1-2. I vyani vino Yakobo wacisile lino wali umupipi nu kufwa, nupya u mulandu ci? (Loliniko ni pa nkupo.)

 IMYAKA 17 yatipita ukufuma pano umuomvi wakwe Yeova uwa cisinka wafumiile umu Kenani nu kukuukila ku Ijipti kumwi na amu ng’anda yakwe. (Utan. 47:28) Apa nsita iya, Yakobo wali sana ni nsansa ukulolana nu mwanakwe Jozefu pano welenganyanga ukuti Jozefu wafwa. Lelo Yakobo wamanyile ukuti wali mupiipi nu kufwa. Fwandi wamile ana yakwe yonsi ukuti yakamulole pano wakweti amazwi acindame sana yano walondanga ukuyanena.—Utan. 49:28.

² Apa nsita iya, ilingi umuvyazi wanenanga ulupwa lwakwe ukukolongana pakuti ayanene ivyakucita lino atatala wafwa. (Eza. 38:1) Limwi pa kukomaana kwene kuu apano walanzile nu wali nu kushala akutungulula ulupwa ndi cakuti wafwa.

3. U mulandu ci uno amazwi yano Yakobo walanzile aya pa Utandiko 49:​1, 2, yacindamila?

³ Belengini Utandiko 49:​1, 2. Lelo ukukomaana kuu kwapusineko. Yakobo wali a kasesema. Yeova wazwile Yakobo ukunena ana yakwe ivintu ivicindame ivyali nu kuyacitikila alino nu kucitikila ana yao uku nkoleelo. Pa mulandu na vii,  amazwi yano Yakobo wanenyile ana yakwe insita zimwi yakaamwa ukuti usesemo.

4. I vyani vino tulinzile ukulaelenganyapo lino tukusambilila pali vino Yakobo wasoowile? (Loliniko na kambokosi akakuti “Ulupwa Lwakwe Yakobo.”)

⁴ Umu cipande cii, tumalanda pa mazwi yano Yakobo wanenyile ana yakwe 4, kuli kuti, Lubeni, Simyoni, Levi alino na Yuda. Lyene umu cipande icilondelilepo tulasambilila pali vino Yakobo wanenyile ana yakwe ashala 8. Wakwe vino tumalola, Yakobo walanzile pa vyali nu kucitikila ana yakwe alino na ana yano yali nu kukwata aali nu kwizaya uluko ulukalamba ulwa Ina Izlaeli. Kusambilila pali vino vyacitikile Aina Izlaeli kumatwazwa kulola vino mazwi yakwe Yakobo yafikiliziwe. Nupya ukusambilila pa mazwi yakwe Yakobo, kumatwazwa ukulola vino tungacita pakuti twazanzya Tata witu uwa kwi yulu, Yeova.

LUBENI

5. A mapaalo ci yano Lubeni wenekelanga ukupokelela kuli isi?

⁵ Yakobo watandikilepo ukunena Lubeni  ati: “Wewe iyeli lyane.” (Utan. 49:3) Pa mulandu wakuti Lubeni wali iyeli, afwile welenginye ukuti isi wali nu kumupeela ivyuma ivingi. Nupya welenganyanga ukuti u wali nu kuya umutwe wa lupwa pa cisila ca mfwa yakwe isi nu kuti ana yakwe yali nu kumupyana uku nkoleelo.

6. U mulandu ci uno Lubeni atapokelile insambu zya uyeli? (Utan. 49:​3, 4)

⁶ Lubeni wafizilwe ukupokelela insambu zya uyeli. (1 Mila. 5:1) U mulandu ci? Pano imyaka imwi uku cisila Lubeni waizi na Biuha umuci muze wakwe isi. Biuha wali u muzya wakwe Lakeli umuci wakwe Yakobo, uwizile afwa. (Utan. 35:​19, 22) Lubeni wali u mwana wakwe Yakobo uwafumile umu muci muze wakwe Yakobo, Leya. Limwi Lubeni wakumbwanga Biuha. Nanti limwi walondanga ukuti Yakobo apate Biuha nu kutemwa sana Leya. Asi mulandu ni vyalenzile, vino Lubeni wacisile vyasosizye Yeova alino na isi.—Belengini Utandiko 49:​3, 4.

7. I vyani ivyacitikiile Lubeni alino na ana yakwe? (Loliniko na kambokosi akakuti “ Usesemo Wakwe Yakobo.”)

⁷ Yakobo wanenyile Lubeni ati: “Utalacindama.” Mazwi yaa izile iyafikiliziwa. Kutaya ivyalembwa ivikalangilila ukuti wenga pa yana yakwe Lubeni wizile aya umwene, simapepo, nanti kasesema. Lelo Yakobo wapeezile Lubeni upyanyi, nupya ulupwa lwakwe lwizile iluya umutundu onga pa mitundu iya mu Izlaeli. (Yoswa 12:6) Lubeni watwalilile ukuya ni miyele isuma na pa nsita zyuze, nupya atatazile aswilizyepo ukucita uzelele.—Utan. 37:​20-22; 42:37.

8. I vyani vino tungasambilila kuli vino vyacitikiile Lubeni?

⁸ I vyani vino tukusambililako? Tulinzile ukuombesha pakuti tutaelenganya pa viipe ivingalenga tucite uzelele. Ndi cakuti twatunkwa ukucita uluyembu tulinzile ukwelenganya pali vino ukucita vivyo kungasosha Yeova, ya lupwa itu, alino na yauze. Nupya tulinzile ukulaiusha ukuti “consi cino umuntu akukomela, acino alazombola.” (Gala. 6:7) Lelo ivyacitikiile Lubeni vikatwiushako vino Yeova wakwatisha uluse. Nanti cakuti Yeova atanga atucingilile uku ntazi zino tungakwata pa mulandu na vino twaluvyanyizye, alatupaala ndi cakuti tukuombesha ukucita ivilungame.

SIMYONI NA LEVI

9. U mulandu ci uno Yakobo atatemilwe vino Simyoni na Levi yacisile? (Utandiko 49:​5-7)

⁹ Belengini Utandiko 49:​5-7. Lyene Yakobo walanzile kuli Simyoni na Levi. Lelo vino wayanenyile vikalangilila ukuti atatemilwe vino yacisile. Imyaka imwi uku cisila, Dina umwana umwanaci wakwe Yakobo yamulazile uku maka kuli Shekemu umonsi Umwina Kenani. Ana yonsi yakwe Yakobo yasosile pali vino vyacitikiile kaci wao, lelo Simyoni na Levi yafizilwe ukuikaanya nupya yatwalilile ukuya asoke. Yabefile aonsi yakwe Shekemu ukuti yali nu kupanga umutende na aliyo ndi cakuti yonsi yazembululwa. Aonsi yazumile ukucita vino yayanenyile. Lino yacili yakuwaika pa cisila ca kuzembululwa, Simyoni na Levi “cila muntu watozile ulupanga nupya yaile umu musumba umu kupumikizya nu kuyakomoola aonsi yonsi.”—Utan. 34:​25-29.

10. Uzye amazwi ausesemo yano Yakobo walanzile pali Simyoni na Levi yafikiliziwe uli? (Loliniko na kambokosi akakuti “ Usesemo Wakwe Yakobo.”)

¹⁰ Yakobo wasosile sana pali vino ana yakwe yaili yakomile antu aingi sana. Wayanenyile ukuti indupwa zyao zyali nu kusalangana umu ncende izipusanepusane umu Izlaeli. Amazwi yaa ausesemo izile iyafikiliziwa pa cisila ca myaka 200 lino uluko lwa Ina Izlaeli lwingile umu Mpanga ya Ulayo. Amu mutundu wakwe Simyoni yayapeezile incende izipusanepusane  izyali umu ncende iya mu mutundu wakwe Yuda. (Yoswa 19:1) Lyene amu mutundu wakwe Levi yayapeezile imisumba 48 izipusanepusane izyali mu Izlaeli.—Yoswa 21:41.

11. I vintu ci visuma vino amu mutundu wakwe Simyoni na Levi yacisile?

¹¹ Ana yakwe Simyoni na Levi yataswilizyepo ukucita iviipe vino ivikolwe vyao vyacisile. Nupya Aina Levi aingi yatwalilile ukupepa Yeova na ucisinka. Lino Mose waile umu kusenda Masunde kuli Yeova apa mwamba wa Sinai, Aina Izlaeli aingi yatandike ukupepa kalubi ka mwana wa ng’ombe, lelo Aina Levi yene yazwile Mose ukonona antu apefileko ivilubi. (Kufu. 32:​26-29) Yeova wasoolwile amu mutundu wa Ina Levi nu kuyapeela ishuko iliiyele ilya kuya ya simapepo. (Kufu. 40:​12-15; Mpe. 3:​11, 12) Lino papisile insita, amu mutundu wakwe Simyoni yazwilizye amu mutundu wakwe Yuda ukulwa na Ina Kenani pakuti yapoke impanga yao lino yali umu Mpanga ya Ulayo.—Yakapi. 1:​3, 17.

12. I vyani vino tungasambilila kuli Simyoni na Levi?

¹² I vyani vino tukusambililako? Tutalinzile ukupingula pa vintu lino itusoka. Caya sile ningo ukusoka ndi cakuti yatucitila iviipe nanti yacitila wino twatemwa. (Masa. 4:4) Lelo tulinzile ukwiusha ukuti Yeova asiuvwa ningo ndi cakuti twalanda nanti ukucita vimwi ivingalenga uwatatusosha asoke. (Yako. 1:20) Ndi cakuti umwi watucitila iviipe, nampo umuntu wiyo akaombela Yeova nanti foo, tutalinzile ukucita ivingasosha Yeova. Ukucita vii kulatwazwa ukukanalanda nanti ukucita ivintu ivingasosha yauze. (Loma 12:​17, 19; 1 Pet. 3:9) Ndi cakuti avyazi inu yasikucita ivikuzanzya Yeova, mutalinzile ukuyakolanya. Mutalinzile ukwelenganya ukuti mutanga muzanzye Yeova. Yeova alamulambula pali vino mukaombesha ukucita icisuma.

YUDA

13. U mulandu ci uno limwi Yuda wasakamiile sana lino insita yafisile iyakuti isi alande nawe?

¹³ Lino Yakobo wamazile ukulanda na Simyoni na Levi, watandike ukulanda na Yuda. Lino Yuda uvwile vino Yakobo wanenyile ya isilenzi, afwile wasakamiile. Nawe kwene wacisilepo imembu izipisye. Wali pa ina yakwe aile iyasenda ivyuma mu musumba wa Shekemu. (Utan. 34:27) Nupya wali pa ina aakazizye Jozefu umu uzya nu kubepa isi. (Utan. 37:​31-33) Nupya lino papisile insita, waizi na nyinavyala Tama ala akwelenganya ukuti wali iule.—Utan. 38:​15-18.

14. I vintu ci ivisuma vino Yuda wacisile? (Utan. 49:​8, 9)

¹⁴ Lelo Yakobo wataizye Yuda nu kumulaya ukuti ivintu ivisuma vyali nu kumucitikila. (Belengini Utandiko 49:​8, 9) Yuda walangilile ukuti wasakamalanga isi uwali umukote. Nupya walangilile ukuti wali ni cikuuku kuli Benjamini umuto wakwe.—Utan. 44:​18, 30-34.

15. Uzye Yuda walambwilwe uli?

¹⁵ Yakobo wasoowile ukuti Yuda wali nu kulatungulula aina yakwe. Lelo usesemo uu wizile iufikiliziwa pa cisila ca myaka 200. Pa cisila cakuti Aina Izlaeli yatandika ulwendo lwa kupita umu lwanga ukuya ku Mpanga ya Ulayo, amu mutundu wakwe Yuda aliyo yali pa nkoleelo, lyene imitundu yuze yali pa cisila. Pa cisila ca myaka iingi, Yeova watandikiilepo ukupeela Yuda umulimo wa kulwa na Ina Kenani pakuti yapoke Impanga ya Ulayo. (Yakapi. 1:​1, 2) Nupya Devedi u wali ali muntu wa kutandikilapo ukuya umwene ukufuma umu mutundu wakwe Yuda. Lelo kwaya inzila na zyuze muno usesemo uu wafikiliziwe.

16. Uzye usesemo uwaya pa Utandiko 49:10 wafikiliziwe uli? (Loliniko na kambokosi akakuti “ Usesemo Wakwe Yakobo.”)

¹⁶ Yakobo walanzile ukuti Umwene uwali nu  kuteeka antunze amanda pe wali nu kufuma umu mutundu wakwe Yuda. (Belengini Utandiko 49:10 na futunoti.) Umwene wii a Yesu Klistu wino Yakobo wamile ukuti Shilo. Malaika walanzile pali Yesu ukuti: “Yeova Leza alamupeela icilimba ca wene cakwe isi Devedi.” (Luka 1:​32, 33) Yesu akaamwa nu kuti “Cisama uwa mu mutundu wakwe Yuda.”—Kuso. 5:5.

17. Uzye tungakolanya uli Yeova muli vino tukalola yauze?

¹⁷ I vyani vino tukusambililako? Yeova wapaazile Yuda nanti cakuti waluvyanyizye uku cisila. Lelo limwi aina yakwe Yuda yafwile yelenganyanga pa vyalenzile Yeova apaale Yuda. Asi mulandu na vino yelenganyanga, Yeova waweni ivisuma muli Yuda nupya wamupaazile. Uzye tungakolanya uli Yeova? Ndi cakuti umwina nanti nkazi wapeelwa umulimo uiyele, limwi pa kutandika tungaika sana mano kuli vino umuntu wiyo akaluvyanya. Lelo tulinzile ukwiusha ukuti Yeova watemwa imiyele isuma ino umuntu wiyo wakwata. Yeova akaika mano ku visuma vino ya kapepa yakwe  yakacita. Lekini naswe kwene twaombesha ukucita ivili vimwi.

18. U mulandu ci uno tulinzile ukuyela ateekele?

¹⁸ Vyuze vino tukasambililako kuli vino vyacitikiile Yuda u kuya ateekele. Lyonsi Yeova akafikilizya vino walaya, lelo asicita vivyo ukulingana na vino tukulonda nanti pa nsita ino tukwenekela. Aatandikilepo ukutungulula uluko lwa Ina Izlaeli yatafumile umu mutundu wakwe Yuda. Lelo yatungililanga yano Yeova wasoolwile, wakwe Mose umwina Levi, Yoswa umwina Efulemu, nanti Umwene Saulo Umwina Benjamini. Naswe kwene tulinzile ukulatungilila yano Yeova akasoolola ukulatutungulula ndakai.—Aeb. 6:12.

19. I vyani vino itusambilila pali Yeova uku mazwi ya kushalikizya yano Yakobo wanenyile ana yakwe?

¹⁹ I vyani vino itusambililako uku mazwi akusyalikizya yano Yakobo wanenyile ana yakwe 4? Tutanga tutwisike ukuti “vino muntu akalola asi vino Leza akalola.” (1 Sam. 16:7) Yeova wateekela nupya akaeleela. Nanti cakuti asiuvwa ningo ndi cakuti twacita iviipe, asienekela ukuti twacita ivintu wa yantu amalilike. Angapaala na antu akuti yacisile imembu izipisye ndi cakuti yalapila nu kutandika ukucita ivisuma. Mu cipande icilondelilepo, tulalanda pa mazwi yano Yakobo wanenyile ana yakwe 8 asileko.