Be Muma Kwedo Tuke mag Loyo Mich Kuom Hawi?

SINEMBE koda program mag televison moher ahinya osebedo ka nyiso ni tuke mag loyo mich kuom hawi​—to ahinya wuon tuke mitimo e casino—​en yo ma jochia, jomwandu, koda joma ong’awo ngimagi malo gasorego. En adier ni ng’eny joma ng’iyogi ong’eyo ni gin mana miriambo.

Gik moko kaka ng’ado otiko mag loyo mich, singo pesa e spot, tugo tuke mag loyo mich e intanet kawo ji mang’eny ma nohero dhi e casino. Buk miluongo ni Internet Gambling wachoni, tuke mag loyo mich kuom hawi en ‘tim marach moseyondho ji mang’eny ahinya e piny ngima.’ Kuom ranyisi, karata miluongo ni poker, osenya ahinya e televison koda e Intanet. Kaluwore gi gaset moro, jotim nonro e piny Amerka noyudo ni kwan mar jotug poker osemedore nyadiriyo e kind dweche 18 mosekalo.

Tugo mar loyo mich kuom hawi iwacho ni tiende en tugo gi pesa ka ng’ato geno yudo ohala maok en go gadier. Ji mang’eny neno ni onge rach tugo tukego tek mana ni pesago gin mag ng’ato owuon, kendo ok obed misumba mag tukego. Kata buk miluongo ni New Catholic Encyclopedia wacho ni tuke mag loyo mich kuom hawi “ok kwan kaka richo mak mana ka gidonjore gi ting’ ma ng’ato nigo.” Kata kamano, ok gichiw kamoro e Ndiko mondo osir parono. To kare Jakristo onego one wachni nade? Be Muma oyie kose okwero tuke mag loyo mich kuom hawi?

Nyaka wang’e ni Ndiko Maler ok wuo achiel kachiel e wi tuke mag loyo mich kuom hawi. To mano ok onyiso ni owewa maonge gima tayowa kuom wachni. Kar chiwo chik e wi gimoro amora kata chal moro amora, Muma jiwowa ni ‘wang’e gima Ruoth dwaro.’ (Jo Efeso 5:⁠17) Kaluwore gi E. W. Bullinger jasomo mar Muma, wach moloki e Muma kowuok e dho-Grik ni ‘ng’eyo,’ tiende en kelo kanyachiel weche mamulo wach moro maduong’ kitiyo gi “paro koda rieko mayudore bang’ paro matut.” Kuom mano, Jakristo nyalo ng’eyo dwaro mar Nyasaye e wi wachni kokelo kanyachiel puonj mag Muma motudore gi tuke mag loyo mich kuom hawi kendo paro matut kuomgi. Sama isomo ndiko moket e weche maluwogi, inyalo penjori niya: ‘Be ndikoni riwo lwedo tuke mag loyo mich kuom hawi? Kaluwore gi Muma, dwaro mar Nyasaye en ang’o kuom wachni?’

Kaka Hawi Yondho Ji

Nikech tuke mag loyo mich kuom hawi oriwo singruok kuom gik ma ng’ato ok nigo gadier, hawi​—teko ma ji kawo ni kore odhierore ng’eyo kendo ni chiko gik matimore apoya—​chiko  kama duong’ sama ng’ato tugo gi pesa kogeno yudo ohala. Kuom ranyisi, nembni ma ji kawo ni nigi hawi; iyiero mondo otigo kaka otiko mag loyo mich; wacho weche moko sie en kwero kuom joma tugo tuk mah-jongg; kendo ikudho muya kuom gik midiro kapok odirgi. Nikech ang’o? Joma tugo tukego jogeno ni hawi biro miyo gilochi.

Be tugo kiketo geno kuom hawi en gima kare? Jomoko e Israel machon ne paro kamano. Ne gigeno ni hawi ne nyalo kelonegi mwandu. Jehova Nyasaye to ne neno nade wachno? Kokalo kuom janabi Isaya, Nyasaye nowachonegi niya: “To un maweyo Jehova, ma wiu owil gi goda maler, mapedho mesa ni Gad [“nyasach Hawi Maber,” New World Translation], maonjo divai moruwore ni Meni.” (Isaiah 65:11) E wang’ Nyasaye, geno kuom hawi en lamo nyiseche manono kendo ok en tim mowinjore gi lamo madier. En tim manyiso ni ng’ato oketo geno kuom teko maonge kar geno Nyasaye mar adier. Onge gima omiyo onego wapar ni Nyasaye oloko kaka oneno wachno.

Kaka Ng’ato Loyo Michgo

Bed ni jotugo keto pesagi mondo gilo mich kokalo e nyiewo otiko mag mich, singruok gi pesa e spot, kata tugo e casino, ng’enyne, jotugo ok par kama mich ma gipiem yudo wuokie. Tuke mag loyo mich kuom hawi opogore gi chudo kata nyiepo mitimo e yo makare nikech jalno matugo dwaro ni olo pesa mag joma owang’ e tugo. * Nonro motim gi riwruok mar Canada’s Centre for Addiction and Mental Health wacho niya, “Kuom jamilioneya moro amora mobedoe nikech loyo otiko mag tukego, nitie ji milionde ma olalo pesagi! ” Gin puonj mage mag Muma manyalo konyo Jakristo ong’e kaka Nyasaye kawo wachni?

Chik mogik kuom Chike Apar ma ne omi Jo-Israel wacho niya: “Kik igomb od ng’ato, kik igomb chi ng’ato, kata jatichne mawuoi, kata jatichne manyako, kata ruadhe, kata kanje, kata gimoro mar ng’ato.” (Wuok 20:17) Gombo gir ng’ato​—gige mag ringruok, mwandune,  kata pesane—​ne en richo maduong’ mikwano kanyachiel gi gombo chiege. Higini miche bang’e, jaote Paulo nonwoyo chikno ne Jokristo ni: “Kik igombi.” (Jo Rumi 7:7) Be Jakristo madwaro ni olo mwandu nikech ng’at machielo owang’ nyalo bedo ni timo richo mar gombo?

Jandiko miluongo ni J. Phillip Vogel wacho ni: “Bed ni giyie kata gidagi, joma tugo tuke mag loyo mich kuom hawi, bedoga gi gombo maling’ ling’ kapok gichako tugo, ni pesa moro amora ma giketo​—kata ka en pesa matin—​biro nyuolore mabup.” Jotugo ma kamago gombo bedo jomwandu e yo mayot, kadiemo wang’. Onge kiawa ni paro ma kamano ok luwre gi puonj mar Muma ni Jakristo “oti matek tich modimbore, kotiyo gi lwete, mondo obed kod gimoro monyalo miyo ng’a mochando.” (Jo Efeso 4:28) Kendo jaote Paulo nowacho achiel kachiel: “Ka ng’ato ok dwar mondo oti, to kik mondo ochiem.” Nomedo niya: “Giyud chiembgi giwegi.” (2 Jo Thessalonika 3:10, 12) Kata kamano, be inyalo kwan tuke mag loyo mich kuom hawi kaka tich mowinjore?

Kata obedo ni tuke mag loyo mich kuom hawi nyalo bedo piem ma iye otedore, pesa moro amora momi ng’ato en pesa molo, to ok en chudo kata pesa moyudo nikech tich moro motiyo. E tuke mag loyo mich kuom hawi, pesa isingo ne ohala ma kore ok ong’ere, ka yuto migeno en mana kopoyore, kendo genono otenore kuom paro ni mapiyo kata matin bang’e, ohala biro yudore. E yo machuok, jalno matugo dwaro yudo ohala kuom gima ok otiyone. To komachielo, ijiwo Jokristo madier mondo oyud pesa kuom tiyo tich makare. Ruoth Suleman mariek nondiko niya: “Dhano oonge gi wach moro moloyo ma gi ber, mondo ochiem, omadh, kendo omi chunye bedo mamor kuom tichne.” Kendo nomedo niya: “Ma bende naneno ni oa e luet Nyasaye.” (Eklesiastes 2:24) Ee, jotich Nyasaye ok ket genogi kuom paro manono bende ok gimany mwandu gi yore mag hawi, to kar mano gigeno Nyasaye mondo giyud mor koda gweth.

“Obadho” Monego Itang’go

Kata kapo ni jatugo oloyo mich apoya, ber mondo opar ok mana mor moyudo gie sano kende, to bende gik ma mano nyalo kelone bang’e. Ngeche 20:21 wacho niya: “Gikeni ma ng’ato okuongo yudo mapiyo bang’e ok nokelne hawi.” Ji mang’eny ma oseloyo mich kuom hawi osepuonjore e yo malit ni mwandu ma ne giloyo ne ok okelonegi mor. Donge en gimaber moloyo luwo puonj mar Muma ni kik waket genowa kuom ‘mwandu maonge kore, to wagen Nyasaye ma miyowa gik moko mogundho mondo wamorgo.’​—1 Timotheo 6:17.

Tuke mag loyo mich kuom hawi nigi rach moro moloyo maok mana locho kata wang’. Wach Nyasaye wacho niya: “Jo ma dwaro bedo jomwandu podho e tem kod obadho kod gombo mathoth ma miyogi fuwo, kendo hinyogi. Gombo ma kamago nyumo ji e kethruok, kendo miyo ji lal.” (1 Timotheo 6:9) Obadho en gima olos mondo odwod ng’ato. Ji mang’eny ma ne dwaro mana singo pesa matin kende mondo onyuolre, kata ma ne dwaro mana temo, osedwodore e obadhono ma gibedo misumba tukego maok ginyal wuok. Tukego oseketho ne ji tich, osehinyo osiepe, kendo oseketho udi mang’eny.

Bang’ nono ndiko mang’eny motudore gi wach tuke mag loyo mich kuom hawi, be koro ineno kaka Nyasaye kawo wachni? Jaote Paulo nojiwo Jokristo wetene niya: “Kik uluw tim pinyni, to lokreuru ka parou doko manyien; eka ununyal ng’eyo gino ma Nyasaye dwaro–en gi maber, malong’o, molony.” (Jo Rumi 12:2) Gima onego ota ngima mar Jakristo en dwaro mar Nyasaye to ok paro mag dhano. Kaka “Nyasaye mamor,” Jehova dwaro ni wayud mor e ngima maonge lit mabiro nikech donjo e obadho mar tuke mag loyo mich kuom hawi.​​—⁠1 Timotheo 1:⁠11, NW.

[Weche moler piny]

[Weche manie ite mar 23]

Jotich Nyasaye manyo pesa kuom tiyo tich makare

[Sanduk manie ite mar 22]

Ilo mar Geno Locho

Be en adier ni tugo tuke mag loyo mich kuom hawi en tim ma ng’ato nyalo ng’iyogo mobed misumbane? Kaluwore gi nonro moro ma ne otim kuom kaka jogo matugo tuke mag loyo mich kuom hawi winjo e chunygi ka gilocho kata giwang’, Dr. Hans Breiter nowacho ni “e nonro ma ne otim e bwo chal maket gi mar tukego, noyud ni chiwo pesa kaka mich ma ng’ato yudo kuom hawi miyo obwongo ng’ato tiyo e yo machal gi obwongo ja nyasore sama oa madho njaga.”

[Picha manie ite mar 22]

Pesa ma joma tugo tuke mag loyo mich kuom hawi geno yudo, gin mag ng’a?