Josayans wacho ni guok nyalo ng’eyo ni guok wadgi en jahigni adi, en ma dhako koso dichwo, okwiny koso omuol, to mago duto ofwenyo mana gi ume. Guok inyalo tiegi mi ong’e fwenyo mbom kod yedhe ma sirkal ogoyo marfuk. Dhano nyaka ne gimoro gi wang’e e ka ong’e ni gino ni kanye. Guok to ume kende orome ng’eyo gik ma dhi nyime bute. Inyalo wach ni gisomo gi umgi.

Par ane: Um guok oloyo um dhano nyadi alufe modhuro kodok korka ng’uecho. Ka luwore gi U.S. National Institute of Standards and Technology, “guok nigi nyalo mar ng’ueyo ng’injo achiel matin e kind ng’injo mamoko ma romo trilion achiel. Mano chalre gi fwenyo ni oket sukari ma dirom lew ojiko e i pi migoyoe abal e tuke mag Olimpik.”

Ang’o momiyo um guok nigi nyalo makende kamano?

• Um guok ng’ich, omiyo, yotne kwanyo suya mag gik moko.

• Sama um guok ogamo muya, en gi nyalo mar pogo muyano diriyo, ka moko dhi e obo mondo oyue, to moko dhi kama nitie gik mong’uechogo ma kwanyo suya.

• Kama nitie gik ma ng’uecho e i um guok lachne ohingo mar dhano nyadi 26.

• Kwan mag gik ma kwanyo suya e i um guok oloyo mag dhano nyadi 50.

Mago e gik ma konyo guok pogo ng’injo mopogore opogore ma ni e i suya moro. Kuom ranyisi, ka luwore gi jotim nonro moko, dhano nyalo winjo suya mar kado, to guok to nyalo ng’ueyo nyaka gik molunggo kadono.

Joma timo nonro e Pine Street Foundation minonoe weche kansa wacho ni “e piny ngima, obwongo guok kod ume e masin maberie mogik ma inyalo ti godo e fwenyo suya mar gimoro.” Josayans temo loso masin moro ma tiyo ka um guok mondo gifwenyogo mbom, gik ma sirkal ogoyo marfuk, kod tuoche kaka kansa.

Ineno nade? Be nyalo ma um guok nigo mar ng’uecho nosieko kende, koso nitie ng’ama nochueye?