1, 2. (a) I vyani vino aacitwaline yakaenekela? (b) A mauzyo ci yano tumasambililapo umu cipande cii?

MUTALE mwelenganye vino siwinga na nawinga yakaya sana ni nsansa pa wanda wa winga wao. Yakaya sana nu luzango nupya yakapaalila nu kwelenganya pa vintu ivingi vino yalaacita uku nkoleelo. Yakataila ukuti icupo cao cilatwalilila ukuya ningo nupya yalaaya ni nsansa lyonsi.

² Lelo, ivyupo ivingi visitwalilila ukuya ningo wakwe vino vyatandike. Pakuti icupo citwalilile na atwalane yaye ni nsansa, yalinzile ukulondela utunguluzi wakwe Leza. Fwandi lekini tulande pali vino Baibo ikaasuka mauzyo yaa: I visuma ci ivyaya mu cupo? Uzye ndi mukulonda ukutwala nanti ukutwalwa, mungasoolola uli ningo uwakutwalana nawe? Uzye mungaya uli iya musuma nanti umuci musuma? Nupya i vyani ivingalenga icupo ukutwalilila?—Welengini Mapinda 3:5, 6.

3. Uzye mukwelenganya ukuti umuntu alinzile ukutwala nanti ukutwalwa pakuti aye ni nsansa? Londololini.

³ Yamwi yaazumila ukuti pakuti umwi aye ni nsansa alinzile ukutwala nanti ukutwalwa. Uu uufi uwafita fititi! Yesu walanzile ukuti usimbe u wila. (Mateo 19:11, 12)  Umutumwa Paulo nawe walanzilepo pa usuma uwaya umu usimbe. (1 Kolinto 7:32-38) Mulinzile ukuipingwila mweineco ndi mungatwala nanti ukutwalwa. Mutalinzile ukuleka ya cuza inu, ya lupwa, nanti intambi zya ku mwinu ukumupatikizya ukutwala nanti ukutwalwa.

4. I vintu ci ivisuma ivikacitika umu cupo cisuma?

⁴ Baibo ikalanda ukuti icupo u wila ukufuma kuli Leza nupya mwaya ivintu vimwi ivisuma. Yeova walanzile pa muntu wa kutandikilako, Adamu ati: “Cisi cisuma kuti umuntu aikala wenga. Caleka namamuumbila alingine na aliwe kuti ya azwana.” (Utandiko 2:18) Yeova waumvile Eva ukuti aye umuci wakwe Adamu, nupya izile iyaya ali lupwa lwa kutandikilako ulwa yantunze. Ndi cakuti atwalane yakwata ana, umu cupo mulinzile ukuya ningo pakuti yayakuzye ningo. Nomba asi kukwata ana sile u kukalondekwa umu cupo.—Masamu 127:3; Efeso 6:1-4.

5, 6. Uzye icupo cingaya uli wa “mwando uwapyatwa ni myando itatu”?

⁵ Umwene Solomoni walemvile ati: “Ukuya yaili cazipa ukuluta ukuya wenga, pano antu yaili yangaomba umulimo ulondoloke. Pano ndi wenga wapona pansi, umuze angamukatusya. Lelo ndu muntu ali wenga alino wapona pansi, icintu ciipe wakwe cimwi, pano pasi angamukatusya. . . . Icikome ukutankola umwando uno wapyatwa ni myando itatu.”—Kasambilizya 4:9-12.

⁶ Mu cupo cisuma mulinzile ukuya antu yaili atemwana sana, aakaazwana, ukuteekezyanya alino nu kucingililana. Ukutemwa kungalenga icupo ukukoma, nomba cingakoma sana ndi cakuti iya nu muci yonsi yoili yakapepa Yeova. Lyene icupo cao cingaya wa “mwando uno wapyatwa ni myando itatu.” Umwando uwo ukaya ukome sana kucila umwando uwapyatwa ni myando iili sile.  Yeova alinzile ukwazwa atwalana pakuti icupo cao cikome.

7, 8. Uzye u kusunda ci kuno Paulo walemvile pa cupo?

⁷ Ndi cakuti yamwi yatwalana, yangaipakizya ukupanga cupo. (Mapinda 5:18) Nomba, ndi cakuti umuntu wapingulapo ukutwala nanti ukutwalwa pa mulandu sile nu kupanga icupo, limwi atange asoolole ningo uwakutwalana nawe. Ali mulandu kwene uno Baibo ikalandila ukuti umuntu aalinzile ukutwala nanti ukutwalwa ngi cakuti wapitilila pa musinku uno insuna ikakula sana. (1 Kolinto 7:36) Cingazipa umwi ukupingulapo ukutwala nanti ukutwalwa ndi cakuti insuna yacepako. Nga caya vii alino umuntu angelenganya ningo nupya angasoolola ningo uwakutwalana nawe.—1 Kolinto 7:9; Yakobo 1:15.

⁸ Ndi cakuti mukwelenganya ukutwala nanti ukutwalwa, cingazipa ukumanyila limwi ukuti mu vyupo vyonsi mukaya intazi. Paulo walanzile ukuti yaayo aatwalana, yakaaya ni ‘ntazi zya cila wanda.’ (1 Kolinto 7:28) Nanti sile antu aakaikala ningo mu cupo yakakwata intazi izikome. Fwandi ndi cakuti mwapingulapo ukuti mukulonda ukutwala nanti ukutwalwa, mulinzile ukusoolola ningo uwa kutwalana nawe.

9, 10. I cani icingacitika ndi cakuti umwi watwalana nu muntu aasipepa Yeova?

⁹ Icisinte cimwi icicindame cino mulinzile ukwiusya ndi cakuti mukulonda uwakutwalana nawe aeci: “Mutaaya ukwi koli lyonga na antu aatataila.” (2 Kolinto 6:14, NWT.) Icilangililo cii cikalozya kuli vino vikacitika umu ulimi. Ndi cakuti yamasae yaili iyapusana sana umu ciimo nanti amaka, umulimi atanga ayakulike kwi  yoko lyonga kuti yalime ivyalo. Ndi wayakulika ukuli kumwi cingalanga ukuti atakweti uluse kuli yamasae nupya nawe kwene angaculilamo. Umu nzila iliyonga kwene, ndi cakuti umuntu akapepa Yeova watwalana na asi kapepa mu cupo cao mungaya sana intazi. Fwandi ali mulandu kwene uno Baibo yatupandilako amano ukuti tulinzile ukutwalilwa nanti ukutwalila “umu Mwene,” casila.—1 Kolinto 7:39, NWT.

¹⁰ Insita zimwi, Aina Klistu asimbe yakaelenganya ukuti cazipa ukutwalwa nanti ukutwala umuntu asipepa Yeova ukuluta ukwikala wenga. Nomba ndi cakuti twasuula ukusunda kwa muli Baibo, ivikafumamo visizipa nupya tutange tuye ni nsansa. Vino sweswe ya kapepa yakwe Yeova, ukumuombela ali cintu cicindame ukucita mu umi. Uzye munguvwa uli ndi cakuti musikuombela pamwi na ya winu umulimo uu ucindame sana mu umi winu? Aingi yapingulapo ukutwalilila ukwikala usimbe ukucila ukutwala nanti ukutwalwa ku muntu aatatemwa Yeova.—Welengini Masamu 32:8.

11. Uzye mungacita uli pakuti musoolole ningo uwakutwalana nawe?

¹¹ Ci cisikupiliula ukuti muntu aliwensi akaombela Yeova aangalinga ukutwalana nawe. Ndi cakuti mukulonda ukutwala nanti ukutwalwa, mulinzile ukuzana umuntu wino mulatemwa mu cumi nupya wino mulauvwana. Mulinzile ukulolela mpaka muzane umuntu akalonda ukucita ivilivimwi na vino mukalonda ukucita mu umi winu nupya aakaika vyakwe Leza pa nkoleelo. Mwakwatako insita ya kuwelenga nu kwelenganya pa malyasi aingi aakalanda pa cupo aaya mu mpapulo zitu yano umuomvi mutailwe walemba.—Welengini Masamu 119:105.

12. I vyani vino tungasambilila kuli vino utantiko wa vyupo ivyalandwapo muli Baibo waali?

 ¹² Umu mpanga zimwi, avyazi aliyo aakasoolwela ana yao uwa kutwalana nawe. Aakacita vii yakaelenganya ukuti avyazi aliyo yangamanya ningo umuntu angazipila umwanao. Vikwene ivyacitikanga mu nsita ino Baibo yalembwanga. Fwandi ndi cakuti ulupwa lwinu lwasoololapo ukulondela inzila ii, Baibo ingavwa avyazi ukumanya imiyele ino umuntu uno yalinzile ukumisoolwela alinzile ukukwata. Lino Abulaamu wasoolwelile umwanakwe Isaki umuci, atasumvile amano uku vyuma nu kulumbuka, lelo a pa mulandu wakuti umwanaci wii watemilwe Yeova.—Utandiko 24:3, 67; lolini Vyeo Vya ku Mpela pa namba 25.

13-15. (a) Uzye umonsi angaipekanya uli ukwizaya iya umusuma? (b) Uzye umwanaci angaipekanya uli ukwizaya umuci musuma?

¹³ Ndi cakuti mukwelenganya pa kutwala nanti ukutwalwa, mulinzile ukusininkizya ukuti imuipekanya. Limwi mungelenganya ukuti ee imuipekanya, nomba lekini tulande pali vino cikapiliula ukuipekanya ndi mukulonda ukutwala nanti ukutwalwa. Limwi mumazunguka ndi muvwa icasuko.

¹⁴ Baibo ikatunena ukuti ya iya na aci yakwata imilimo ipusane umu lupwa. Fwandi ndi cakuti imuipekanya ukutwala nanti ukutwalwa mulinzile ukumanya ukuti mulakwata umulimo uiyele. Ndi cakuti umonsi akwelenganya ukuti watalinga ukutwala, alinzile ukuyuzya umweneco ndi cakuti wataipekanya ukuya umutwe wa lupwa. Yeova akaenekela ukuti iya alaasakamala umuci na ana muli vino yakalondekwa ivya ku mwili na muli vino yakwelenganya. Icacindama sana icakuti umonsi alinzile ukusumba sana amano uku kusakamala ulupwa muli vyakwe Leza. Baibo ikalondolola umonsi asisakamala amu lupwa lwakwe ukuti: “Umwipisye kuluta wiyo atataila.” (1 Timoti 5:8) Fwandi aonsi akwelenganya pa kutwala yalinzile ukwelenganya pa cisinte cii icaya muli Baibo: “Tala kuula ing’anda yako, alino ulime ni calo cako, nga nu kutwala alino utwale umwanaci.” Umu mazwi yauze, lino mutali mutwale, mulinzile ukusininkizya ukuti mulaya iya wino Yeova akalonda muye.—Mapinda 24:27.

¹⁵ Umwanaci aakulonda ukutwalwa alinzile ukuyuzya  umwineco ndi cakuti wataipekanya ukuomba imilimo ino umuci nupya nyina wa yana alinzile ukuomba. Baibo yalumbula inzila zimwi izisuma zino umuci akasakamalilamo iya na ana. (Mapinda 31:10-31) Ndakai aonsi aingi na anaci yakaelenganya sile pali vino wino yatwalana nawe alinzile ukuyacitila. Nomba Yeova akalonda twaelenganya pali vino tungacitila wino twatwalana nawe.

16, 17. Ndi cakuti mukwelenganya ukutwala nanti ukutwalwa, i vyani vino mulinzile ukwelenganyapo?

¹⁶ Lino mutali mwingile umu cupo, mulinzile ukwelenganya sana pali vino Yeova akalanda pali ya iya na aci. Ukuya umutwe wa lupwa kusipiliula ukuti umonsi alinzile ukucuzya amu lupwa. Umonsi angaya umutwe usuma uwa lupwa alinzile ukukolanya Yesu, wino lyonsi akalanga ukutemwa nu luse kuli yano akasakamala. (Efeso 5:23) Umwanaci nawe alinzile ukwelenganya sana pali vino cikapiliula ukutungilila vino iya wapingula nu kuombela pamwi nawe. (Loma 7:2) Alinzile ukuyuzya umwineco ndi cakuti angaitemelwa ukutontela umuntu aatamalilika. Ndi cakuti walola ukuti atanga akwanisye, cingazipa atale aikale usimbe pa nsita imwi.

¹⁷ Iya nu muci cila muntu alinzile ukulasakamala vino muze akulonda ukucila ivya pa lwakwe. (Welengini Filipi 2:4.) Paulo walemvile ukuti: “Cila monsi alinzile kutemwa muci wakwe, ndi vino wene waitemwa umwisikulu. Cila mwanaci alinzile kucindika iya wakwe.” (Efeso 5:21-33) Yonsi yoili umonsi nu mwanaci yakalonda ukutemwikwa nu kucindikwa. Nomba pakuti icupo ciye ningo sana, umonsi akalonda ukumanya ukuti umuci wamucindika sana, nu mwanaci nawe akalonda ukumanya ukuti iya wamutemwa sana.

18. U mulandu ci uno aakulonda ukutwalana yalinzile ukucenjela sana lino yakwizizyanya?

 ¹⁸ Insita ya kwizizyanya ilinzile ukuya i ya nsansa sana kuli yano yakumanyana ningo pakuti yangaca yatwalane. Nupya iinsita ya kusumba mano pa vintu vya cumi nu kuya na ucisinka pakuti yangapingulapo ndi cakuti yangatemwa ukuti yace yaye pamwi umi wao onsi. Umu nsita ya kwizizyanya, umonsi nu mwanaci yakamanya vino yalaalanzyanya nu kwezya ukumanya ivyaya umu mwenzo wakwe wino yakulonda ukumanyana nawe. Lino ucuza wao ukukomelako, umu civyalilwa sile  yakatandika ukutemwana sana lino yakulolana. Nomba yalinzile ukuikanya muli vino yakalangana icitemwiko lino yatali yatwalane pakuti yatacita cimwi iciipe. Ukutemwa kwa cumi u kukalenga yaikaanya nupya yakataluka uku kucita iciliconsi icingonona ucuza wao yoili alino na ucuza wao na Yeova.—1 Tesalonika 4:6.

19, 20. Uzye Aina Klistu yakalola uli icupo?

¹⁹ Umu mabuku aingi na mafilimu yakasondwelela ilyasi pali yano yakulonda ukutwalana nu winga wa lulumbi. Nomba ukulanda sile vino ivintu vyaya umu umi, uwinga intandikilo sile. Yeova walondanga ukuti antu ndi yatwalana yaikala pamwi amanda pe.—Utandiko 2:24.

²⁰ Antu aingi ndakai yakalola kwati icupo i ca pakasita sile akanono. Cangupala sana ukutwalana nu kutaana. Yamwi yakayuvwa ukuti ndi yatandika ukukwata intazi umu cupo cao, yalinzile kutaana. Nomba elenganyini pa cilangililo cino Baibo yaomvya ica mwando ukome sana uwapyatwa ni ntambo zitatu. Umwando wa musango uwo utanga uputuke na lino yautinta sana. Ndi tukuleka kuti Yeova atwazwa, icupo citu cingatwalilila. Yesu walanzile ukuti: “Caleka kusi umuntu angalekanya cino Leza watalundanya.”—Mateo 19:6.

21. I cani icingazwa ya iya na aci ukutemwana?

²¹ Swensi kwene twaya na muno twakoma alino na muno twatonta. Cangupala sana ukwika mano pali vino yauze yakaluvyanya, sana sana yano twatwalana nayo. Nomba ndi tukucita vivyo, tutalaya ni nsansa. Lelo ndi tukwika sana mano pa miyele isuma yakwe ya witu, umu cupo citu mungaya insansa. Uzye cingacitika ukulola  ya witu aatamalilika umu nzila kwene ii? Ee cingacitika! Yeova wamanya ukuti tutamalilika, nomba akaika mano apa miyele itu isuma. Elenganyini ndi cakuti atacitanga vivyo! Kalemba wa masamu walanzile ukuti: ‘Ndi cakuti wasunzile ivyalembwa apa maifyo itu, we Yeova uzye lyene a weni angapusuka?’ (Masamu 130:3) Ya iya na aci yangaakolanya Yeova lino yakwika sana mano pa miyele isuma yakwe ya wao alino nu kwelelana zuwa.—Welengini Kolose 3:13.

22, 23. Uzye Abulaamu na Sala yaomvile uli, nupya aatwalana ndakai yangayakolanya uli?

 ²² Lino imyaka ikupita, icupo citu cingaakomelako. Abulaamu na Sala ikazile imyaka ingi sana umu cupo nupya yaali ni nsansa. Lino Yeova wanenyile Abulaamu ukuti yafume umu musumba uno ikalangamo uwa Uli, Sala wali ni myaka ukucila pali 60. Elenganyini vino camutaliile ukusya ing’anda isuma ino ikalangamo nu kuyatandika ukwikala umu matenti. Nomba Sala wali a cuza musuma kuli iya, nupya wamucindikanga sana. Fwandi watungilile vino Abulaamu wapingwilepo nu kumwazwilizya pakuti ivintu viombeke ningo.—Utandiko 18:12; 1 Petulo 3:6.

²³ Ukuya kwene, ukuya umu cupo icisuma cisipiliula ukuti atwalane yalaazumilizyanya muli vyonsi. Pa nsita imwi, lino Abulaamu atazumilizyanyizye na Sala, Yeova wamunenyile ati: “Cita consi cino Sala wakunena.” Abulaamu wacisile vivyo kwene, nupya ivintu vyazifile sana. (Utandiko 21:9-13) Ndi cakuti pa nsita imwi mwemo na ya winu mutazumilizyanyizye pali vimwi, mutalinzile ukutoovoka. Icacindama sana icakuti nanti mutazumilizyanyizye muli vimwi, mukatwalilila ukutemwana nu kucindikana.

24. Uzye icupo citu cingaleta uli umucinzi kuli Yeova?

²⁴ Umu cilongano ca Ina Klistu, mwaya atwalane aingi aya ni nsansa. Ndi cakuti mukulonda ukutwala nanti ukutwalwa, mwaiusya ukuti ukusoolola uwa kutwalana nawe i cintu icicindame sana cino mulinzile ukupingulapo ningo. Pano ivintu vingamuziipila nanti ukumwipila umi winu onsi, fwandi mwaleka Yeova amutungulula. Ndi mwacita vivyo mulasoolola ningo uwa kutwalana nawe, ukuipekanya ningo lino mutali mwingile umu cupo, nupya mulaombesya pakuti mwauvwana sana na wino mwatwalana nawe nu kutwalilila ukucindika Yeova.