1, 2. Ng’ano ma nomiyowa chuny mar pogo ber gi rach, to ang’o momiyo wamor ni nochuewa kamano?

JEHOVA NYASAYE nochueyo dhano gi nyalo mar timo yiero. Nomiyo dichwo gi dhako mokwongo kaachiel gi nyithindo ma ne gidhi nyuolo gima ber ma ne dhi tayogi. Nomiyogi chuny mar pogo ber gi rach. Ka watiyo gi chunywano e yo maber, onyalo konyowa timo gik mabeyo kendo kwedo gik maricho. Nikech Nyasaye nochueyowa gi chuny mar pogo ber gi rach, mano nyiso ayanga ni oherowa kendo ogombo ni dhano duto oriwre e timo gima ber.

² Ndalogi, dhano pod nyalo pogo ber gi rach. (Som Jo-Rumi 2:14, 15.) Kata obedo ni ji mang’eny ok tim gik ma Muma oyiego, pod nitie jomoko ma kinde mang’eny timo gik mabeyo kendo gikwedo gik maricho. Chuny mar pogo ber gi rach geng’o ji mathoth mondo kik tim gik maricho mokalo tong’. Par ane kaka piny dikoro rach ka dine bed ni waonge gi chuny mar pogo ber gi rach! Dikoro gik maricho miwuoro timore moloyo ma timore e kindegi. Donge wamor ni Nyasaye nochueyo dhano gi chuny mar pogo ber gi rach?

3. Ang’o momiyo chuny mar pogo ber gi rach konyo ahinya e kanyakla?

³ Mopogore gi jomamoko, jotich Jehova dwaro tiego  chunygi mar pogo ber gi rach. Gidwaro ni gik ma chunygi ng’adonegie bura oluwre gi chike ma yudore e Wach Nyasaye ma tayo gik mabeyo gi gik maricho. Chuny motieg e yo maber konyo ahinya mondo kuwe obed e kanyakla mar Jokristo. Kata kamano, tiego kendo tiyo gi chunywano ok en mana ng’eyo gima ber kata gima rach. Muma wacho ni chuny motieg maber otudore gi bedo gi yie kod hera. Paulo nondiko niya: “Gimomiyo wachiko kamano en ni mondo wabed gi hera ma wuok e chuny maler, chuny ma ok ketnwa bura kod yie ma onge wuondruok.” (1 Tim. 1:5) Ka watiego chunywa kendo timo kaka ochikowa, wabiro medo hero Jehova kendo bedo gi yie motegno. Yo ma watiyogo gi chunywa mar pogo ber gi rach nyiso ni winjruokwa gi Nyasaye otegno e okang’ maromo nade, nyiso gik mwaparo e chunywa, kendo nyiso gombo ma wan-go mar moro Jehova. Kuom adier, chunywa ma iyeno e ma nyiso gima wan gadier.

4. Ere kaka wanyalo tiego chunywa?

⁴ To ere kaka wanyalo tiego chunywa mar pogo ber gi rach? Yore madongo ma wanyalo timogo kamano en puonjruok Muma pile, paro matut kuom gik ma wasomo, kae to timo gik ma wapuonjore. Mano oriwo timo gik mang’eny moloyo mana ng’eyo adiera moko kod chike. Puonjruok Muma onego okonywa ng’eyo Jehova e yo maber chuth, ng’eyo kite, gik mohero kod ma ok ohero. Chunywa biro luwo mana kaka Jehova Nyasaye chikowa. Mano onego ochwalwa mondo kinde duto wagomb bedo kaka en.

5. Ang’o ma wabiro nono e sulani?

⁵ Wanyalo penjore niya: Chuny motieg maber nyalo konyowa nade sama wadwaro timo yiero? Ere kaka wanyalo chiwo luor ne paro ma Jakristo wadwa ong’ado kaluwore gi kaka chunye oyiene? To ere kaka chunywa nyalo chwalowa mondo wabed gi kinda ne tije mabeyo? Ka wan gi penjogo e paro, we mondo wanon ane kuonde adek ma chunywa nyalo konyowae: (1) weche thieth, (2) manyo mor, kod (3) timo tije mabeyo.

6. Achiel kuom gik ma ji thoroga penjo kendo chunogi ni nyaka gitimie yiero en mane?

⁶ Muma jiwowa mondo wawere gi timbe ma nyalo hinyowa kendo wabed joma ok kal tong’ e weche kaka chiemo kod metho. (Nge. 23:20; 2 Kor. 7:1) Sama watiyo gi puonj mag Muma, mano konyowa rito ngimawa e okang’ moro, kata obedo ni midekre kod bedo moti pod nyalo chandowa. E pinje moko, nitie yedhe mag osiptal kod yore mamoko mag thieth. Kinde mathoth ofise mag Joneno yudoga barupe mathoth ma wuok kuom owete gi nyimine ka gipenjo yore mag thieth ma ginyalo tiyogo. Thothgi penjoga niya, “Be jatich Jehova onego oyie gi kit thieth ma kamano?”

7. Ere kaka wanyalo timo yiero e wi weche thieth?

⁷ Ofise Joneno kata jodong-kanyakla ok omi thuolo moro amora mar timo yiero ne Janeno kodok korka weche thieth kata bed ni Janenono openjo gima dotim. (Gal. 6:5) Kata kamano, ginyalo konyo Janenono gi paro ma Jehova chiwo ma nyalo konye timo yiero. Kuom ranyisi, Jakristo onego opar chik ma Muma chiwo ni Jokristo ‘owere gi remo.’ (Tich 15:29) Mano nyiso ni Jakristo ok bi yie gi thieth mitiyoe gi remo kata ng’injo ang’wen madongo mag remo. Ng’eyo wachno bende nyiso kaka Jakristo biro tiyo gi chunye mar pogo ber gi rach sama ong’ado paro kabe obiro yie gi thieth mitiyoe gi gik mogol kuom ng’injo ang’wen  madongo mag remo. * Kata kamano, en puonj mane machielo ma Muma chiwo ma nyalo konyowa sama wamanyo yore mag thieth?

8. Bug Jo-Filipi 4:5 nyalo konyowa nade korka weche mag manyo thieth?

⁸ Ngeche 14:15 wacho niya: “Ng’a ma riekone tin oyie ayie weche duto; to ng’a ma jaterre mos oparo maber yo ma dowuothie.” Nitie tuoche moko ma pok ong’ere kaka dithiedhi. Omiyo, en gima nyiso rieko bedo motang’ ne thieth ma ilicho iye to kare gin mana gik ma ji wacho awacha. Nyasaye notelo ne Paulo mondo ondik niya: “Timu mar bedo joma [ok kal tong’] mondo ong’ere ne ji duto.” (Fil. 4:5) Bedo joma ok kal tong’ biro konyowa mondo kik waketh sechewa mathoth e weche thieth ma wiwa wil gi weche Nyasaye. Kapo ni weche mag thieth e ma waketo mokwongo e ngimawa, yot ahinya mondo wabed joma keto dwachgi motelo. (Fil. 2:4) Wang’eyo ni ngima makare chuth pod ok nyalre gie sani, omiyo weche motudore gi lamo Nyasaye e monego wakaw gi pek moloyo gimoro amora.—Som Jo-Filipi 1:10.

9. Bug Jo-Rumi 14:13, 19 otudore nade gi paro mwang’ado e wi thieth, to ere kaka kuwe mar kanyakla nyalo kethore?

⁹ Jakristo ma nigi paro mowinjore ok chun jomamoko oluw pache. E piny moro man Ulaya, owadwa moro gi chiege ne jiwo ji gi kinda ahinya mondo oti gi yedhe kod chiemo moko ma ne giparo ni nyalo konyo ngimagi. Ne gilombo owete moko ma oyie to moko notamore. Bang’ kinde, weche ne ok odhi kaka ne giparo, kendo ji mang’eny nokecho kodgi. Owadwa gi chiegeno ne nyalo yiero giwegi tiyo gi kit yedhe kod chiemo ma ne giwachogo, to be ne en gima owinjore ketho kuwe mar kanyakla mana nikech thieth? Kinde moro, Jokristo ma nodak Roma ne nigi paro mopogore opogore e wi chiemo kod rito odiechienge moko. En paro mane ma Paulo nong’adonegi? Nowacho kama: “Ng’at achiel kawo ni chieng’ moro oloyo machielo gi duong’; ng’at machielo to kawo ni odiechienge duto chalre; ng’ato ka ng’ato mondo obed gadier chuth e pache owuon kuom gima ong’ado timo.” Ne dwarore ahinya ni kik gitim gima ne nyalo chwanyo jowetegi.—Som Jo-Rumi 14:5, 13, 15, 19, 20.

10. Ang’o momiyo onego wachiw luor ne yiero ma jomoko otimo? (Ne picha manie chak sulani.)

¹⁰ Kapo Jakristo moro oyiero timo gimoro ma chunye oyiene timo to wan gino ok morwa, ok onego wang’adne bura kata paro ni onego wachune olok pache. Samoro chunye mar pogo ber gi rach pod “yomyom” kendo nyalo dwarore ni omed tiego chunye. Kata nyalo bedo ni ochwanyore piyo kodok korka weche moko. (1 Kor. 8:11, 12) Komachielo, nyalo dwarore ni wanon chunywa  mar pogo ber gi rach, ma samoro nyalo dwarore ni wamed tiege ka watiyo gi puonj me Muma. E weche thieth, ng’ato ka ng’ato kuomwa onego otim yierone owuon kendo oikre ne gimoro amora ma yieroneno nyalo kelo bang’e.

11, 12. En siem mane manie Muma ma wanyalo keto e paro sama wayiero yor manyo mor?

¹¹ Jehova nochueyowa e yo ma nyalo miyo watim gik ma kelonwa mor e yo ma konyowa. Suleman nondiko ni nitiere “chieng’ nyiero” kendo ‘chieng’ miel.’ (Ekl. 3:4) To mano ok nyis ni yore duto mag manyo mor gin ma konyo, kendo ma duogo chunywa. E wi mano, ok ber tiyo gi thuolo malach e weche mag manyo mor. Ere kaka chunywa mar pogo ber gi rach nyalo konyowa waluw yore mag manyo mor mowinjore kendo ma konyowa?

¹² Ndiko chiwo siem e wi timbe moko miluongo ni “timbe mag ringruok.” Timbego oriwo “terruok, tim ma ok ler, tim wang’-teko, lamo mar sanamu, timbe-juok, sigu, dhawo, nyiego, mirima mager, ywaruok, pogruok, kidienje, ich-lit, mer, nyasi mochochni gi koko mokalo tong’, kod gik ma kamago.” Paulo nondiko ni joma timo gigo “ok bi yudo pok e Pinyruodh Nyasaye.” (Gal. 5:19-21) Omiyo, wanyalo penjore kama: ‘Be chunya mar pogo ber gi rach konya e kwedo tuke mopong’ gi koko, piem, gero, kendo ma pako piny moro? Be chunyano siema sama an e tem mar ng’iyo sinembe ma kuonde moko inyisoe ponografi, kata ma nigi timbe mochido, mer, kod timbe juok?’

13. Ere kaka siem ma yudore e 1 Timotheo 4:8 gi Ngeche 13:20 nyalo konyowa e weche mag manyo mor kod rieyo del?

¹³ Muma bende chiwo puonj ma nyalo konyowa tiego chunywa kodok korka weche mag manyo mor. Achiel kuomgi en ni “tiego del mondo obed mojing’ en gima konyo mana kuom ndalo matin.” (1 Tim. 4:8) Ji mang’eny neno ni rieyo del kinde ka kinde miyo ng’ato bedo gi ngima maber kendo miyo dende gi pache tiyo maber. To kapo ni idwaro rieyo dendi ka un e grup, be ibiro riwri ariwa gi ng’at ang’ata moyudore? Ngeche 13:20 nyisowa kama: “Ng’a mawuotho kod jo mariek nobedi mariek; to ng’a ma wadgi jo mofuwo none chandruok.” Donge mano nyiso ni onego wayier kit mor kod rieyo del e yo mowinjore ka watiyo gi chunywa motieg gi Muma?

14. Rawera moro notiyo nade gi puonj ma yudore e Jo-Rumi 14:2-4?

¹⁴ Owadwa miluongo ni Christian gi Daniela jaode nigi nyithindo ariyo ma rowere. Christian wacho kama: “Kinde moro e Lamowa mar Joot ne wawuoyo e wi weche mag manyo mor. Ne wayiere ni nitiere yore moko mabeyo mag manyo mor to moko richo. Kata kamano, ng’a giri minyalo wach ni gin osiepe mabeyo? Nyarwa moro nowachonwa ni sa ma ji yueyo e skul, rowere moko ma Joneno ne timoga gik moparo ni ok owinjore. To mano ne miyo obedo e tem mar timo gigo. Ne wakonye neno ni ng’ato ka ng’ato nigi chunye mar pogo ber gi rach ma nyalo taye e yiero gima onego otim kod joma onego otimgo gigo.”—Som Jo-Rumi 14:2-4.

15. Nono ndiko mar Mathayo 6:33 nyalo konyowa nade sama wachano weche mag manyo mor?

¹⁵ Gimachielo bende monego wanon en seche ma ng’ato manyoe mor. Be iketo weche mag lamo kaka chokruoge, tij lendo, kod puonjruok ma mari iwuon obed mokwongo? Koso dibed ni iketo weche mag manyo mor obed mokwongo kae to weche Nyasaye to iriyo ariya  bang’e? Gin gik mage ma iketo obed mokwongo e ngimani? Yesu nowacho niya: “Sikuru kudwaro mokwongo Pinyruoth kod gik makare mag Nyasaye, kendo gik mamokogo duto nomednu.” (Mat. 6:33) Be chunyi mar pogo ber gi rach chwali mondo gik miketo mokwongo e ngimani oluwre gi puonj ma Yesu nochiwonwani?

16. Chunywa mar pogo ber gi rach nyalo miyo wane nade tij lendo?

¹⁶ Chuny motieg maber biro konyowa e yore mang’eny mopogore mana gi siemowa sama wachiegni timo gimoro marach. Ochwalowa mondo watim gik mabeyo. Achiel kuom tije mabeyogo kendo maduong’ie en riwo lwedo tij lendo ot ka ot kendo lendo e seche ma wan e dijewa. Chuny Paulo nochwale otim kamano. Nondiko niya: “Ochuno ni nyaka ayale. Adier, nobedna malit ka ok ayalo wach maberno!” (1 Kor. 9:16) Sama waluwo ranyisineno, chunywa mar pogo ber gi rach wuoyo kodwa, ka jiwowa ni watimo gima owinjore. To sama walando wach maber, wakonyo joma walendonegi oti gi chunygi e yo maber. Paulo nowacho kama: “Kuom miyo adiera onenre ayanga, waketo ranyisi maber ne dhano duto mondo chunygi kik ng’adnwa bura e wang’ Nyasaye.”—2 Kor. 4:2.

17. Ere kaka nyaminwa moro ma rawera noyie luwo gima chunye nojiwe ni otim?

¹⁷ Kane Jacqueline nie skul kojahigni 16, ne ipuonjogiga biology. Nopuonjgi ni gik moko nosieko kendgi kendo japuonj notemo lero wachno ahinya. Jacqueline wacho niya: “Chunya ok noyiena chiwo paro e klas kaka najatimo. Ne ok anyal yie gi wachno. Ne adhi ir japuonjno bang’e ma alerone pacha. Gima nawuoro en ni ok nobedo mager koda kendo nomiya thuolo mondo awuo gi joklas duto e wi wach chuech.” Jacqueline ne mor nikech noluwo gima chunye motieg gi Muma nonyise mondo otim. Be in be chunyi chwaliga e yo ma kamano mondo itim gik mabeyo?

18. Ang’o momiyo en gima dwarore ni wabed gi chuny motieg maber ma inyalo gen?

¹⁸ To mano kaka en e gima ber ka dwarowa maduong’ en dak ka waluwo chike kod yore Jehova! Ka en kamano, chunywa motieg gi Muma en gima nyalo konyowa timo kamano. Kuom somo Wach Nyasaye gi kinda, paro matut gik ma wasomo, kendo temo matek luwogi, wabiro tiego chunywa. Mano biro miyo chunywa motiegno okonywa ahinya e ngimawa kaka Jokristo!