1. Ng’ano ma en janeno maduong’ mar Jehova?

“GI MOMIYO nonywola, kendo gi momiyo nabiro e piny ka, en ni mondo abed janeno kuom adiera.” (Som Johana 18:33-37.) Mago e weche ma Yesu Kristo nowacho kane iyale e nyim jatend Jo-Rumi ma ne locho e alwora mar Judea. Yesu ne oa mana wacho ni en ruoth. Higini moko bang’e, jaote Paulo nowuoyo e wi chir ma Yesu ne nigo kowacho ni “nohulo neno maber e nyim Pontio Pilato.” (1 Tim. 6:13) Kuom adier, seche moko nyalo dwarore ni ng’ato obed gi chir eka obed “janeno migeno kendo madier” e piny mopong’ gi sigu mag Satanni!—Fwe. 3:14.

2. Nying Yesu tiende en ang’o, to nonyiso nade ni nodak kaluwore gi nyingno?

² Nikech ne onyuol Yesu e oganda mar Jo-Yahudi, mano nomiyo obedo janeno mar Jehova chakre nyuolne. (Isa. 43:10) En ema nobedo janeno maduong’ie ahinya mar Nyasaye mamiyo nying Nyasaye duong’. Yesu nokawo mapek ahinya tiend nying ma Nyasaye nomiye. Kane malaika onyiso Josef ni ich ma ne Mariam oting’o ne en kokalo kuom teko mar roho maler, malaikano nomedo wacho kama: “Obiro nywolo wuowi; mi nichak nyinge ni Yesu; nikech en ma nores joge e richogi.” (Math. 1:20, 21) Josomo ma nono Muma  oyie ni nying Yesu e dho-Hibrania en Jeshua, kendo nyingno oting’o nying Nyasaye e yo machuok. Tiend nyingno en ni “Jehova En Jawar.” Kaluwore gi tiend nyingno, Yesu nokonyo “rombe molal mag od Israel” mondo gilok chunygi gia e richo eka Jehova oyie kodgi. (Math. 10:6; 15:24; Luka 19:10) Nikech mano, Yesu nochiwo neno gi kinda e wi Pinyruodh Nyasaye. Mariko ma ne jandik-Injili nowacho kama: “Yesu nobiro Galili, koyalo Wach Maber mar Nyasaye, kowacho niya, ‘Ogik kare, kendo pinyruodh Nyasaye chiegni; lokuru chunyu, kendo yieuru kuom Wach Maber.’” (Mari. 1:14, 15) Yesu nokwedo jotend din mar Jo-Yahudi gi chir, to mano nomiyo ginege ka gigure e yath.—Mari. 11:17, 18; 15:1-15.

3. Ang’o ma notimore e odiechieng’ mar adek bang’ tho Yesu?

³ Gima iwuoro en niya, e odiechieng’ mar adek bang’ ka Yesu nosetho tho malit, Jehova nochiere, ok gi ringre dhano, to ka en chuech mar roho maok nyal tho. (1 Pet. 3:18) Mondo onyis gadier ni nochier, Ruoth Yesu norwako ringre dhano mondo onyisgo ni adier ongima. E odiechieng’ ma nochierieno, ne ofwenyore ne jopuonjrene mopogore opogore chiegni nyadibich.—Math. 28:8-10; Luka 24:13-16, 30-36; Joh. 20:11-18.

4. En romo mane ma Yesu nobedogo e odiechieng’ ma nochierie, to en ting’ mane ma nomiyo jopuonjrene?

⁴ Kane ofwenyore mar abich, ne onenore ne jootene kaachiel gi jomamoko ma nochokore kodgi. E kinde makendeno, nokonyogi ng’eyo Wach Nyasaye. “Noyawo chunygi, mondo ging’e tiend weche manie Ndiko.” Omiyo jootenego noduogo ong’eyo ni thone e lwet jowasik Nyasaye kod chierne ne gin gik ma ne okor e Ndiko. Bang’ wuoyo kodgi e romono e odiechieng’ ma ne ochierieno, Yesu nonyisogi ayanga ting’ ma ne gidhi bedogo. Nonyisogi ni ‘e nyinge, giyal ne ogendini duto wach loko chuny mondo owenegi richogi, kochakore e Jerusalem.’ Nomedo wacho niya: ‘Un e joneno mag wechegi.’—Luka 24:44-48.

5, 6. (a) Ang’o momiyo Yesu nowacho ni: ‘Unudok jonenona’? (b) Gimachielo manyien motudore gi dwach Jehova ma jopuonjre Yesu ne dhi lando, ne en mane?

⁵ Omiyo bang’ odiechienge 40 kane oromo gi jootene mogik, nyaka bed ni jootenego nong’eyo tiend chik ma nomiyogi. Nochikogi niya: “Unudok jonenona e Jerusalem, gi Judea duto, gi Samaria, kendo nyaka tung’ piny.” (Tich 1:8) Ang’o momiyo Yesu nowachonegi ni ‘Unudok jonenona,’ to ok mag Jehova? Yesu dine owachonegi ni gibed joneno mag Jehova, kata kamano noyudo oganda mar Jo-Israel osebedo joneno mag Jehova.

⁶ Jolup Yesu koro ne dhi chiwo neno kuom gimachielo manyien motudore gi dwach Jehova, ma ne en gimaduong’ moloyo res ma noresgigo ka gin wasumbni Misri koda kane ogolgi e tuech Babulon. Tho kod chier mar Yesu Kristo noketo mise mar keto ji thuolo mondo oa e tuech marachie moloyo ma en bedo wasumbni mag richo kod tho. Chieng’ Pentekost 33 E Ndalowa, jopuonjre Yesu ma ne oa wal gi roho maler nolando ne ji tije “madongo mag Nyasaye,” kendo ji mang’eny ma nowinjo noloko chunygi. Omiyo kobedo e lwet Wuon mare ma korachwich e polo, Yesu nochako neno kaka nyinge ne miyo ji gana gi gana loko chunygi kendo keto yie kuome kaka ng’at ma Jehova tiyogo mondo giyud waruok.—Tich 2:5, 11, 37-41.

7. Gik ma notimore e odiechieng Pentekost 33 E.N., nonyiso ang’o?

⁷ Gik ma notimore e odiechieng Pentekost 33 E.N., nonyiso ayanga ni Jehova ne oyie gi chunye duto nengo mar misango makare chuth ma Yesu nochulo mondo odwokgo winjruok e kind dhano kod Nyasaye kata oumgo richogi. (Hib. 9:11, 12, 24) Mana kaka Muma wacho, Yesu ne “ok obiro mondo otine, to mondo oti ni ji, kendo ochiw ngimane odok rawar ni ji mang’eny.” (Math. 20:28) “Ji mang’eny” ma ne dhi yudo ber mar rawar ma Yesu nochiwo, ne ok dhi bedo mana Jo-Yahudi kende ma noloko chunygi. Kar mano, en dwaro mar Nyasaye mondo “ji duto okwo” nimar rawar ‘golo richo mag piny’!—1 Tim. 2:4-6; Joh. 1:29.

8. Jopuonjre Yesu nosechiwo neno e okang’ maromo nade, to mano nonyalore nikech ang’o?

⁸ Be jopuonjre Yesu mokwongogo ne nigi chir mar dhi nyime chiwo neno e wi Yesu? Ee, ne gin-go mak mana ni ne ok gitim tijno gi tekogi giwegi. Roho maler mar Jehova ne chwalogi kendo miyogi teko mar dhi nyime chiwo neno. (Som Tich Joote 5:30-32.) Higini 27 bang’ Pentekost 33 E.N., ne inyalo wachi ni “wach maradier, ma en Wach Maber” nosechopo ne “chuech duto e bwo polo,” ma tiende ni Jo-Yahudi gi ogendini mamoko bende.—Kol. 1:5, 23.

9. Mana kaka nosekor, ang’o ma notimore ne kanyakla mokwongo mar Jokristo?

⁹ Gimalit en ni jomoko e kanyakla mokwongo mar Jokristo nochako ng’anyo ne adiera mos mos. (Tich 20:29, 30; 2 Pet. 2:2, 3; Juda 3, 4) Mana kaka Yesu nosekoro, ng’anyono ne dhi betie nikech ‘ng’a marach’ ma en Satan. Ng’anyono ne dhi nya ma um puonj madier mag Jokristo nyaka chop “giko mar ndalo.” (Math. 13:37-43) Kae to Jehova ne dhi keto Yesu obed Ruoth e wi dhano duto. Mano notimore Oktoba 1914, kendo mano ema nobedo chakruok mar “ndalo mag giko” mar piny marach mar Satan.—2 Tim. 3:1.

10. (a) En kinde mane makende ma Jokristo mowal gi roho nowuoyoe chon? (b) Ang’o ma notimore Oktoba 1914, to ere kaka mano osenenore ayanga?

¹⁰ Jokristo mowal gi roho e ndalogi, nonyiso chon ni Oktoba 1914 ne dhi  bedo dwe makende. Ne giwacho kamano kaluwore gi weche ma nokor e bug Daniel mawuoyo kuom yien maduong’ ma nong’adi to ne dhi chako dongo kendo bang’ “higini abiriyo.” (Dan. 4:16) E weche ma Yesu nokoro kuom bedo mare e loch koda e wi “giko mar ndalo,” noluongo higini abiriyogo ni “ndalo mag Ogendini.” Kochakore higa mar 1914, ‘ranyisi mar biro mar Kristo’ ka en Ruoth manyien e wi piny osenenore ayanga. (Math. 24:3, 7, 14; Luka 21:24) Omiyo chakre kindego, tije “madongo mag Nyasaye” oseriwo keto Yesu obed Ruoth e wi dhano.

11, 12. (a) Bang’ lweny e higa mar 1919, Ruoth manyien mar piny nochako timo ang’o? (b) En ang’o ma nonenore ayanga e higa mar 1935? (Ne picha manie chak sulani.)

¹¹ Ka koro en Ruoth manyien mar piny, Yesu Kristo nochako golo jolupne e tuech mar “Babulon maduong’.” (Fwe. 18:2, 4) E higa mar 1919 bang’ lweny, thuolo noyudore mar chiwo neno e piny mangima e wi yo ma Nyasaye resogo dhano kod e wi wach maber mar Pinyruoth ma nosechungi e polo. Jokristo mowal notiyo gi thuolono e yo maber mondo gichiw neno, to mano nomiyo kwan mar Jokristo mowal ma ne dhi locho gi Kristo omedore gana gi gana.

¹² E higa mar 1935, nonenore maler ni Kristo koro nosechako choko ji tara gi tara manie kweth mar ‘rombe mamoko,’ ma bang’e ne dhi bedo “oganda mang’ongo.” Kitayogi gi Jokristo mowal, oganda mang’ongoni osebedo gi chir kaka ma ne Yesu nigo mar lando e lela ni resruokgi a kuom Nyasaye kod Kristo. Kuom timo sinani e tij chiwo neno ka gidhi nyime keto yie kuom misango mar rawar mar Kristo, ogandano biro tony e ‘sand maduong’’ mabiro kelo giko mar piny Satan.—Joh. 10:16; Fwe. 7:9, 10, 14.

13. Kaka Joneno mag Jehova, wang’ado mar timo ang’o, to ang’o momiyo wanyalo bedo gadiera ni wabiro chopo tich momiwa?

¹³ Mad wadhi nyime kawo mapek thuolo ma wan-go mar bedo Joneno malando tije “madongo” ma Jehova Nyasaye osetimo kod singoge mag kinde mabiro. En adier ni chiwo neno ma kamano ok yot kinde duto. Thoth owetewa lendo e alwora ma ji ok rwakie wach, kuonde ma ijarogie, kendo isandogie. Wanyalo timo gima Paulo gi jowetene notimo. Paulo nowacho niya: “Ne watimo chir kuom Nyasachwa mondo wahulnu Wach Maber mar Nyasaye, ka wan e lweny mager.” (1 Thes. 2:2) Kata kamano, kik chunywa tho. Wadhiuru nyime chiwore chuth ne Nyasaye nyaka chop kinde ma ikethoe  piny Satan. (Isa. 6:11) Ok wanyal timo kamano gi tekrewa wawegi, to ka waluwo ranyisi mar Jokristo mokwongo, nyaka wakwa Jehova omiwa ‘teko maduong’,’ ma ochiwo kotiyo gi roho mare.—Som 2 Jo Korintho 4:1, 7; Luka 11:13.

14, 15. (a) Ere kaka ji ne neno Jokristo mokwongo, to jaote Petro nowacho ang’o e wi Jokristogo? (b) Onego wawinj nade sama isandowa nikech wan Joneno mag Jehova?

¹⁴ E kindegi, dhano tara gi tara luongore ni Jokristo. Kata kamano, ‘gik ma gitimo nyiso ni gidagi Nyasaye,’ kendo “gin jo ma timbegi mono, jo ma ok winj wach, kendo ma ok owinjore ni tim moro maber.” (Tito 1:16) Ber mondo wang’e ni e kinde Jokristo mokwongo, ji mathoth ne ok dwar Jokristo madier. Mano e momiyo jaote Petro nondiko niya: “Ka gichayou nikech nying Kristo, un gi gueth; nikech . . . Roho mar Nyasaye, obedo kuomu.”—1 Pet. 4:14.

¹⁵ Be Joneno mag Jehova ‘ichayo nikech nying Kristo’ e kindegi? Ee, en kamano nikech walando ni Yesu en ruoth. Omiyo, kisandowa nikech iluongowa gi nying Jehova, mano chalre gi ‘chayowa nikech nying Kristo’ ma nonyiso joma ne kwede niya: “An nabiro e nying Wuora, to un ok urwaka.” (Joh. 5:43) Kuom mano kiromo gi joma kwedi sama ichiwo neno, bed gi chir. Gik ma gitimogo nyiso ayanga ni Nyasaye oyie kodi kendo ni roho mare ‘obedo kuomi.’

16, 17. (a) Jotich Jehova kuonde mang’eny e piny mangima yudo gueth mage? (b) Ing’ado mar timo ang’o?

¹⁶ Kata obedo ni isandowa kamano, gima onego wang’e en ni ji mang’eny man kuonde mopogore opogore e piny ngima sani biro e adiera. Kata mana e alwora ma oselendie ahinya, pod wayudo joma chikonwa itgi kendo ma wanyalo wuoyogo e wi wach maber makelo waruok. Kik wiwa wil maok wadok limo joma orwako wach kendo kanyalore wapuonjre kodgi Muma ka wakonyogi mondo gichiwre ne Nyasaye kendo obatisgi. Nyalo bedo ni in gi paro machal gi mar nyaminwa Sarie modak South Africa mosebedo kachiwo neno kuom higini mokalo 60. Owacho niya, “Agoyo erokamano ahinya nimar kokalo kuom misango mar rawar ma Yesu nochiwo, anyalo bedo gi winjruok maber gi Jehova ma en Jaloch mar piny gi polo, kendo amor ni anyalo lando nyinge maduong’ ne jomamoko.” En kaachiel gi chwore miluongo ni Martinus kod nyithindgi adek, gisekonyo ji mang’eny mondo olam Jehova. Sarie medo wacho niya: “Onge tich machielo makelo mor miwuoro maloyo mae, kendo kokalo kuom roho maler, Jehova miyowa waduto teko madwarore mondo wadhi nyime timo tich ma reso ngima ji.”

¹⁷ Kata bed ni wan Jokristo mosebatisi kata eka watimo kinda mondo obatiswa, wan gi gik mang’eny mamiyo wadwoko erokamano kuom bedo e kanyakla mag Joneno mag Jehova mayudore e piny mangima. Kuom mano, dhi nyime chiwo neno e yo mong’ith ka bende itimo kinda mar siko maok omieni gi chilo mag piny Satan. Kuom timo kamano, ibiro miyo Wuonwa me polo duong’ nimar omiyowa thuolo mar bedo joma iluongo gi nyinge maler.