Gen Jehova Nyasach ‘Ndalo Ka Ndalo, Kendo Tieng’ Ka Tieng’’

“Oloko tim piny ndalo ka ndalo, tieng’ ka tieng’: ogolo ruodhi, kendo oketo ruodhi.”—DAN. 2:21.

INYALO DWOKO NADE?

Ere kaka gik mochwe koda weche mane okor nyiso ni Jehova e Jal mong’eyo rito ndalo moloyo?

Ng’eyo ni Jehova en Nyasach ‘ndalo ka ndalo kendo tieng’ ka tieng’’ onego omi watim ang’o?

Ang’o momiyo gik matimore e piny koda chenro mag dhano ok chik ndalo ma Jehova oseketo mar timo gik moko?

1, 2. Ang’o manyiso ni Jehova ong’eyo chuth wach ndalo?

CHON kapok nochweyo dhano, Jehova Nyasaye nochiwo yore mag pimo kendo ng’eyo ndalo. E odiechieng’ mar ang’wen mar chwech, Nyasaye nowacho kama: “Gik marieny mondo gibedi e kind polo, kuom pogo odiechieng’ kod otieno; to mondo gibedie mar ranyisi, kod oponde, gi ndalo kod higini.” (Chak. 1:14, 19, 26) Kaluwore gi dwaro mar Jehova, mano e gima notimore.

² Kata kamano, nyaka chop sani, josayans podi ok nyal lero tiend ndalo kata kinde. Buk moro mar nonro wacho ni: “Wach pimo ndalo en achiel kuom gik ma korgi tek ng’eyo ahinya e piny. Onge ng’at manyalo wacho gadier chuth ni ong’eyo ndalo.” Kata kamano, Jehova ong’eyo weche duto motudore gi ndalo. Mano en nikech en ema “nochweyo polo; . . . nochweyo piny kendo molose.” Jehova bende ema ‘nyiso ji ka wach moro ochako timore kaka obiro bet achien, e ndalo machon okoro weche ma pok otimore.’ (Isa. 45:18; 46:10) Mondo mi wateg yiewa kuome koda kuom Wachne ma en Muma, weuru wanon ane kaka chwech koda weche mokor ma ne osechopo, nyiso ni Jehova e Jal mong’eyo rito ndalo moloyo.

GIK MOCHWE TEGO YIEWA KUOM JAL MONG’EYO RITO NDALO MOLOYO

3. Ere kaka chwech nyiso kaka nitiere chenro moket mar pimo ndalo e yo mong’ith chuth?

³ Wanyalo neno chenro moket mar rito ndalo kuom chwech. Kuom ranyisi, piny, koda sulwe ringo kaka ochannegi e ndalo mowinjore chuth. Dhano osetiyo gi kuonde ma sulwe nenoree e kor lwasi mondo okonygi ng’eyo ndalo. Kuom adier, Jehova, ma e Jalos gik mitiyogo e ng’eyo ndalo kata kinde, nigi  ‘teko’ ahinya kendo owinjore wapake.—Som Isaiah 40:26.

4. Ere kaka wach rito ndalo nenore kuom chwech ma nigi ngima nyiso rieko mar Nyasaye?

⁴ Chenro moketi mar pimo ndalo nyalo nenore e chwech manigi ngima. Lokruok matimore kuom yien koda le mang’eny itayo gi gima chalo sa moket e igi. Thoth winy ong’eyo kinde monego gichakie dar ka gidhi kumachielo. (Yer. 8:7) Dhano bende nigi gima chalo sa machikogi, mamiyo giluwore chuth gi lokruok mar seche 24 mag odiechieng’ gotieno. Bang’ jawuoth ng’ado tong’ mag pinje koda nembe ka en e ndege, nyalo kawe odiechienge mogwaro mondo eka dende ochak tiyo maber kaka pile kendo winjore gi alwora manyienno. Kuom adier, ranyisi mang’eny mag rito ndalo mwaneno kuom gik mochwe nyiso teko koda rieko mar Nyasach ‘ndalo ka ndalo, kendo tieng’ ka tieng’.’ (Som Zaburi 104:24.) Ee, Jal mong’eyo rito ndalo moloyo, nigi rieko kod teko maonge giko. Wanyalo bedo gadier ni onyalo chopo gigo modwaro!

WECHE MOKOR MA NOCHOPO E WANG’E, TEGO YIEWA

5. (a) Wanyalo ng’eyo kinde mabiro mar dhano mana ka watimo ang’o? (b) Ang’o momiyo Jehova nyalo koro gik moko koda ka ndalo sie ma gidhi timoree?

⁵ Gik ma Jehova ochweyo puonjowa weche mang’eny e wi ‘kidone maok ne,’ kata kamano giweyowa maonge dwoko e wi penjo madongo kaka, Kinde mabiro mar dhano nochal nade? (Rumi 1:20) Mondo wayud dwoko, nyaka wanon weche ma Nyasaye oseelo ei Wachne ma en Muma. Ka wanone, to wanyalo yudo weche mokor mosebedo ka chopo kare kendo e wang’e! Jehova nyalo elo gigo mapok otimore nikech onyalo nenogi chon e yo malong’o chuth. E wi mano, weche ma Ndiko koro jatimore e wang’e nikech Jehova Nyasaye nyalo miyo gik moko otimore kaluwore gi dwarone koda chenro mar ndalo moketo.

6. Ang’o manyiso ni Jehova dwaro ni wang’e kaka weche mokor ei Muma chopo?

⁶ Jehova dwaro ni joma lame owinj tiend weche mokor ei Ndiko kendo konyore kuomgi. Kata obedo ni Nyasaye ok pim ndalo e yo ma wan watimogo, sama okoro ni gimoro biro timore e ndalo moro sie, ojatiyo gi weche mwanyalo winjo tiendgi. (Som Zaburi 90:4.) Kuom ranyisi, bug Fweny wuoyo kuom ‘malaike ang’wen’ ma “noseikore ni sano, gi ndalono, gi dueno, gi higano”—ma gin weche mwanyalo winjo tiendgi. (Fwe. 9:14, 15) Neno kaka weche mokor ne ochopo e ndalo sie mane dwarore, onego oteg yiewa kuom Nyasach ‘ndalo ka ndalo, kendo tieng’ ka tieng’’ koda yiewa kuom Wachne. Weuru wanon ane ranyisi moko manok.

7. Ere kaka weche ma Jeremia nokoro e wi Jerusalem kod Juda nyiso ni Jehova en Jal mong’eyo rito ndalo moloyo?

⁷ Mokwongo, we wadog ane chien e kind higini mag 700-600 K.N.P. (Ka Ndalowa Podi). “E higa mar ang’wen mar loch mar Yehoyakim wuod Yosia ruodh Yuda,” wach mar Jal mong’eyo rito ndalo moloyo “nobiro ni Yeremia kuom jo Yuda duto.” (Yer. 25:1) Jehova nokoro wach ketho Jerusalem koda kaka ne idhi gol Jo-Yahudi a piny Juda nyaka e Babulon. Kuno, ne gidhi ‘tiyo ne ruodh Babulon higini piero abiriyo.’ Jolweny mag Babulon noketho Jerusalem e higa 607 K.N.P., kendo kuom adier Jo-Yahudi ma ne ni Juda ne oter e Babulon. To ang’o ma ne onego otimre bang’ higini 70? Jeremia nokoro niya: “Jehova owacho kama, Ka higini piero abiriyo maseketo kuom Babulon norum, analimu, mi anachop wachna maberno kuomu, kamiyou duogo kar ka eri.” (Yer. 25:11, 12; 29:10) Wach mokorno nochopo  e wang’e chuth—e higa 537 K.N.P. bang’ kane Jo-Media gi Jo-Persia osegonyo Jo-Yahudi a twech Babulon.

8, 9. Ere kaka weche ma Daniel nokoro e wi biro mar Mesia koda chakruok mar loch Pinyruoth e polo, nyiso ni Jehova en Nyasach ‘ndalo ka ndalo, kendo tieng’ ka tieng’’?

⁸ Non ane wach machielo mane okor e wi oganda Nyasaye machon. Chiegni higini ariyo ka Jo-Yahudi ne pok oa Babulon, Nyasaye nokoro kokalo kuom janabi Daniel ni, Mesia ne dhi fwenyore higini 483 bang’ kosechiw chik mar dhi gero Jerusalem kendo. Ruodh Media kod Persia nochiwo chikno e higa 455 K.N.P. Bang’ higini 483 e wang’e—e higa 29 E Ndalowa—roho maler nowalo Yesu Ja-Nazareth sama ne obatise, mi gikanyono nobedo Mesia. *—Neh. 2:1, 5-8; Dan. 9:24, 25; Luka 3:1, 2, 21, 22.

⁹ Koro non ane weche ma Ndiko nokoro e wi Pinyruoth. Weche mokor ei Muma nonyiso ni Pinyruodh Mesia ne dhi chako locho e polo e higa 1914. Muma bende nokoro gigo ma ne dhi bedo “ranyis” mar bedoe mar Yesu e lojno, konyiso kaka ne idhi wit Satan a e polo, kendo mano ne dhi kelo lit maduong’ ne piny. (Math. 24:3-14; Fwe. 12:9, 12) E wi mano, weche mokor ei Muma nyiso ni higa 1914 e kinde sie ma ‘ndalo mag ogendini ne [dhi] rumoe,’ kendo loch mar Pinyruoth ne dhi chakore e polo.—Luka 21:24; Dan. 4:10-17. *

10. Gin gik mage mabiro timore adier e kinde mabiro?

¹⁰ Gima ni nyimwa en “masira maduong’” ma Yesu nokoro wachne. Bang’ mano wanabed gi Loch Kristo mar Higini Gana Achiel. Onge kiawa ni weche mokorgo biro chopo kare chuth kendo e ndalo moket sie. E kinde ma Yesu ne nie piny, noyudo ka Jehova oseyango chon “chieng’no gi sano” ma gigo biro timoree.—Math. 24:21, 36; Fwe. 20:6.

KIK ‘WAKETH KINDE MA WAN-GO’

11. Ng’eyo ni wadak e ndalo mag giko onego omulwa nade?

¹¹ Ng’eyo ni Pinyruoth osechako locho kendo ni wadak e ‘ndalo giko’ onego omulwa nade? (Dan. 12:4) Ji mathoth neno kaka piny medo bedo marach to podi ok gifweny ni gik matimorego chopo weche ma Muma nokoro e wi ndalo mag giko. Nyalo bedo ni giparo ni chieng’ moro chenro mar pinyni biro kethore chuth, kata ginyalo geno ni po nono kinda mar dhano nyalo kelo ‘kuwe kendo miyo weche obed kare.’ (1 Thes. 5:3) To nade wan? Ka adier wang’eyo ni wadak e ndalo makoro giko mar piny Satan okayo, donge onego watem tiyo gi kinde modong’ e tiyo ne Nyasach ‘ndalo ka ndalo, kendo tieng’ ka tieng’’ ka  wakonyo jomoko ng’eye? (2 Tim. 3:1) Onego wang’ad paro e yo mariek kuom kaka watiyo gi thuolo kata sechewa.—Som Jo Efeso 5:15-17.

12. En ang’o mwanyalo puonjore kuom wach ma Yesu nowacho e wi ndalo Noa?

¹² Weyo ‘ketho kinde ma wan-go’ ok en gima yot e piny mopong’ gi gik mang’eny magalo ji. Yesu nosiemo niya: ‘Kaka ndalo mag Noa nobet, e kaka biro mar Wuod dhano nobedi.’ Ndalo mag Noa ne chalo nade? Ne oyudo osekor ni piny ma kindeno ne dhi chopo e gikone. E kindeno, pi ataro mokwako piny ngima ne dhi yimo dhano maricho. Kaka “jayal wach makare,” Noa nochung’ motegno e lando ote mar Nyasaye ne jo tieng’ne. (Math. 24:37; 2 Pet. 2:5) Kata kamano, ne “gichiemo kendo gimetho, ne gikendo bende ne ikendogi, . . . to ne ok odonjonigi nyaka ataro nobiro, kendo yuoyogi giduto.” Kuom mano, Yesu nosiemo jolupne kama: “Ikreuru; nikech sa ma ok upar e ma Wuod dhano biroe.” (Math. 24:38, 39, 44) Nyaka watem bedo kaka Noa, to ok kaka joma nodak e ndalone. En ang’o mabiro konyowa bedo moikore?

13, 14. En ng’eyo wach mane kuom Jehova mabiro konyowa tiyone kwachung’ motegno sama warito biro mar Wuod dhano?

¹³ Kata obedo ni Wuod dhano nobi e sa maok wapar, onego wang’e ni Jehova e Jal mong’eyo rito ndalo moloyo. Gik matimore e piny koda chenro mag dhano ok ema chik ndalo ma Jehova oseketo mar timo gik moko. Jehova owuon ema chiko kinde koda kaka otimo gik moko mondo ochop dwarone. (Som Daniel 2:21.) Kuom adier, Ngeche 21:1 wachonwa kama: “Luet Jehova otimo chuny ruoth kaka otimo ohulini; ochike kuonde duto modwaro.”

¹⁴ Jehova nyalo chiko gik moko mondo mi ochop dwarone kendo timo kamano e ndalo sie moketo. Thoth lokruok madongo matimore e piny osebedo kachopo weche ma ne okor, to moloyo, tij lando wach maber mar Pinyruodh Nyasaye e piny mangima. Par ane kuom wach lwar mar loch mar Soviet Union, kaachiel gi gik lojno nokelo. Thoth ji ne ok nyal ng’eyo ni lokruok mag siasa madongo kaka mago, ne nyalo timore mapiyo ahinya. Kata kamano, lokruokgo osemiyo sani wach maber ilando e pinje mang’eny ma chon tijwa ne ogoye marfuk. Kuom mano, watemuru kar nyalowa mondo kik waketh kinde, to wamany thuolo mowinjore mar chung’ motegno kwatiyo ne Nyasach ‘ndalo ka ndalo, kendo tieng’ ka tieng’.’

NYIS YIE KUOM NDALO MA JEHOVA OSEKETO MAR CHOPO DWARONE

15. Ere kaka wanyalo nyiso yie korka lokruok ma riwruok mar oganda Jehova otimo?

¹⁵ Dhiyo nyime tiyo tij lando wach Pinyruoth e ndalogi mag giko dwaro ni wabed gi yie kuom ndalo ma Jehova oseketo mar chopo dwarone. Lokruok mamedo timore e piny nyalo miyo watim lokruok moko kuom kaka wachopo tij timo ji jopuonjre. Riwruok mar oganda Jehova nyalo timo lokruok moko kinde ka kinde, mamulo tijwa kaka jolendo mag Pinyruoth. Wanyalo nyiso yie kuom Nyasach ‘ndalo ka ndalo, kendo tieng’ ka tieng’’ kuom riwo lwedo lokruokgo, kwachung’ motegno e bwo Wuode, ma e “wi kanisa.”—Efe. 5:23.

16. Ang’o momiyo wanyalo bedo gi yie ni Jehova biro konyowa e kinde mowinjore?

¹⁶ Jehova dwaro ni wawuo kode e lamo ka wan thuolo kendo gi chir ni obiro “konyowa, e kinde mowinjore.” (Hib. 4:16) Donge mano nyiso ni odewowa e yor hera ng’ato ka ng’ato? (Math. 6:8; 10:29-31) Wanyalo nyiso ni wan gi yie kuom Jehova Nyasaye kuom wuoyo kode e lamo pile ka wakwaye kony, kae to watimo  gik moko kaluwore gi lamowa koda kaka ochikowa. E wi mano, onego wapar lamo ne Jokristo wetewa.

17, 18. (a) En okang’ mane ma Jehova biro kawo ne wasike? (b) En obadho mane manyaka watang’ne?

¹⁷ Magi ok gin kinde ma ng’ato onego ‘oriwie gi kiawa maok oyie,’ to gin kinde mag bedo gi yie motegno. (Rumi 4:20) Wasik Nyasaye ma gin Satan kod jogo man e bwo tekone, temo chungo tich ma Yesu nomiyo jolupne, moriwo nyaka wan. (Math. 28:19, 20) Kata Jachien monjwa nade, wang’eyo ni Jehova en “Nyasaye mangima ma waro ji duto, to moloyo jogo moyie.” “Ong’eyo reso e temruok jo ma luore.”—1 Tim. 4:10; 2 Pet. 2:9.

¹⁸ Kinde okayo ma Jehova biro kethoe piny marachni. Kata obedo ni ok wang’eyo weche duto koda ndalo sie ma mano biro timoree, wang’eyo ni e kinde sie mowinjore, Kristo biro golo oko wasik Nyasaye, kendo ji duto nong’e ayanga ni Jehova kende ema owinjore bedo Jaloch. Omiyo, mano kaka nyalo bedo gimarach kaok wafweny ‘ndalo koda tieng’’ ma wadakie sani! Mad kik walwar e obadho mar paro ni “gik moko duto ochwere kaka ne gibet nyaka a chakruok mar chuech piny.”—1 Thes. 5:1; 2 Pet. 3:3, 4.

NYIS CHUNY MAR ‘RITO’

19, 20. Ang’o momiyo dwarore ni wanyis chuny mar rito kuom kaka Jehova timo gik moko?

¹⁹ Dwaro mokwongo mar Nyasaye ne dhano ne en ni, dhano odagi mochwere kopuonjore e wi Nyasaye koda chwechne mabeyo sidang’. Eklesiastes 3:11 wacho kuom Jehova niya: “Oseloso gik moko duto gi bergi maler e ndalogi; kendo osemiyo chunygi paro kuom piny, to oloso kamano mondo otam dhano fwenyo tich ma Nyasaye osetiyo nyaka chakruok nyaka gikone.”

²⁰ Mano kaka wamor ni Jehova ok oseloko dwarone ne dhano! (Mal. 3:6) Kuom Nyasaye, “lokruok oongego ngang’, kata kido mar lokruok.” (Jak. 1:17) Ndalo motimoe gik moko ok chiki gi yo ma dhano pimogo ndalo, kaka ringo kata luorruok mar piny. Jehova e “Ruoth mochwere.” (1 Tim. 1:17) Kuom mano, weuru wanyis chuny mar ‘rito Nyasach konyruokwa.’ (Mika 7:7) Kuom adier, “beduru motegno kendo jiwuru chunyu, un duto mugeno Jehova.”—Zab. 31:24, Luo New Testament, 2003.

[Weche moler piny]

[Penjo mag Puonjruok]

[Picha manie ite mar 19]

Daniel ne nigi yie ni weche ma Nyasaye nomiye mondo okor ne dhi chopo

[Picha manie ite mar 21]

Be itiyo gi thuolo kata seche e yo maber mondo itim-go dwaro mar Jehova?