Sigand Ngima

Ne Ahero Mako Osiep gi Joma Hikgi Ng’eny Manyiso Rieko

Kaka Iwachonwa gi Elva Gjerde

Higini 70 kama mosekalo, wendo moro nobiro limowa, kendo nochiwo ne wuonwa paro moro ma ne oloko ngimana chuth. A chieng’no, nitie jomamoko bende mosemulo ngimana. Jogo duto osemiyo aloso osiep maber mageno ahinya moloyo moro amora. We aler ane.

NE ONYUOLA higa 1932 e dala mar Sydney, piny Australia, kendo jonyuolna ne oyie kuom Nyasaye to ne ok gijodhi kanisa. Minwa nopuonja ni Nyasaye ne ranga kinde duto, koikore kuma kapo ni atimo gimoro marach. Mano nomiyo abedo gi luoro mar kibaji kuom Nyasaye. Kata kamano, ne ahero Muma. Kane minwa matin jalimowa e giko juma, ne oganona sigendini mang’eny mabeyo mag Muma. Ne ahinyo rito limbene gi siso ahinya.

Kane an rawera, wuonwa ne jasomo buge moko ma minwa ne oyudo kuom dhako moro moti ma ne en achiel kuom Joneno mag Jehova. Ne omor ahinya gi weche ma ne osomo e buge mag Jokristogo, mi ne oyie puonjore Muma gi Joneno. Chieng’ moro godhiambo kane otimo puonjruok mare mar Muma, wuonwa nojuka katemo chiko ita ne puonjruokgi. Ne ochiegni riemba dok nindo to wendono nowachone niya, “Donge inyalo weyo Elva obed abeda?” Nikech mano, kit ngimana nolokore kendo nachako loso osiep gi Nyasaye madier—Jehova.

Matin bang’e, an kod wuonwa ne wachako dhi e chokruoge mag Jokristo. Weche ma ne opuonjore ne ojiwe timo lokruok e ngimane. Nochako bende bedo ng’at maok pong’ gi mirima piyo. Mano ne omiyo minwa gi owadwa maduong’ miluongo ni Frank, ochako dhi e chokruoge. * Waduto ji ang’wen ne watimo dongruok mi gikone ne obatiswa mwabedo Joneno mag Jehova. Chakre kindeno, thoth joma hikgi ng’eny osemulo ngimana e yo maber kuom kinde mopogore opogore e ngimana.

KANE ADWARO YIERO GIMA DATIM E NGIMA

Kane an rawera, ne ahero mako osiep gi joma hikgi ng’eny ei kanyaklawa. Achiel kuomgi ne en Alice Place, nyaminwa ma hike ne ng’eny ma nokwongo lendo ne joodwa. Ne obedona kaka dana sie. Alice ne otiega e tij lendo kendo jiwa mondo achop e okang’ mar batiso. Kane ajahigini 15, ne obatisa.

Ne amako osiep bende gi Percy Dunham kod chiege Madge [Margaret]. Osiep ma ne an-go kodgi ne omulo ngimana ahinya bang’e. Ne ahero kwano, kendo nadwaro bedo japuonj mar kwano. Noyudo ka Percy kod Madge osetiyo kaka jomisonari e piny Latvia kane Lweny mar Ariyo mar Piny pok  ochakore. Kane lwenyno omuoch Ulaya, ne ogwelgi tiyo e Bethel mar Sydney, e piny Australia. Percy kod Madge ne dewa gadier. Ne gigano weche mang’eny mabeyo ma ne otimore e ngimagi kinde ma ne gitiyo kaka jomisonari. Mano ne okonya neno maler ni tij puonjo ji Muma ne dhi kelo mor moloyo tij puonjo ji kwano. Omiyo, ne ang’ado mar bedo jamisonari.

Owadwa kod nyaminwa Dunham ne ojiwa mondo aikra ne tij misonari kuom bedo painia. Omiyo, e higa 1948 kane an jahigini 16, ne abedo achiel kuom jopainia apar mamoko ma rowere mag kanyaklawa mar Hurstville, e dala mar Sydney.

Kuom higini ang’wen manoluwo, ne atimo tij painia e taonde ang’wen mamoko, to giduto ne gin e alwora mag New South Wales kod Queensland. Achiel kuom jopuonjre Muma ma ne akwongo bedogo ne en Betty Law (masani iluongo ni Betty Remnant). Betty, ne dewo ji ahinya, to ne oduong’na gi higini ariyo. Bang’e ne obedo japaina wadwa e taon mar Cowra, ma borne dirom kilomita 230 yo yimbo mar Sydney. Kata obedo ni ne watimo painia kod Betty mana kuom kinde machuok, pod wan osiepe nyaka sani.

Kane oketa bedo painia makende, ne adar dhi Narrandera—ma en taon man kilomita 220 yo milambo mar Cowra. Painia wadwa manyien ne en Joy Lennox (koro iluonge ni Joy Hunter), ma ne en painia ma jakinda mabende ne duong’na gi higini ariyo. Wan ema ne wan Joneno kende e taonno. An kod Joy ne wadak gi Ray Irons kod Esther chiege, ma ne gin jorwak welo ahinya. Gin kaachiel gi wuodgi koda nyigi adek ne gimor gi adiera. E kor juma, Ray kod wuode ne tiyo oko mar taon e puoth ngano kendo rombe, to Esther kod nyigi ne timo ohand otel mar ute nindo. Jumapil ka Jumapil, an kod Joy ne wajotedo ne jood Irons chiemb odhiambo, kaachiel gi joma ne nindo e utegigo—jogo ne gin chwo matiyo e reru kendo ne gin jodenyo ahinya. Tijno ne konyowa chulo ot ma ne wapango. Bang’ lwoko sende gi mamoko, koro ne wamiyo jood Irons chiemb chuny mamit—puonjruok mar Ohinga mar Jarito mar juma. Ray, Esther, kod nyithindgi ang’wen ne odonjo e adiera, kendo gin ema ne gikwongo chako Kanyakla mar Narrandera.

E higa 1951, ne adhi e chokruok maduong’ mar Joneno mag Jehova e dala mar Sydney. Kuno, ne adhi e romo makende mar jopainia ma ne dwaro bedo jomisonari. Ji mokalo 300 ne obiro e romono ma ne otim e hema moro maduong’. Nathan Knorr moa Bethel ma Brooklyn ne ochiwo twak ne joma nobiro e romono kendo nyiso kaka ne dwarore ahinya ni otim tij lando wach maber e tung’ piny duto. Ne wachiko itwa ahinya ne weche duto ma ne owacho. Bang’e, thoth jopainia ma ne nie romono, ema nokwongo yawo tij Pinyruoth e pinje mag South Pacific koda kuonde mamoko. Ne amor bedo achiel kuom ji apar gabiriyo moa Australia ma nogwel e klas mar 19 mar Skul mar Gilead e higa 1952. Gombo ma ne an-go mar bedo jamisonari nochopo ka an mana jahigini 20!

KANE DWARORE ATIM LOKRUOK

Puonj ma ne ayudo koda osiep ma ne abedogo e Gilead ne okonya ok mana medo ng’eyo mar Muma kod tego yiena kende, to bende ne okonya timo lokruok kuom kita. Ne pod an rawera kendo nahero ni gik moko otimore e okang’ makare chuth maonge both, kuoma awuon koda kuom jomamoko. Paro moko ma ne an-go ne oridore ahinya. Kuom ranyisi, kane aneno Owadwa Knorr ka tugo opira gi rowere moko ma Jobethel ne abuok ahinya.

Nyaka bed ni jopuonj mag Gilead, ma ne gin chwo ma nigi lony mar higini mogwaro ne oneno pek ma ne an-go. Ne ginyiso ni gidewa kuom konya  mondo alok pacha. Mosmos, nachako neno Jehova kaka Nyasaye ma jahera kendo madewo ji, to ok kaka ng’at marido chik kendo madwaro ni watim gik maok wanyal. Moko kuom joklas wetena bende ne konya. Anyalo paro kaka achiel kuomgi ne owachona kama: “Elva, Jehova ok ti gi del ni eka ochikwa. Kik irid chik ahinya ne in iwuon!” Weche ma ne owachona ayangago ne omulo chunya.

Bang’ Gilead, an kod joklas wetena ang’wen ne omiwa migawo mar lendo e piny Namibia, e Afrika. Mapiyo ne wachako puonjore Muma gi ji 80 e kindwa ji ariyo. Ne ahero piny Namibia gi ngimana kaka jamisonari, kata kamano noyudo ka asemako osiep mar kisera gi jal moro ma ne wan-go e klas achiel e Gilead, to en ne oore e piny Switzerland. Bang’ lendo kuom higa achiel e piny Namibia, ne adhi Switzerland. Bang’ kane wasekendore, ne watiyo kaka jarit alwora.

KANE AKEDO GI WACH MORO MALIT

Bang’ tiyo tij lworo kuom higini abich, ne ogwelwa tiyo e Bethel ma Switzerland. E Bethel, ne amor ahinya bedo kanyachiel gi owete gi nyimine mang’eny motegno e yie kendo ma hikgi ng’eny.

Matin bang’ dhi Bethel, wach moro malit ahinya ne obwogo chunya. Ne afwenyo ni chwora ne ok obedo jaadier e kend marwa koda gi Jehova. Ne oweya mi chunya ne onyosre ahinya! Ok ang’eyo kaka dine anano e bwo chal ma kamano, ka dine bed ni ok ayudo hera kod jip moa kuom osiepena ma hikgi ng’eny ma jood Bethel. Ne gichikona itgi sama ne adwaro wuoyo, kendo ne giweya mondo ayue sama ne adwaro yueyo. Wechegi mahoyo chuny koda kaka ne gitimona e yo mang’won ne otega e kinde ma ne awinjo lit matamore gi nono, kendo mano ne okonya sudo machiegni gi Jehova.

Bende, ne aparo weche ma joma hikgi ng’eny ne oyudo osenyisa higini motelo, gin bende ne gi kalo e bwo tembe. Mago noriwo weche ma Madge Dunham ne owachona. Chieng’ moro ne onyisa niya: “Elva, ibiro romo gi chandruoge mang’eny e ngimani kitiyo ne Jehova, kata kamano matek moloyo kuomgi nyalo a kuom jogo man machiegni kodi. E kinde mag tembe kaka mago, sud machiegni gi Jehova. Ng’e ni itiyo ne Jehova to ok dhano!” Weche ma Madge ne owachonago ne okonya ahinya nano e kinde mang’eny mag chandruok. Ne ang’ado ni ok abi weyo ketho mag chwora mondo opoga gi Jehova.

Bang kinde, ne ang’ado mar dok Australia mondo ati tij painia machiegni gi joodwa. Kane an e meli kadok Australia, ne abedo gi mbaka mabeyo mag Muma gi jowuoth wetena. E kindgi ne nitie Ja-Norway miluongo ni Arne Gjerde, ma ne ok wuo ahinya. Ne ohero weche ma ne owinjo. Arne bang’e ne olima kendo ne olimo joodwa e Sydney. Ne otimo dongruok mapiyo ahinya mobiro e adiera. E higa 1963, ne wakendore gi Arne kendo bang’ higini ariyo ne wanyuolo wuodwa miluongo ni, Gary.

KANE AKEDO GI WACH MACHIELO MALIT

Wan gi Arne kaachiel gi Gary, ne wadak e ngima maber mar joot manigi mor. Bang kinde matin, Arne ne omedo yaro odwa mondo omi wadag gi jonyuolna makoro ne oti. Kata kamano, bang’ higini auchiel e kend marwa, ne wayudo lit machielo mopogore. Ne ofweny Arne gi kansa mar obwongo. Ne ajalime pile ka pile sama ne imiye thieth mar radiation ma ne kawo kinde malach. Kuom kinde moko ne odhi maber; kae to bang’e chalneno ne  omedo bedo marach mi oyudo stroke. Ne onyisa ni chwora ne odong’ mana gi jumbe matin mag bedo mangima. Kata kamano, Arne ne ok otho. Gikone ne odok pacho, kama ne arite kotemo chango mosmos. Bang’ kinde, ne obedo gi nyalo mar wuotho kendo, mi ochako timo migepene kaka jaduong’-kanyakla. Nikech ne en ng’at mamor, mano ne okonye e chango kendo nobedo mayotna miye rit ma ne dwarore ni odhi nyime yudo.

Higini moko bang’e, e higa 1986, ngima Arne ne ochako bedo marach kendo. Gie kindeno jonyuolna nosetho, omiyo ne wadar mi wadhi kamoro maber mong’ere kaka Blue Mountains oko mar Sydney, kanyo ne chiegni gi kama osiepewa ne odakie. Bang’e, Gary nokendo Karin, ma en nyaminwa majaber mohero Nyasaye, kendo ne giwacho ni mondo waduto ji ang’wen wadak e ot achiel. Bang’ dweche manok, waduto ne wadar mi wadhi e ot moro ma ne ok bor gi kama an gi Arne noyudo wadakie.

Kuom dweche 18 mag giko ngimane, Arne ne ok nyal wuok e kitanda kendo ne dwarore ni orite kinde duto. Nikech ne asiko ahinya ei ot kindego, ne ajatiyo gi seche ariyo pile ka pile ka apuonjora Muma kendo somo buge malero Muma. E kinde ma ne asomogo ne afwenyo paro mathoth moting’o rieko kuom kaka anyalo nano gi chandruok ma ne an-go. Bende joma hikgi ng’eny ei kanyaklawa ne nyiso hera kuom lima—moko kuomgi noyudo osenano e bwo chandruoge kaka maga. Limbegigo ne ojiwo chunya ahinya! Arne ne otho higa April 2003, ka en gi geno motegno kuom chier.

JAKONY MARA MADUONG’

Kane an rawera, ne ahero mondo gik moko otim e yo makare chuth. Kata kamano ne afwenyo ni kinde mang’eny ngima ok bed kaka ng’ato ogeno. Aseyudo gweth mang’eny maok nyal kwan, kendo asenano e bwo lit madongo ariyo—jaoda achiel nondhoga, to nalalo machielo nikech tuwo. Gie kindego, aseyudo weche makonya kendo majiwo chunya koa kuonde mogwaro. Jakony mara maduong’ pod en ‘Ng’at ma Hike Ng’eny’—ma en Jehova Nyasaye. (Dan. 7:9) Puonj mage osekelo lokruok e kita, kendo konya bedo gi nyak mabeyo e tija mar misonari. Kinde ma ne aromo gi chandruoge, ‘kech mar Jehova ne sira kendo hochne ne miyo chunya mor.’ (Zab. 94:18, 19) Jooda ma ne adong’go bende osekonya kendo nyisa hera kaachiel gi joma ne gin ‘osiepe ma ne okonya chieng’ chandruok.’ (Nge. 17:17) Ng’eny osiepenago ne gin joma hikgi ng’eny manyiso rieko.

Jaduong’ Ayub nowacho kama: “Rieko obet kod jo moti, ru aming’a omiyo ng’ato weche donjone.” (Ayub 12:12) Ka ang’iyo ngimana mosekalo, anyalo wacho ni dwoko en, ee. Paro mag joma hikgi ng’eny osekonya, hoch margi osetega, kendo mako osiep kodgi osemiyo ngimana obedo maber. Amor ni ne amako osiep kodgi.

Koro an jahigini 80, to an bende hika ng’eny. Gik ma aseromogo e ngimana osekonya bedo ng’at madewo pek mag jomoko ma hikgi ng’eny. Podi ahero limogi kendo konyogi. To bende ahero bedo gi osiepe ma gin rowere. Teko ma gin-go nyalo jiwa, kendo ilo ma ginyiso mora. Sama aneno ka joma rowere biro ira mondo akonygi e yo moro, ayudo ka chunya mor mar timo kamano.

[Weche moler piny]

[Picha manie ite mar 14]

Ka watiyo tij painia gi Joy Lennox e Narrandera

[Picha manie ite mar 15]

Elva gi jood Bethel ma Switzerland e higa 1960

[Picha manie ite mar 16]

Kane arito Arne e kinde ma ne otuwo