KULWA NU KUTITILA YA NAMAYO: Ya United Nations, yalanda yati: “Pali ya namayo yatatu pakaaya wenga wino yatitila nanti wino yacuzya uku monsi.” Ca ulanda i cakuti, “ya namayo aaya umu nsi yonsi, wenga pali ya namayo 5 yalamutitila nanti kupusuka sile kwempe.”

VIPONDO: Cazanwa ukuti kwaya maumba ya vipondo ukucila pali 30,000 umu United States. Uku South America cazanwa ukuti apali antu yatatu ala wenga wazanzwapo uku vipondo.

KUKOMANA: Yakati limwi antu ukufika kuli 500,000 aakomilwe umu mwaka onga sile umu manda itu kwene yaa, kucila na afwa umu nkondo. Uku mpanga izyaela uku kaeya ka Africa alino ni mpanga izyaya umu Central America, mwakomilwe sana antu, nupya yatiile afwile umu mpanga kwene zii, yavuzile maila 4 ukuluta impanga zyonsi. Antu ukucila pali 100,000, aakomilwe umu Central America mutupu umu mwaka onga sile, nupya umu Brazil yaali 50,000. Uzye kuli cingalenga ukuti unkalwe usile?

Uzye i cani calenga kuti unkalwe uvule? Kwaaya ivingi vino yazana ukuti i vikalenga, vimwi aevi: antu yakalwisyanya pa mulandu wa kupusana kwa mutundu ni mpanga, kusuula umi wa yantu yauze, ucakolwa nu kuomvya imilembo iikavulunganya uwongo, kuleka ana ukucinila capamwi na akalamba aaya nu unkalwe, nupya cikaloleka ukuti ivipondo visyafululwa pa unkalwe uno vikacita.

Kwene umu mpanga zimwi yezya sana ukucefyanyako unkalwe. Umu musumba umwi umwavula sana antu, umu São Paulo, uku mpanga ya Brazil, cuvwika ukuti umu myaka 10 iyapitapo, kusiiya sana imilandu iya kukomana ndi vino cayanga mpiti. Nomba umu musumba kwene uu mwaya imilandu yuze iikacitika pa mulandu nu unkalwe, nupya apali antu 100,000 ala aali 10 yakakomwa. Uzye lyene, i cani icingalenga unkalwe usile onsi kwene?

Pakuti unkalwe usile onsi, antu kwene aafwile ukusenula imiyeele yao ni misango. Pakuti antu aya nu ukanlwe yasenuke, yafwile ukuta cilumba, upunusi, na ukaitemwe pakuti yatemwa yauze, kuyacindika alino nu kuyasakamala.

Uzye i cani icingaazwa sana umuntu kusenuka? Tale elenganyini pali vino Baibo ikasambilizya:

• “Swemo tukalanga ukutemwa kuno twatemwa Leza pa kuyela masunde yakwe.”—1 Yoane 5:3.

• ‘Ukutina Yeova kuli kupata uyi.’ *—Mapinda 8:13.

  Ngi cakuti ivipondo vyatemwa Leza nupya vyamucindika,  vingasenuka nupya vigata imiyele yonsi iipe. Uzye i cumicumi vingasenuka?

Uvwini ivyacitikiile Alekisi, * wino yanyefile pa myaka 19 umu cifungo uku Brazil pa mulandu wakuti wali nu unkalwe. Pa cisila ca kusambilila Baibo na ya Nte, nawe kwene wizile aya Nte Wakwe Yeova umu 2000. Uzye umu cumicumi, waata imisango yakwe iya upondo ino wakweti? Ee, nupya Alekisi akauvwa sana ulanda pa viipe vino wacitanga. Akati: “Natemwa sana Leza pano walenga kuti nauvwa umu mwenzo wane ukuti wanjelela. Kutemwa Yeova nu kumutaizya u kwalenga kuti insenuke.”

César, nawe uwa ku Brazil wali u mupuupu nupya wakwatanga ni vyanzo apa kwiiya. Wacitanga vivyo kwene apa myaka 15. I cani icalenzile ukuti asenuke? Lino wali umu cifungo watandike ukusambilila Baibo na ya Nte Yakwe Yeova. César walondolwile ati: “Lino nasambilile Baibo, alino namanyile umulandu uno nayela nu umi pano nsi. Natemilwe sana Leza. Nupya natandike ukucindika Yeova inta nu kucita iviipe pakuti ntamusosya. Ntalondanga ukucita ivingalangilila ukuti nsikutaizya apa luse lwakwe. Kumutemwa nu kulondesya ukumupeela umucinzi, i vyalenzile ukuti nsenuke.”

Uzye ivyacitikile antu yaa vikutusambilizya cani? Vikutwazwa ukumanya ukuti Baibo yakwata amaka akusenula antu pano ikaazwa umuntu ukusenula imyelenganyizizye yakwe. (Efeso 4:23) Alekisi wino tulanzilepo mpiti watiile: “Vino nasambilile muli Baibo vyali kwati a manzi asanguluke aapitanga muli neene, cakuti panono-panono yalenzile inja umuswepe umu melenganyo yane. Ntatazile nelenganya ukuti wanda umwi ningazifya imyelenganyizizye yane.” Acino fwandi nga twasambilila ivyeo ivyaaya muli Baibo, vingafumya imiyele itu iipe. Izwi Lyakwe Leza lyakwata amaka akutusangulula. (Efeso 5:26) Ankalwe na antu aitemwa nga yasambilila Baibo yakasenuka iyaya aacikuuku nupya amutende. (Loma 12:18) Yakaya nu mutende pa mulandu wa kulondela ivyalembwa muli Baibo.—Ezaya 48:18.

Ya Nte Yakwe Yeova aatiyacila pali 8 milyoni ndakai umu mpanga 240, yaamanya icingamala unkalwe. Antu ya mitundu yonsi nupya aafuma umu mpanga izipusane-pusane, yasambilila ukutemwa nu kucindika sana Leza alino nu kutemwana, nupya yakaikala umu mutende wa lupwa ulwaya umu nsi yonsi. (1 Petulo 4:8) Fwandi antu yaa yasininkizya ukuti nanti ciye uli unkalwe uwaya pano nsi ungasila.

Baibo yatulaya ukuti Leza wasya ace afumyepo unkalwe pano nsi. Insi yi umwazula unkalwe “yasungwa ukufika pa wanda uno yakaifya yalapingulwa nu kononwa.” (2 Petulo 3:5-7) Ankalwe yonsi pyu yatalatala yacuzye antu yauze. Uzye tungasininkizya uli ukuti Leza akalonda sana ukufumya unkalwe pano nsi?

Baibo ikatuneena ukuti, Leza “wapata uwatemwa ukang’ansi” nanti unkalwe. (Masamu 11:5) Kaumba watemwa sana umutende nu ulungi. (Masamu 33:5; 37:28) Ali cino atalazumilizizya ankalwe ukwikala amanda pe.

Acino fwandi insi ipya umulaya umutende ili mupipi. (Masamu 37:11; 72:14) Uzye mutanga mutemwe ukumanya vino mungacita pakuti mukiikale umu nsi umutalaya unkalwe?