1-2. U kusunkanya ci kuno Hagai wasoowile ukuti u kulaacitika umu manda itu?

“MU MAMINETI sile anono amasitolo ni vikuulwa vya mpiti vyatandike ukupona.” “Antu yonsi yuvwile sana intete . . . Antu aingi yatiile icilundumusi casizile sile umupipi na mamineti yaili. Nomba nemo nalolanga kwati calengiile sana.” Vii avino yamwi aapuswike uku cilundumusi icacitike uku Nepal umu 2015 yalanzile. Ndi cakuti cimwi ca kutiinya ica musango uu cacitike kuli mwemwe, mutange mwilile.

² Nomba, ndakai kuli ukusunkanya ukuiyele ukukucitika umu misumba ni mpanga izingi. Yeova akusunkanya inko zyonsi umu nsi nupya watwalilila ukucita vii pa myaka iingi. Kasesema Hagai wasoowile ukusunkanya kuu. Watiile: “Vino nkumunena ne Yawe [nanti Yeova] Wamaka Onsi aivi, ‘Pasyala sile panono ale natensya iyulu ni nsi yonsi, yemba ni cituntu kwene nga na vyonsi ivyaya mwenemo.’”—Hag. 2:6.

3. Uzye ukusunkanya kuno Hagai wasoowile kwapusanako uli nu kusunkanya kwa cilundumusi?

³ Ukusunkanya kuno Hagai wasoowile kwapusanako nu kusunkanya kwa cilundumusi icikaonona sile ivintu. Nomba ukusunkanya kuno Hagai wasoowile, kwene kukalenga ivintu ivisuma ukucitika. Yeova umwineco walanzile ati: “Indi nu kusunkanya imitundu ya antu yonsi iyaya muno nsi alino ni cuma cao cilaletwa kunondi, icakuti nupya kwene Ng’anda yane ikulu ilazulamo ululumbi lukulu.” (Hag. 2:7) Uzye usoowelo uu wapiliulanga cani uku antu aliko umu manda yakwe Hagai? Nupya ukapiliula cani kuli sweswe? Tumaasuka  mauzyo yaa nupya tumasambilila na vino tungaombako umulimo wa kusunkanya inko ndakai.

4. U mulandu ci uno Yeova watumiile Hagai ukuyaazwa antu yakwe?

⁴ Yeova wanenyile Hagai ukuomba umulimo ucindame. Elenganyini pali vino vyacitike lino atatala wapeelwa umulimo uwo. Hagai afwile wali pa Ayuda awezile uku Yelusalemu ukufuma umu uzya uku Babiloni umu 537 B.C.E. Lino ya kapepa ya cumi yafisile umu Yelusalemu, patalengile yatandike ukwika umufula wa Ng’anda yakwe Yeova nanti itempele. (Ezila 3:8, 10) Lino papisile sile insita inono, icintu cimwi ica ulanda cacitike. Yatoovwike nu kuta ukukuula itempele pa mulandu wakuti antu yauze yatandike ukuyakanya. (Ezila 4:4; Hag. 1:1, 2) Fwandi umu 520 B.C.E., Yeova wanenyile Hagai ukwazwa Ayuda pakuti yaye acincile nupya ukuomba umulimo wa kukuula itempele nu kuumalila. *—Ezila 6:14, 15.

5. U mulandu ci uno ilyasi lino Hagai walandangapo lyakomelezizye antu yakwe Leza?

⁵ Lyasi lino Hagai walandangapo lyali i lya kukomelezya Ayuda nu kuyazwa ukutaila Yeova. Kasesema wasifile nu kunena Ayuda aatoovwike ukuti: “‘Muposye mwe antu mwensi kwene. Tandikini umulimo namayanga namwe lyonsi pe.’” (Hag. 2:4) Mazwi yaa yafwile yayakomelizye sana. Yeova wakwata amaka akutungulula iumba ilikulu lyakwe ya malaika, fwandi Ayuda yalondekwanga ukutaila Yeova pakuti yaombe ningo umulimo uno yakweti.

6. I vyani vyali nu kucitika pa mulandu nu kusunkanya kuno Hagai wasoowile?

⁶ Yeova watumile Hagai ukunena antu ukuti wali nu kusunkanya inko zyonsi. Ukusokolola kuu kwakomelizye Ayuda aatoovwike nu kuta ukukuula itempele ukuti Yeova wali nu kusunkanya impanga iya Pesya iyakweti sana amaka pa nsita iya. Nupya i vyani vyali nu kucitika? Ca nkoleelo, antu yakwe Leza yali nu kumala umulimo wa kukuula itempele. Lyene, na antu aatali Ayuda yali nu kutandika ukupepa Yeova umwi tempele ilyakuuzilwe cipya cipya. Ilyasi lii lyakomelizye sana antu yakwe Leza.—Zaka. 8:9.

7. U mulimo ci uwa kusunkanya uno tungaombako ndakai? Londololini.

⁷ Uzye usoowelo wakwe Hagai ukapiliula cani ndakai? Nupya kwene Yeova akusunkanya inko, nomba umuku uu wene naswe kwene tukuombako umulimo uu. Elenganyini pali cii: Umu 1914, Yeova wasonsile Yesu Klistu ukuya Umwene wa Wene wakwe uwa kwi yulu. (Masa. 2:6) Lino Uwene uu watandike ukuteeka, lyali i lyasi ilipe kuli ya kateeka ya pano nsi. Cii capiliulanga ukuti “insita izyasoololwa izya yantu amu nsi” kuli kuti insita lino kutaali kateeka aliwensi uwimililangako Yeova zyafikiliziwe nanti zyasizile. (Luka 21:24) Pa mulandu kwene uu, sana sana ukufuma umu 1919 antu yakwe Yeova yakanena antu ukuti Uwene wakwe Leza uulasisyapo sile viipe vyonsi ivikacuzya antu. Umulimo uu uwa kusimikila ‘ilyasi lisuma ilya Wene’ ukasunkanya insi.—Mate. 24:14.

8. Ukulingana na Masamu 2:1-3, uzye antu yakacita uli api lyasi lino tukasimikila?

⁸ Uzye antu yakacitapo uli api lyasi lii? Aingi yakakana. (Belengini Masamu 2:1-3.) Amu nko yasoka. Yakakana ukupokelela  Kateeka wino Yeova wasoolola. Yasilola ilyasi lya Wene lino tukasimikila ukuti i “lyasi lisuma.” Nupya mauteeko yamwi yainda nu mulimo kwene uu. Nanti cakuti ya kateeka amu nko zii yakalanda ukuti yakaombela Leza, yasilonda ukufuma pa ivifulo vino yakwata. Fwandi wakwe vivi kwene vino ya kateeka yacitanga umu manda yakwe Yesu, ya kateeka ayako ndakai yakakana Umupakwe Wakwe Yeova lino yakuzanza alondezi yakwe acisinka.—Mili. 4:25-28.

9. Uzye Yeova akacitapo uli pali vino amu nsi yakakana ukuvwa ilyasi lino tukasimikila?

⁹ Uzye Yeova akacitapo uli pali vino amu nsi yakakana ukuvwa ilyasi lino tukasimikila? Masamu 2:10-12 ikaasuka ukuti: “Caleka, lyene mwe yamwene, ilukini. Cenjelini mwe yakateeka ya muno nsi. Mwatumikila Yawe [nanti Yeova] ni coopo, mwazakaza nu kumufukamila. Pano wene ndi wasoka angamulovya, pano icipyu cakwe cikaaka zuwa. Alongo ayayo akazina kunoli.” Yeova waya ni cikuuku nupya wayapeela insita iyakuti yapingulepo ningo. Yangasenuka nu kutandika ukutungilila Uwene wakwe Yeova. Nomba insita yatisila. Tukwikala “umu manda akusyalikizya” a nsi ii. (2 Tim. 3:1; Eza. 61:2) Ndakai icipamvya sana ukuti antu yamanye icumi nu kusoololapo ukuombela Yeova.

10. I visuma ci ivyacitika pa mulandu nu mulimo wa kusunkanya uwalembwa pali Hagai 2:7-9?

¹⁰ Antu yamwi yakazumila nga yuvwa vino umulimo uu uwakusunkanya uno Hagai wasoowile ukulandapo. Watunena ukuti pa mulandu nu kusunkanya kwene kuu “cuma [kuli kuti antu aya nu mwenzo wa kulondesya ukuombela Leza]” yalatandika ukupepa Yeova. * (Belengini Hagai 2:7-9.) Ezaya na Mika nayo kwene yasoowile ukuti vii vilacitika “umu manda akusyalikizya.”—Eza. 2:2-4; Mika 4:1, 2.

11. I vyani vino umwina umwi wacisile lino uvwile ilyasi lya Wene?

 ¹¹ Elenganyini pali vino umwina Ken aakaombela pa maofesi yakalamba mu nsi yonsi wacisile lino uvwile vino ilyasi lya mulimo wa kusunkanya insi likalanda. Acili akaiusya ivyacitike pa muku wa kutandikilako lino uvwile ilyasi lya Wene umupipi ni myaka 40 iyatipita. Umwina Ken watiile: “Lino nuvwile sile icumi caya umwi Izwi lyakwe Leza, natemilwe sana ukumanya ukuti tukwikala umu manda aakusyalikizya. Nizile imanya ukuti pakuti Leza antemwe nu kuti nkaye nu umi wa pe nalinzile ukutaluka ku vintu vya mu nsi ii nu kuya uku lusansa lwakwe Yeova. Lilyo kwene sile napingwilepo ukucita vivyo kwene nupya napefile kuli Yeova. Natiile ukutungilila insi nupya lilyo kwene sile nazumiile ukutandika ukucingililwa nu Wene wakwe Leza uutanga ufumiziwepo.”

12. Uzye ing’anda yakwe Yeova iya unkolanya yazulamo uli ululumbi umu manda yaa akusyalikizya?

¹² Cii cikulangilila sile ukuti Yeova akapaala antu yakwe. Umu manda yaa akusyalikizya, antu aingi yatandika ukupepa Yeova. Umu 1914 twali ukucilako sile panono pali 5,000. Ndakai lyene antu aakapepa Leza iyacila pali 8 milyoni, nupya cila mwaka antu mamilyoni yakazanwa uku Ciusyo. Mu nzila ii, umusolo wa pa ng’anda ikulu yakwe Yeova iyaunkolanya kuli kuti vino watantika ukupepa kwa cumi wazuula ni “cuma” ca antu amu nko pano nsi. Nupya izina lyakwe Yeova lyacindikwa pa mulandu na vino antu yaa yakasenuka lino yakuzwala untu upya.—Efes. 4:22-24.

13. A mausesemo ci na yauze aafikiliziwa pa mulandu na vino ya kapepa yakwe Yeova yakuvulilako? (Lolini icikope icili pa nkupo.)

¹³ Ukucitika kwa vintu vii kwafikilizya mausesemo na yauze, wakwe usesemo uwaya muli Ezaya cipande 60. Cikomo 22 umu cipande cii cikalanda ukuti “Nanti sile aka lupwa kamwi akanono, akasilesile, kalasuka kaye umutundu umwi uwamaka! Ivintu vivyo nemo ndavicita zuwazuwa insita ilingane ndi yafikila.Umucumi anene kwene ne Yawe [nanti Yeova] navwanga!” Pa mulandu wakuti antu aingi yakatandika ukupepa Yeova, ivintu ivisuma vikacitika. “Cuma” cii nanti antu yaa  yamanya imilimo iingi, nupya pa mulandu wakuti yaipeelesya yakatandika ukuomba umulimo wa kusimikila ‘ilyasi lisuma ilya Wene.’ Ni vikacitika i vyakuti antu yakwe Yeova yakaomvya imilimo ino yamanya ino Ezaya walondolola ukuti mukaka wa nko. (Eza. 60:5, 16) Pa mulandu wakuti aina yaa na ya nkazi yakatwazwa, tukasimikila ilyasi lisuma umu mpanga 240 nupya tukasenula impapulo umu ndimi ukucila pali 1,000.

14. I vyani vino antu yalinzile ukupingulapo ndakai?

¹⁴ Umu manda yaa akusyalikizya, umulimo wa kusunkanya ukulenga antu ukupingulapo ivyakucita. Uzye yalatungilila Uwene wakwe Leza nanti ukutungilila mauteeko ya pano nsi? Vii i vintu vimwi vicindame vino wensi alinzile ukupingulapo. Nanti cakuti antu yakwe Yeova yakalondela masunde aaya umu mpanga zino yakaikalamo, yasiika nanti panono umu vikanza vya miteekele ya mu nsi ii. (Loma 13:1-7) Yamanya ukuti Uwene wakwe Leza sile uulasisyapo intazi zyonsi zino antu yakakwata. Uwene uwo asi wa mu nsi ii.—Yoa. 18:36, 37.

15. Uzye ibuku lya Kusokolola likalangilila uli ukuti ucisinka wa antu yakwe Leza uleziwa?

¹⁵ Ibuku lya Kusokolola likalanda ukuti ucisinka wa antu yakwe Leza uleziwa umu manda ya kusyalikizya. Ukweziwa kuu kulalenga tutwalilile ukuzunyiwa. Mauteeko amu nsi ii yalalonda ukuti tuyapeele ivilinzile ukupeelwa sile kuli Leza, nupya yalacuzya aalakana ukucita vivyo. (Kuso. 13:12, 15) Yalapatikizya “antu yonsi, asuulwe na acindame, akankala na apiina, antungwa na azya, kuti yalinzile ukwikwa ivimanyililo kwi kasa lyao ili lunji nanti pa vipuma vyao.” (Kuso. 13:16) Azya aliko mpiti yaikilanga icimanyililo ca kulangilila ukuti yayakazile. Umu nzila ili imwi kwene, antu ndakai yalalondekwa ukukwata icimanyililo ica kulangilila wino yakatungilila. Yalalonda ukuti aliwensi amanye uteeko uno yakatungilila muli vino yakwelenganya na muli vino yakacita.

16. U mulandu ci uno cicindamile ukulanga ukuti twaya sana na ucisinka kuli Yeova ndakai?

¹⁶ Uzye tulazumila ukwikilwa icimanyililo nu kutandika ukutungilila ivikanza vya miteekele? Yayo aalakana ukwikilwa icimanyililo cii yalakwata intazi nupya yalaya umu uzanzo. Ibuku lya Kusokolola lyatwalilila ukulondolola ukuti: “Kutaya nanti wenga uwa kukala nanti ukukazya suka sile umuntu aakweti icimanyililo.” (Kuso. 13:17) Nomba antu yakwe Leza yamanya vino Leza alacita kuli yayo aakwata icimanyililo icalondololwa pa Kusokolola 14:9, 10. Ukucila ukwikilwa icimanyililo cico, cilaya kwati iyalemba pa makasa yao ukuti akwe Yeova. (Eza. 44:5) Ndakai ali nsita ino tulinzile ukulanga ukuti twaya sana na ucisinka kuli Yeova. Nga twacita vivyo, Yeova alatupenda ukuti sweswe antu yakwe!

17. I vyani vino tulinzile ukwiusya pali vino Yeova wateekela?

¹⁷ Yeova walanga ukuti wateekela sana umu manda yaa akusyalikizya. Asilonda umuntu ali wensi akononwe. (2 Pet. 3:9) Wapeela aliwensi insita ya kulapila nu kusoolola ukumuombela. Nomba atalatwalilila ukuteekelela antu amanda pe. Yayo aakakana ukutungilila Uwene wakwe Leza, ivintu iviipe vilayacitikila wakwe vino cali kuli Falao umu manda yakwe Mose. Yeova wanenyile Falao ati: “Ndi cakuti naomvizye maka yane akuponya impungo pali wewe na antu yako, ngani namonona mwensi. Lelo pakuti nkulange maka yane kuti uye umumi pakuti antu munsi yonsi yandumbanye.” (Kufu. 9:15, 16) Likwene sile amu  nko zyonsi yalamanya ukuti Yeova ali Leza wa cumi wenga sile. (Ezek. 38:23) Uzye vii vilacitika uli?

18. (a) U kusunkanya ci na kuze ukwalondololwa pali Hagai 2:6, 20-22? (b) Uzye twamanya uli ukuti amazwi yakwe Hagai yalafikiliziwa uku nkoleelo?

¹⁸ Lino papisile imyaka iingi ukufuma pano Hagai wafwilile, umutumwa Paulo walembiile Aebele ukuyalangilila ukuti amazwi aaya pali Hagai 2:6, 20-22 yali nu kufikiliziwa. (Belengini.) Paulo walemvile ati: “Ndakai walaya ukuti: ‘Lyene ndatensya insi kumwi ni yulu kwene.’ Izwi lyakuti ‘lyene’ likalangilila ukufumya ivintu ivyatensiwa, kuli kuti ivintu ivyapangwa, pakuti ivintu ivitatensiwa vitwalilile ukuyako.” (Aeb. 12:26, 27) Kusunkanya kuu kwapusanako nu kwalumbulwa pali Hagai 2:7. Kwene kukapiliula ukuti antu aaya wakwe Falao, aakakana ukuzumila ukuti Yeova u walinga ukuteeka, yalononwa amanda pe.

19. I vyani ivitalasunkanyiziwa, nupya twamanya uli vivyo?

¹⁹ I vyani ivitalasunkanyiziwa nanti ukufumiziwapo? Paulo watwalilile ukulanda ukuti: “Fwandi vino twamanya ukuti tulapokelela Uwene utanga utensiwe, lekini tutwalilile ukupokelela icikuuku cikulu icikalenga twaya na katiina nu mucinzi sana lino tukuombela Leza.” (Aeb. 12:28) Lino ukusunkanya kuu ukwa kusyalikizyako kulasila, Uwene wakwe Leza sile uulasyalapo. Ulatwalilila ukuteeka.—Masa. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. I vyani vino antu yalinzile ukuisoolwela, nupya tungayazwa uli?

²⁰ Kusiile sile insita inono! Antu yalinzile ukuisoolwela: Nga yasoololapo ukutwalilila ukutungilila insi ii, yalononwa. Lelo nga yasoololapo ukuombela Yeova nu kusenuka umu wao pakuti yacita ukulonda kwakwe, yalaya nu umi wa pe. (Aeb. 12:25) Nga tukuombako umulimo wa kusimikila, tungazwa antu ukupingulapo ningo api lyasi lii licindame. Lekini twaazwa antu aingi ukutwalilila ukutungilila Uwene wakwe Leza. Nupya lekini lyonsi twaiusya amazwi yano Yesu walanzile akuti: “Ni lyasi lisuma lii ilya Wene lilasimikilwa umu nsi yonsi ukuya unte ku yantu amu nko zyonsi, lyene alino impela iliza.”—Mate. 24:14.