UMUKALAMBA wakwe ya KGB wanenyile ati: “Wewe muvyazi munkalwe. * Watulekelezya mamako aali ni nda pamwi nu mwanako mukazyana. A weni alayasunga nu kuyasakamala? Wemo landa sile uti nata vino nkacita pakuti uswilile ku ng’anda!” Nani naswike inti: “Ntalekelezya ulupwa lwane. Mwandemile! Nupya u mulandu ci uno mwandemiile?” Umukalamba wakwe ya KGB walanzile ati: “Umulandu onsi ukuluta pa kuya Nte wazipa.”

Icintu cico cacitike mu 1959 mu cifungo umu musumba wa Irkutsk mu Russia. Lekini ndondolole umulandu uno mamane Maria pamwi nani twapekaniziwe ku kucula “pa mulandu wakucita visuma” alino na vino twapolelilwe pa kutwalilila ukuya nu utailo.—1 Pet. 3:13, 14.

Navyalilwe mu Ukraine mu 1933 mu muzi wa Zolotniki. Umu 1937 ya mangusenge pamwi na ya iya yano yali aa Nte, yatutandalile ukufuma ku France nupya yatusiilile ibuku lya kuti Uteeko ni lya kuti Kukululwa, yano yapanzilwe na ya Watch Tower Society. Lino ya tata yawelenzile mabuku yayo, yaatandike ukuya nu utailo muli Leza. Icaulanda i cakuti mu 1939 iizile yalwala sana, nomba lino yatatala yafwa yanenyile ya mayo iyati: “Cii ali cumi. Wacisambilizya uku yana.”

Mu Epulelo 1951, amu uteeko yatandike ukulema ya Nte ukuyafumya ku uondaka wa Soviet Union nu kuyatwala uku Siberia. Nemo pamwi na ya mayo alino nu mutowane Grigory, yatuzinzile ku West Ukraine. Lino twapisile makilomita ukucila pali 6,000 ukuomvya isitima, twafisile mu musumba wa Tulun mu Siberia. Lino papisile milungu iili, ya tatalenzi ya Bogdan yafisile mu nkambi iyapalamine nu musumba wa Angarsk. Yapingwilwe ukwikala imyaka 25 mu cifungo.

Yamayo, Grigory alino nani twasimikilanga umu ncende izyazingulwike musumba wa Tulun, nomba twalondekwanga ukuya acenjele. Vino twacitanga aevi, ndi twazana muntu tuzyanga tuti: “Uzye kungayako yamwi aakukazya ing’ombe?” Lino twazana aakukazya ing’ombe, twatandikanga ukulanda nu muntu wiyo pali vino ing’ombe yapangwa mu musango wa kuzungusya. Kwaula nu kusumba insita, twatandikanga ukulanda pali Kaumba. Pa nsita iiya, nyunzipepa yalanzile pali ya Nte ukuti yakauzya pa ng’ombe lino yakulonda imfwele. Nupya twazananga ali wa mfwele. Cuvwikanga ningo sana ukusambilila Malembelo na antu afuuke nupya aapokelelanga ningo antu umu ncende kwene ino tutazumiliziwe ukusimikilamo. Ndakai, umu musumba wa Tulun mwaya icilongano umwaya ya kasimikila ukuluta pali 100.

Mamane Maria wasambilile icumi mu Ukraine ala kuli Nkondo Yakwe Ciili Iya Nsi Yonsi. Lino wali ni myaka 18, mukalamba wakwe ya KGB watandike ukucita ivintu ivyalenganga ukuti alonda kucita ulalelale nupya wezyanga kumupatikizya kuti acite nawe ulalelale, nomba wakanyile vyonsi vii. Uwanda umwi waswilile uku ng’anda aya azana umonsi watalala pa usanzi wakwe. Maria utwike. Umukalamba wakwe ya KGB wasosile icakuti wamutiinyizye ukuti alamuyalila mu cifungo pa mulandu wa kuya Nte, nupya mu 1952 Maria wapingwilwe ukuya mu cifungo pa myaka 10. Maria uvwile wakwe Yosefu uwali mu cifungo pa mulandu wa kutwalilila ukuya uwa kaele. (Utan. 39:12, 20) Uwafumizye Maria mu cilye nu kumutwala ku cifungo wamunenyile ati: “Utasakamala. Antu aingi yakaya umu cifungo nomba yakaiza iyafuma ala yacili ni miyele yao isuma.” Amazwi yaa yakomelizye Maria.

Ukufuma mu 1952 kufika mu 1956, Maria waombanga mu nkambi ya kucuziwilwamo iyapalamine nu musumba wa Gorkiy (uno pa nsita ii ukaamwa ukuti Nizhniy Novgorod) mu Russia. Yamupeezile mulimo wa kutukula imiti nanti sile lino ikuzuuka sana. Wacuzile sana mu umi, nomba mu 1956 wizile afuma mu cifungo nupya waile ku Tulun.

Lino umwina wa mu Tulun wanenyile ukuti nkazi akwiza, naile ni ncinga ku sitesyeni ya mabasi ku kumukomenkanya nu kumwazwa vino wasenzile. Lino naweni Maria, papa kwene sile namutemilwe. Watazile sana pakuti aize azumile, nomba nasusile imutonsya. Twatwaline mu 1957. Lino papisile umwaka onga, mwanitu mukazyana Irina wavilwe, nomba insansa zino twakweti lino waviilwe zitaatwalilile. Umu 1959, iizile yandema pa mulandu wakupulinta impapulo izikalanda pali Baibo. Namazile myezi 6 mu muputule muno yanjisile nenga. Pakuti ntwalilile ukuya nu mutende pa nsita iiya, napepanga lyonsi, ukwimba inyimbo zya Wene, nupya nelenganyanga pali vino nali nu kulasimikila ndi cakuti nakwata untungwa nupya kwene.

Lino nali mu cifungo ala yakunguzilizya, umonsi uwalondelezyanga milandu wapunzile ati, “Likwene sile twasya tumitame pansi wakwe vino yakatama kuza!” Nani naswike inti, “Yesu walanzile ukuti ilandwe lisuma ilya Wene LILAKOSOOLWA umu nko zyonsi nupya kusi nanti umwi angalesya cii.” Lyene uwalondelezyanga imilandu watandike ukungezya mu nzila izipusane pusane pakuti inte ukuya nu utailo, wakwe vino inalanda pa kutandika. Lino vii vyonsi vyakanyile ukuomba, yampingwile kuomba incito ikome pa myaka 7 mu nkambi ya kucuziwilwamo iyali mupiipi nu musumba wa Saransk. Lino nayanga ku nkambi ii, nuvwile ukuti umwanitu mukazyana, Olga watavyalwa. Nanti icakuti mamane pamwi na anane yaali kutali, nateekeziwanga ukumanya ukuti Maria nani twatwalilile ukuya aacisinka kuli Yeova.

Cila mwaka Maria wizanga umuku onga ku Saransk ku kuntandalila, nanti icakuti lwendo lwa kufuma ku Tulun nu kuswilila lwasendanga manda 12 kuomvya isitima. Cila mwaka wandetelanga insapato zya kuombelamo izipya. Wafisanga makoope yakwe ya magazini ya Lupungu Lwa Mulinzi apya mu nsapato kwene zii. Umwaka umwi ukutandala kwakwe Maria kwali ukuiyele pano wizile na ana itu akazyana yoili. Elenganyini vino nasansamwike ukulola anane alino nu kuya pamwi nayo!

Mu 1966, nafumile mu nkambi ya kucuziwilwamo nupya swensi pamwi twaile ku musumba wa Armavir, uwali mupipi na Yemba Mutifi. Kuuku kwene ali kuno ana itu aonsi Yaroslav na Pavel yavyalilwe.

Pataalengile aakalamba yakwe ya KGB yatandike ukupeketa mu mang’anda itu pakuti yalole nga itukwata impapulo izyalandanga pali Baibo. Yalondelizye monsi sile kumwi na muno ing’ombe zikaliila. Insita imwi lino yalondelezyanga, aakalamba yakwe ya kapokola yuvwile sana kukaya icakuti ni yevu lyafuma na mayunifomu yao yakwata lukungu. Maria wayuvwilile sana uluse pano yene yalondelanga sile vino yayanenanga. Wayapeezile dilinki ayaletela ni vyakupukutila ivya kuzwala, manzi, alino na mataulo. Lino mukalamba wakwe ya KGB wizile, ya kapokola yamulondolwelile pali vino Maria walangizye cikuku kuli aliyo. Lino yapitanga, umuntu wii watusekiile nu kutupakasya. Twali sana nu luzango ukulola ivisuma ivikafumamo ndi twatwalilila ‘ukucimvya inkota pa kucita visuma.’—Loma 12:21.

Twatwalilile ukusimikila umu Armavir asi mulandu nu kutuzanza. Nupya twakomelezyangako na kaliumba kakwe ya kasimikila amu Kurganinsk. Naya sana ni nsansa ndakai pano lyene mu Armavir mwaya ivilongano 6 nupya umu Kurganinsk namo mwaya 4.

Kwayanga insita zimwi lino twatontanga muli ukapepa. Nomba tukataizya Yeova pano waomvyanga aina ali nu utailo uku kutukomelezya nu kukomya ukapepa witu. (Masa. 130:3) Nupya twali nu wezyo ukome uwa kuombela pamwi na omvi yakwe ya KGB aizile umu cilongano ukwaula nu kuti tumanye. Yalolekanga ukuya acincile sana umu mulimo wa kusimikila. Yamwi yapeezilwe ni milimo icindame umwi uvi. Nomba patalengile twizile ituyamanya ningo vino yali.

Umu 1978, lino Maria wali ni myaka 45, nupya kwene wizile akwata indilwa. Ya dokota yuvwile intente pa umi wakwe pa mulandu wakuti waculanga ni ndwala iya ku mwenzo, fwandi yezyanga ukumupatikizya ukuti aponye indilwa. Maria wakanyile. Ya dokota yamwi yene yezyanga nu kumukonka konsi kuno waya umu cipatala pakuti yamutote insindano iyakumulenga avyale umwana lino insita itatala yafika. Pakuti Maria acingilile umwana atatala wavyalwa wapuusile umu cipatala.

Ya KGB yatuzinzile umu musumba. Twaile uku kamuzi akapalamine ni tauni lya Tallinn umu Estonia, umusumba uwatungululwanga na ya Soviet Union. Vino ya dokota yelenganyanga vyapusine sana ni vyacitike pano Maria wizile akwata umwana umonsi uwali nu umi usuma sana, wino twatemile izina lya kuti Vitaly.

Lyene twafumile mu Estonia nu kuya mu kwikala mu Nezlobnaya ku kayeya ka Russia. Twasimikilanga antu afumanga mu mpanga iiya aatandalilanga ma tauni aapalamileko. Iizanga ku cipatala, nomba yamwi yene yaswililanga ku mwao ala yakweti utailo wa kwizaikala manda pe!

Twezizye ukusambilizya ana itu aonsi na akazyana kutemwa Yeova nu kulondesya kumuombela. Ilingi twamanga aina ku ng’anda nupya yasumbanga sana mano ku yana itu. Wenga pali yaayo wali u muto wane Grigory uwali umwangalizi wa ciputulwa kufuma mu 1970 kufika mu 1995. Ulupwa lonsi lwasansamukanga lino wiza pano wali sana ni nsansa nupya wali ningo. Lino twapokelela aenyi ilingi twacitangako ni vyangalo vya muli Baibo nupya ana itu yatemilwe sana malyasi ya mpiti aya muli Baibo.

 Mu 1987, umwana witu umonsi Yaroslav waile ku musumba wa Riga mu Latvia, kuno wasimikilanga sana. Nomba lino wakanyile ukwingila usilika yamupingwile ukwikala mu cifungo umwaka onga na citika nupya yamuyalile mu vifungo ivipusane pusane 9. Vino namulondolwelanga pali vino vyancitikile lino naali mu cifungo vyamwavwile ukuzizimizya. Lyene watandike ukuomba upainiya. Mu 1990, lino umwana witu Pavel wali ni myaka 19 walondanga ukuya ombela upainiya pa cilila ca Sakhalin icayela ku katutu ka mpanga ya Japan. Pakutandika tutalondanga kuti ayeko. Apa cilila consi pali sile ya kasimikila 20 nupya paali makilomita kuluta pali 9,000 kufuma kuno twikalilanga. Nomba twizile tuzumila ukuti aapita nupya twaweni ukuti vino twapingwile vyali sile ningo. Antu aali kuuku yakutikanga kwi landwe lya Wene. Mu myaka sile inono kwizile ikuya vilongano 8. Pavel watwalilile ukuombela pa cilila kwene ci ca Sakhalin kufika mu 1995. Umwanitu munono Vitaly, u wasiile sile pa ng’anda. Kufuma sile lino wali umwance watemilwe kuwelenga Baibo. Lino wali ni myaka 14, watandike ukuomba upainiya, nupya naomvile upainiya pamwi nawe pa myaka iili. Yaali insita isuma sana. Lino Vitaly wali ni myaka 19, wafumile pa ng’anda aya uku kuomba upainiya uiyele.

Ukucisila mu 1952, mukalamba wakwe ya KGB wanenyile Maria ati: “Usoololepo pa kuta kuya nu tailo na pa kutwalilila ukuya mu cifungo pa myaka 10. Lino ulafuma ale wakota nupya ale uli sile wenga.” Nomba vintu vizile visenuka sana. Twaweni kutemwa kwakwe Leza witu Yeova, ukwa yana itu, nu kwa yantu aingi yano twavwile ukumanya icumi. Maria nani twayanga sana ni insansa lino twatandalanga mu ncende zipusane pusane zino ana itu yaombelangamo. Twaweni vino antu yano ana itu yavwile ukusambilila pali Yeova yataizyanga.

Mu 1991, ya Nte Yakwe Yeova yayazumilizye ukucita vyonsi. Ukucita vii kwalenzile ukuti yatwalilile kuomba umulimo wao wa kusimikila. Icilongano citu cakazile na basi wino twaomvyanga pa kuya mu kusimikila mu matauni nu mu mizi iyapalamileko pa Ciwelusi na pa Mulungu.

Nkayuvwa wa nsansa pa mulandu wakuti Yaroslav pamwi na mamakwe Alyona, na Pavel pamwi na mamakwe Raya, yakaombela pa Betele alino Vitaly pamwi na mamakwe Svetlana, yakaomba mulimo wa kutandalila vilongano. Umwanitu mukazyana Irina mukalamba pali yonsi akaikala uku Germany nu lupwa lwakwe. Vladimir iya wakwe Irina, alino na anao aonsi yatatu yonsi aa eluda. Umwanitu mukazyana Olga akaikala mu Estonia nupya tukalanzyanya nawe lyonsi. Icaulanda i cakuti, mamane Maria wafwile mu 2014. Nkalondesya ukwiza mulola nupya kwene lino kulaya kututuluka! Ndakai nkaikala mu musumba wa Belgorod, nupya aina aakaikala kuno nkaikala yakansakamala wakwe cimwi.

Imyaka ino naombela Yeova yalenga imanye ukuti ukutwalilila uwa kaele cikalondekwa kuombesya, nomba umutende uno Yeova akapeela pa mulandu nu kumuombela wene wacindama kuluta vyonsi vii. Mapaalo yano Maria nani twakwata pa mulandu nu kuzizimizya yavula kuluta pali vino ningelenganya. Lino miteekele yakwe ya Soviet Union yasizile mu 1991, kwali sile ya kasimikila kuluta pali 40,000. Ndakai lyene mu mpanga zino pa nsita imwi zyali mu Soviet Union mwaya ya kasimikila kuluta pali 400,000! Ndakai lyene indi ni myaka 83 nupya ncili anene eluda. Kwazwa kuno Yeova wangazwa kwankomelezyanga nu kungazwa kuzizimizya. I cumicumi Yeova wandambula wakwe cimwi.—Masa. 13:5, 6.