1. Uzye Izwi Lyakwe Leza likatuneena ukuti kwaya imipepele iili iya musango ci?

YESU walanzile ati: “Ingilini pa mpongolo ifyenkane, pano mpongolo yakwingilila kuononesi iisalale. Nu museo wakuilamo uusalale, nga na antu aingi yakaingila nu kupitamo. Lelo mpongolo yakwingilila ku umi iifyenkane. Nu museo wakuilamo wene watala kulondela, cakuti antu akauzana anono sile.” (Mateo 7:13, 14) Izwi Lyakwe Leza likati kwaya sile imipepele iili: Upefi wa cumi, nu upefi wa ufi; upefi uukatungulula uku umi, nu upefi uukatungulula uku ononesi.

2. Uzye Amalembelo yakalanga uli ukuti asi imipepele yonsi ikazanzya Leza?

² Antu yamwi yakaelenganya ukuti imipepele yonsi ikazanzya Leza. Amalembelo ali pisika yakasinila ukuti ukwelenganya kwa musango uwo kusi kwa cisinka:

• ‘Ana yakwe Izlaeli nupya yatandike ukucita iviipe ku manso yakwe Yeova, lyene yatandike ukuombela ya Baali ni viluwi vyakwe Asitoleti na tuleza twa ku Silya na tuleza twa ku Sidoni na tuleza twa ku Moabi na tuleza twa ina Filisti. Fwandi yasiile Yeova kupya yatamuombiile. Lyene Yeova wasosile cuze pa ina Izlaeli.’ (Abapingushi 10:6, 7) Ndi cakuti tukupepa iviluwi nanti tuleza tuze utwa ufi, Yeova atalazumila imipepele itu.

• ‘Antu yaa yakancindika sile mu mazwi yao. Lelo melenganyo yao yali kutali kufuma kunondi. Nanti yakumpepa icasilesile, pano yakasambilizya masunde ya untunze kwati ali masunde yane!’ (Mako 7:6, 7) Ndi cakuti antu yakuitaka ukuti yakapepa Leza lino yakasambilizya amelenganyo yao asi ya muli Baibolo, ala imipepele yao iya silesile. Isizanzya Leza.

• “Leza u mupasi, na yano aakamupepa yalinzile kumupepela mu mupasi nu mu cumi.” (Yoane 4:24) Imipepele itu ifwile ukuvwana ni cumi icaya umwi-Izwi Lyakwe Leza.

3. Uzye iinzila ci yonga iingatwazwa ukumanya ukupepa kwa cumi nu kwa ufi?

³ Uzye tungamanya tutuuli ndi cakuti imipepele ikazanzya Leza nanti foo? Yesu walanzile ati: “Umuti onsi usuma ukaseeka vizao visuma lelo muti wipe ukaseeka ivizao iviipe . . . Caleka, mulayamanyila ku milimo yao.” Fwandi tungati, imipepele ino Leza wazumilizya, ikaya ni vicitwa ivisuma; nomba ndi cakuti imipepele i yakwe Satana, ikaya ni vicitwa iviipe.—Mateo 7:15-20.

4. Uzye i miyele ci ino yakapepa yakwe Yeova yakalanga?

⁴ Umu mipepele ya cumi mwaya antu atemwana nu kutemwa antu yauze. Cino yakacitila vii a pa mulandu wa kuti na Yeova kwene a Leza wa lukundo. Yesu walanzile ati: “Ndi mukutemwana, lyene antu onsi yalamanya vino mwemwe alondezi yane.” Uzye imipepele ipusane-pusane ikaomba ikutuuli ndi twaikolanya kuli vino imipepele ya cumi yaya?—Yoane 13:35; Luka 10:27; 1 Yoane 4:8.

5. Uzye ibuku limwi ilyakuti encyclopedia lyalondolola uli pa kukazya antu umu uzya ukwacitike umu Africa?

⁵ Elenganyini pali vino yakazyanga aina Africa umu uzya. Ibuku lyakuti The New Encyclopædia Britannica likati: “Ukutandikila umu 650 ukufika umu 1905 aina Africa apipi na 18,000,000 yayakazizye umu uzya nu kuyatwala uku ncende izyaela uku Kaeya kakwe Africa nanti izyaela kuli yemba mukalamba wakwe Indian. Uku mpela ya myaka ya muli 1400, aina Ulaya yatandike ukukala azya umu nkumba yakwe ciyemba icayela uku uondaka wakwe Africa, alino ukufika umu 1867 impendwa ya yazya pakasi kakwe 7,000,000 na 10,000,000 yasenzilwe ukufuma umu Africa ukuya uku America.”

6. Uzye antu amu mipepele yasangwilileko umu nzila ci uku uculuzi wakukazya antu umu uzya?

 ⁶ Uzye i vyani vino amu mipepele yacisilepo lino kwali ukukazya aina Africa umu uzya, kupaatukanya indupwa, kunyepelela antu umu minyololo, ukuyoca ni vyela ivikae, nu kuyakazya kwati ing’ombe? Umonsi umwi uwizina lyakuti Bethwell Ogot walemvile umu nyunzipepala ya Daily Nation, ku Nairobi, Kenya ukuti: “Aina Klistu na ya Mozilemu yakasambilizya ukuti antunze yafwile yauvwana, nomba yonsi kwene yasangwilileko umu kutandika kwa kukazya antu umu uzya ukwizile pa mulandu nu kupata antu ankanda yuze. . . . Tufwile ukuzumila ukuti ya Mozilemu na Ina Klistu, nanti antu aku mpanga zyaela uku America nu ku Ulaya ni zyaela uku Middle East, yonsi yakwata umulandu wa kucita iviipe ivyalenzile ukuti aina Africa yacule pa myaka iingi.”

7. Uzye yasimapepo yakacita vyani nga kuli nkondo?

⁷ Antu amu mipepele yakalanga imiyele yao iipe mu nzila na zyuze. Nanti cakuti Baibolo ikalanda pa “kutemwa antu yauze,” ya simapepo aya umu mipepele ipusane-pusane umu nsi yonsi, yakaombesya umu kutungilila nu kukomelezya antu ukuya uku nkondo.—Mateo 22:39.

8. (a) Uzye ya simapepo amu mipepele ipusane-pusane, yakomelizye umu nzila ci ukumoola antu umu nkondo izyacitike umu Africa? (b) Uzye i vyani vino simapepo umwi walanzile pa ntunguluzi zya mu mipepele ipusane-pusane lino kwali inkondo uku Nigeria?

⁸ Camanyika ningo sana ukuti umu 1994, yasimapepo yamwi-yamwi nayo yumoozileko antu uku Rwanda. Antu aaya umu mipepele yalwako amaulwi na yauze umu Africa. Wakwe ivyacitike lino kwali inkondo ino antu yakomilwe sana uku Nigeria, amu mipepele uku maumba yonsi yoili alwanga, yakomelezyanga antu ukulwako inkondo. Lino inkondo yatwalilile, simapepo umwi walanzile ati intunguluzi zya mu macalici “zyatiile ukusumba mano ku mulimo uno Leza wazipeezile.” Walanzile nu  kuti: “Swe yano tukaitaka ukuti tukaombela Leza lyene itutandika ukuombela Satana.”

9. Uzye Baibolo ikati uli pa yantu yano yakaombela Satana?

⁹ Vii, vyakolana sana ni vyeo ivyaya muli Baibolo ivikati: “Na Ciwa kwene akaezya ukuomvya usomvi kuti aloleke wa mungeli wa luswepo. Icaleka citange ciloleke cipya aomvi yakwe ciwa ndi yaomvya usomvi kuti yaloleke kwati yene aomvi akacita vyaololoke.” (2 Kolinto 11:14, 15) Vivikwene vino antu aipe yakaloleka kwati yaya sile ningo, a vino na Satana akasomba antu ukuomvya yasimapepo aakaloleka kwati aololoke nomba imilimo yao ni vicitwa vyao vyaipa cuze.

10. Uzye ya simapepo yakaana Leza umu nzila ci?

¹⁰ Umu nsi yonsi, ya simapepo yakakosoola sana pa kutemwa, umutende, nu kuti antu yafwile ukuya asuma umu vicitwa, nomba yene yaya nu lupato, yakatungilila inkondo, nupya yakacita vintu ivipisye vino Leza wapata. Baibolo ikayalondolola ningo sana. Ikati: “Yene yakati yamanya Leza, lelo vicitwa vyao vikayasinila ukuti umu cumi yatamumanya.”—Tito 1:16.

11. Uzye Baibolo ikalondolola ikutuuli pa mipepele ya ufi?

¹¹ Tungamanya vino Leza akalola imipepele ya ufi ukupitila umu kuwelenga ibuku lya mu Baibolo ilya Umbwilo. Umwi buku kwene lii, ukupepa kwa ufi kwalondololwa wa mwanaci wa unkolanya, ‘Babiloni Mukalamba.’ (Umbwilo 17:5) Lolini vino Leza wamulondolola:

• “Cizelele wino wamanyika cuze . . . ya kateeka amunsi yacitanga uzelele nawe.” (Umbwilo 17:1, 2) Imipepele ya ufi isiombela Leza umu cumi pano yene yaya umu vikanza vya mpanga, nupya ilingi kwene intunguluzi zya mu mipepele kwene ii zikaneena amu uteeko ivya kucita.

• ‘Muli aliwe mwazanyilwe uwazi wakwe yakasema nu wa antu yakwe Leza, nga nu wa antu onsi akomilwe muno nsi.’ (Umbwilo 18:24) Mipepele ya ufi ikacuzya aomvi yakwe Leza nanti sile ukuyakoma, nupya ili ino yalenga ukuti antu aingi cuze yumoolwe umu nkondo zya muno nsi.

• ‘Wene waya uwa lulumbi nu wikazi wapapela uno umwisikulu waipeezile.’ (Umbwilo 18:7) Mipepele ya ufi yaya ni vyuma ivingi sana vino intunguluzi izyayamo zikaomvya uku kuizanzya izineco.

• ‘Mu malele yakwe amuno wasombanga antu yonsi amu nsi.’ (Umbwilo 18:23) Mipepele ya ufi ikaomvya icisambilizyo ca ufi ica kuti umu muntu mwaya cimwi icisyafwa umwili ndi wafwa, na cii calenga ukuti kuye ukuvwana ni viwa, nu wanga, kupya calenga ukuti aingi yaopa afwe, nu kupepa ivikolwe.

12. Uzye ivyani vino Baibolo ikatuneena pa mipepele ya ufi?

¹² Baibolo ikaneena antu yonsi ukuti yasenka ku mipepele ya ufi, ikati: ‘Fuminimo, mwe antu yane, nga mutakulonda kuya na maifyo yano wakwata, nupya nga mutakulonda ukuponelwa ni vinkunka vyakwe.’—Umbwilo 18:4, 5.

13. Uzye i vyani ivilacitikila imipepele ya ufi na yonsi kwene aya umu mipepele iyo?

¹³ Uku nkoleelo, Babiloni Mukalamba, nanti tuti mipepele yonsi iya ufi, ilonoonwa pyu. Baibolo ikati: “Vilumbelo, ndwala, ndosya, ni cipowe vilamuponela pa wanda onga. Nga yalamoca mu moto pano [Yeova] Leza akumupingula, Leza uwa maka.” (Umbwilo 18:8) Ngi cakuti tusikulonda ukuponelwa ni vinkunka ivilaponela Babiloni Mukulu, tulinzile ukusenka uku vintu vyonsi vya mipepele ya ufi, kuli kuti ukukaana cita ivili-vyonsi, nanti ukuzevya ukuli-konsi nanti ivizumilo vyonsi vino Leza wapata. Likwene lii, a lino tufwile ukucita vii. Pano tungaca tufwilepo!—2 Kolinto 6:14-18.