ ko renaaj juuri Jerusalem, ñan iien ko an riaelõñ ko rejejjet.” Jerusalem ej jikin kweilo̦k eo el̦ap an RiJu ro. Eñin ej ijo me kiiñ ro jãn menmenbwij eo an Kiiñ Devid rar irooj ie. (Sam 48:1, 2) Bõtab, kiiñ rein rar oktak jãn kiiñ im rũtõl ro an aelõñ ko jet. Etke? Kõnke rar “jijet ioon tũroon an Jeova” ãinwõt ro ear kããlõt er bwe ren irooj ilo etan. (1 Kronikel 29:23) Kõn men in, Jerusalem ear kõkkar kõn tũroon eo an Jeova, ak irooj bõtata eo an.
Ñããt eo im ewi wãween an kar ‘riaelõñ ko juuri Jerusalem’ ak tũroon eo an Anij? Eokwe, men in ear wal̦o̦k ilo iiõ eo 607 B.C.E. ke RiBabil̦on ro rar ko̦kkure Jerusalem im bõk anjo̦ ioon. Jãn kar iien in, ear ejjel̦o̦k juon ear jijet ilo ‘tũroon eo an Jeova’ im kiiñ ro me rar itok jãn bwijjin Devid rekar bõjrak aer kiiñ. (2 Kiiñ 25:1-26) Ak riaelõñ ko renaaj ke kar “juuri Jerusalem” ñan indeeo? Reban kõnke kanaan eo an Ezekiel ear ba kõn Zedekaia, kiiñ eo kar ãliktata an Jerusalem: “Kwõn utũk turban eo im bõkl̦o̦k kũrawũn eo. . . . Eban bar pãd m̦ae iien ej itok Eo im An maroñ eo, innem Inaaj lel̦o̦ke ñan E.” (Ezekiel 21:26, 27) Wõn in me ewõr an jim̦we im maroñ ñan bõke kũrawũn eo an Devid? Ej Kũraij Jijej. (Luk 1:32, 33) Kõn men in, ear jem̦l̦o̦k an ‘riaelõñ ko juuri Jerusalem’ ilo iien eo Jijej ear jino an Kiiñ.
Ñããt eo Jijej ear jino an Kiiñ? Eokwe, Jijej ear kwal̦o̦k bwe riaelõñ ko renaaj irooj ium̦win jidik iien. Bokin Daniel jebta 4 ej kwal̦o̦k ñããt eo enaaj kar jem̦l̦o̦k an riaelõñ ko irooj. Jebta in ej kwal̦o̦k kõn juon ettõn̦ak ekabwilõñlõñ an kiiñ in Babil̦on eo etan Nebukadnezar. Kiiñ in ear loe aer juoke juon wõjke kileplep. Wõjke in ear jab maroñ bar eddek kõnke em̦õj likũt juon aen im kõba ilo dãpdepin im lukkuun kapene. Juon enjel̦ ear lam̦õj im ba bwe enaaj ãindein wõt wõjke eo “ium̦win jiljilimjuon iiõ.”
Ilo Baibõl̦, jet iien wõjke ko rej kõkkar kõn juon eo ej irooj. (Ezekiel 17:22-24; 31:2-5) Ilo aer kar juoke wõjke eo, men in ej kõkkar kõn iien eo enaaj bõjrak an Anij irooj ioon armej ro an ilo lal̦ in. Eñin ej iien eo ear bõjrak an wõr kiiñ ilo Jerusalem. Bõtab, ettõn̦ak in ej kwal̦o̦k bwe enaaj bõjrak an ‘riaelõñ ko juuri Jerusalem’ ãlikin “jiljilimjuon iiõ.” Ta mel̦el̦ein men in?
Revelesõn 12:6, 14 (UBS) ej kwal̦o̦k bwe jilu jimattan iiõ ej ãinwõt “juon to̦ujin rũbukwi jiljinoñoul raan.” Kõn men in, “jiljilimjuon iiõ” ej mel̦el̦ein 2,520 raan ko ak ruo alen l̦apl̦o̦k. Bõtab ilo m̦ool, riaelõñ ko rar jab bõjrak jãn aer “juuri Jerusalem” ke ear jejjet 2,520 raan ko ãlikin an kar Jerusalem buñ im jorrããn. Innem, raan kein 2,520 rej kõkkar kõn juon iien eaetokl̦o̦k. Bokin Bõnbõn 14:34 im Ezekiel 4:6 (UBS) rej ba bwe “juon raan ej ãinwõt juon iiõ.” Kõn men in, “jiljilimjuon iiõ” ko rejjab kõkkar kõn 2,520 raan ko. Bõtab, rej kõkkar kõn 2,520 iiõ ko.
Iiõ kein 2,520 rar ijjino jãn Oktoba 607 B.C.E., ke RiBabil̦on ro rar anjo̦ ioon Jerusalem im bõk tũroon eo jãn kiiñ eo me ear itok jãn nukũn eo an Devid. Iiõ kein 2,520 rar jem̦l̦o̦k ilo Oktoba 1914. Ilo kar 1914, ‘iien ko an riaelõñ ko ear jejjet’ ak jem̦l̦o̦k, im Jijej Kũraij ear jino an Kiiñ ilañ ilo Aelõñ eo an Anij. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.)
Jijej ear kanaan bwe men ko rel̦l̦ap renaaj wal̦o̦k ipel̦aakin lal̦ in ãinwõt tarin̦ae, ñũta, m̦akũtkũt lal̦ im nañinmej ko rel̦l̦ap. Men kein renaaj kar kaalikkar bwe em̦õj an Jijej jino an Kiiñ ilañ. (Matu 24:3-8; Luk 21:11) Aolepen men kein rej lukkuun kam̦ool bwe Aelõñ ak kien eo an Anij ilañ ear jutak ilo iiõ eo 1914. Rej bar kam̦ool bwe eñin iiõ eo ear jino “raan ko ãliktata” an jukjukun pãd in enana.
^ par. 4 Jãn Oktoba 607 B.C.E. ñan Oktoba 1 B.C.E. ej 606 iiõ ko. Kõnke ejjel̦o̦k zero iiõ, jãn Oktoba 1 B.C.E. ñan Oktoba 1914 C.E. ej tarrin 1,914 iiõ ko. Ñe jej kobaik 606 iiõ ko ippãn 1,914 iiõ ko, enaaj wal̦o̦k 2,520 iiõ.
