1, 2. Ang’o ma notimore ne Petro bang’ lupo otieno ma ngima?

JOPUONJRE Yesu moko abiriyo oselupo otieno ma ngima e nam Galili, en mana ni onge kata rech achiel ma gisemako. Noyudo Yesu ochung’ e dho nam korangogi. Nowachonegi kama: “‘Boluru gogo e bath yie korachwich to ubiro yudo rech.’ Eka ne gibolo, kendo koro ne ok ginyal ywaye mi girwake e yie, nikech rech ne ng’eny ahinya.”—Joh. 21:1-6.

² Ka ne osemiyogi chiemo mokinyi, Yesu nochako wuoyo gi Simon Petro kopenje niya: “Simon wuod Johana, be ihera moloyo magi?” Yesu ne wuoyo kuom ang’o? Petro nohero tij lupo ahinya. Omiyo, nenore ni Yesu ne dwaro ng’eyo gima Petro nohero moloyo. Be dibed ni Petro nohero rech kod tij lupo moloyo kaka nohero Yesu kod gik ma Yesu ne puonjo? Petro nodwoko Yesu niya: “Ee, Ruoth, ing’eyo ni aheri.” (Joh. 21:15) Onge kiawa ni Petro notimo mana kaka nowachono. Chakre kindeno kadhi nyime, Petro nonyiso maler ni nohero Kristo kuom bedo modich e tij lendo, kendo nobedo siro e kanyakla mar Jokristo mokwongo.

3. Gin gik mage ma nyalo duoko kindawa chien ma nyaka watang’go?

 ³ Weche ma Yesu nonyiso Petro puonjowa ang’o? Onego watang’ mondo hera ma waherogo Kristo kik dog chien kendo kik wagalre ma wawe keto dwaro mag Pinyruoth obed motelo. Yesu nong’eyo kaka parruok mag ngima nyalo thung’o ji. E ngero ma Yesu nogoyo mar jachuoyo, nowacho ni jomoko ne dhi rwako “wach Pinyruoth” ma gichak timo dongruok. Kata kamano, “parruok mag ndaloni kod wuond mar mwandu” ne dhi “thung’o wachno.” (Mat. 13:19-22; Mar. 4:19) En adier ni ka ok watang’, to parruok mag ngima nyalo miyo wawe tiyo ne Nyasaye gi kinda. Kuom mano, Yesu ne ochiwo siem ne jopuonjrene kama: “Tang’uru ahinya mondo chunyu kik pong’ ngang’ gi ich-lach, gi metho ahinya, kod parruok mag ngima.”—Luka 21:34.

4. Ang’o ma biro konyowa ng’eyo okang’ ma waherogo Kristo? (Ne picha manie chak sulani.)

⁴ Mana kaka Petro notimo bang’ wuoyo gi Yesu, wan bende wanyiso ni wahero Kristo ahinya kuom keto motelo tich ma osemiyowa. Ang’o ma nyalo konyowa mondo wadhi nyime tiyo tijno? Onego wapenjre kama kinde ka kinde: ‘En ang’o ma ahero gadier? Be gik ma mora ahinya gin gik motudore gi tije Nyasaye koso gin gik mamoko nono?’ Koro wanon ane gik moko adek ma ka ok watang’go to nyalo miyo hera ma waherogo Kristo kod weche Nyasaye odog chien. Gigo gin tije andika, manyo mor, kod mwandu.

5. Wiye udi nigi ting’ mane?

⁵ Petro nohero lupo ahinya nikech tijno e ma nopidhogo joode. Wiye udi duto ong’eyo ni gin gi ting’ ma Ndiko omiyogi mar pidho joodgi. (1 Tim. 5:8) Nyaka giti matek mondo gichop ting’no. Kata kamano, e ndalo mag gikogi, tije andika nyalo kelo parruok mang’eny.

6. Ang’o momiyo tij andika nyalo kelo parruok mang’eny?

⁶ Nikech tije andika tinde nok to joma dwaro tijego bende ng’eny, chuno ni thoth joma ondiki oti kuom seche mang’eny ka osara ma ichulogi bende tin. Nikech weg tich bende dwaro ni joma nok ma gindiko oti tije mang’eny kuom seche matin, mano miyo ji mang’eny bedo mool, gibedo gi parruok, kendo gibedo matuwo. Joma ok dwar timo kaka joma ondikogi dwaro inyalo riemb e tich.

7, 8. (a) En dwach ng’a monego waket mokwongo? (b) En wach mane ma owadwa moro e piny Thailand nofwenyo e wi tich ma notiyo?

⁷ Kaka Jokristo, dwach Jehova Nyasaye e ma waketo motelo, to ok dwach ng’at mondikowa e tich. (Luka 10:27) Tij andika en mana mar konyowa yudo gik mochuno e ngima mondo wadhi nyime tiyo ne Jehova. Kata kamano, ka ok watang’, tij andika nyalo chocho chenrowa mag lamo Jehova. Kuom ranyisi, owadwa moro ma wuok e piny Thailand wacho niya: “Nahero tich ma natimo mar loso kompyuta, en mana ni nokawo thuolona mang’eny ahinya. Mano nomiyo ayudo thuolo matin ndi mar timo gik motudore gi weche Nyasaye. Gikone, nafwenyo ni mondo aket Pinyruoth obed mokwongo, ne nyaka amany tich machielo.” Owadwano notimo nang’o?

⁸ Nowacho niya: “Bang’ timo chenro maber kuom higa achiel kama, ne achako uso ice cream e nderni. Ka ne achako,  ne ok ayud pesa moromo, to mano ne nyoso chunya. Ka ne aromo gi joma ne atiyogo chon, ne ginyiero ka gipenja ni ang’o momiyo ne aparo ni uso ice cream ber moloyo loso kompyuta e alwora mokuwe maber. Ne alemo ka akwayo Jehova mondo omiya teko mar nano kendo mondo ayud thuolo momedore mar timo tije mag Pinyruoth mana kaka ne asebedo ka agombo. Mos mos, weche nochako bedo maber. Ne achako ng’eyo ice cream ma kastembega nohero kendo nachako losogi e yo mong’ith. Mano nomiyo koro nauso ice cream duto ma ne aloso odiechieng’ kodiechieng’. Gima iwuoro en ni tinde ayudo pesa maber moloyo kinde ma ne aloso kompyuta. Sani amor moloyo nikech aonge gi parruok ma ne ajabedogo ka ne atiyo tija machon. To gima duong’ie moloyo en ni sani an gi winjruok maber ahinya gi Jehova.”—Som Mathayo 5:3, 6.

9. Ang’o ma nyalo konyowa siko ka wan gi paro mowinjore e wi tijewa mag andika?

⁹ Jehova mor ahinya sama watiyo matek, to adier, tich matek kelo gueth. (Nge. 12:14) Kata kamano, mana kaka owadwa ma wasewuoyo kuomeno nofwenyo, nyaka waket tong’ mowinjore ne tij andika. Yesu nowacho niya: “Sikuru kudwaro mokwongo Pinyruoth kod gik makare mag Nyasaye, kendo gik mamokogo duto [gik mochuno mag ringruok] nomednu.” (Mat. 6:33) Mondo wang’e ka be wan gi paro mowinjore e wi tijewa mag andika kaachiel gi weche mag Pinyruoth, onego wapenjre kama: ‘Be dibed ni tija mar andika e ma ahero ahinya to weche mag lamo to aneno mana kaka gik ma pile?’ Nono matut paro ma wan-go e wi tijewa mag andika kod kaka waneno weche mag lamo nyalo konyowa fwenyo gima wahero moloyo.

10. En puonj mane maduong’ ma Yesu nopuonjo e wi gik monego waket motelo?

¹⁰ Yesu noketonwa ranyisi maber kaka wanyalo keto tong’ mowinjore ne tijewa mag andika mondo kik gichoch chenrowa mag lamo. Kinde moro Yesu nolimo Maria kod nyamin-gi ma Maritha. Sama Maritha ne chapni koni gi kocha koloso chiemo, Maria to nobedo e tiend Yesu kochiko ite ne puonj mag Yesu. Ka ne Maritha ochako ng’ur ne Yesu ni Maria ok konye tich, Yesu nonyiso Maritha niya: ‘Maria oseyiero gima ber, kendo ok nomayego.’ (Luka 10:38-42) Gima Yesu ne puonjo Maritha nyalo konyowa ahinya. Mondo weche mag tich kik galwa kendo mondo wanyis ni wahero Kristo, nyaka wadhi nyime yiero “gima ber,” ma tiende ni keto weche mag lamo obed motelo e ngimawa.

11. Muma wacho ang’o e wi bedo gi thuolo mar yueyo?

¹¹ Ok en gima rach kawo thuolo moro matin mondo wayue kendo wabed mamor bang’ tich matek. Muma wacho niya: ‘Dhano onge gi wach moro moloyo ma gi ber, ni ochiem, ometh, kendo omi chunye bedo mamor kuom tichne.’ (Ekl. 2:24) Yesu nong’eyo ni dhano nyaka yue. Nitie chieng’ moro ma Yesu gi jopuonjrene nolendo ahinya ma bang’e onyisogi niya: “Biuru kar kendu kama onge ji mondo uyue matin.”—Mar. 6:31, 32.

12. En wach mane monego wapar kinde duto kodok korka timo gik ma kelonwa mor? Chiw ane ranyisi.

¹² En adier ni timo gik ma kelonwa mor kod yueyo en gima dwarore. Kata kamano, ka ok watang’ to wanyalo po ka timo gigo e ma koro waketo motelo e ngimawa.  E kinde Jokristo mokwongo, ji mang’eny ne wacho ni “wachiemuru kendo wameth nimar kiny wanatho.” (1 Kor. 15:32) Ji mang’eny e kindegi bende nigi paro ma kamano. Kuom ranyisi, higni moko mokalo, rawera moro ma wuok Ulaya nochako dhi e chokruogewa. Kata kamano, nikech nohero mor mar piny ahinya, mano nomiyo oweyo dhi e chokruoge mag Joneno. Bang’e, nofwenyo ni hero mor mar piny ne kelone mana chandruoge kod lit mang’eny. Omiyo, nochako puonjore Muma kendo mobedo jalendo. Nowacho kama ka nosebatise: “Gima pod aywago en ni ne aketho thuolo mang’eny kapok afwenyo ni tiyo ne Jehova e ma kelo mor moloyo lawruok gi mor mar pinyni.”

13. (a) Wach ane gik ma nyalo timorenwa ka waketo pachwa ahinya e timo gik ma kelonwa mor. (b) Ang’o ma nyalo konyowa mondo waket tong’ e timo gik ma kelonwa mor kod yueyo?

¹³ Timo gik ma kelonwa mor onego omi wawinj maber kendo okuwe pachwa. Mondo mano otimre, onego wati gi thuolo maromo nade e weche mag mor kod yueyo? Par ane wachni: Ji mang’eny ohero chamo kek kod gik motimo sukari dichiel ka dichiel. Kata kamano, chamo gigo pile pile nyalo miyo wabed ma tuwo. Mano e momiyo wachamoga mana chiemo mowinjore. E yo ma kamano, ka waluwo weche mag mor ahinya, mano biro miyo wadog chien e weche mag Nyasaye. Mondo kik mano timrenwa, onego wabed modich gi tije Pinyruoth ma ok wabare. Ang’o ma nyalo konyowa ng’eyo ka waketo tong’ mowinjore e weche mag mor? Wanyalo ndiko seche ma watiyogo e weche mag lamo e juma ma ngima kaka, dhi e chokruoge, dhi e tij lendo, timo puonjruok ma marwa wawegi, kod lamo mar joot. Kae to wanyalo pimo sechego gi seche ma watiyogo e timo gik ma kelonwa mor e juma achielno kaka tugo tuke ma wahero, neno TV, kata tugo tuke mag kompyuta. Pimo gik moko ariyogo ofwenyoni ang’o? Be ineno ka dwarore ni idwok chien seche ma itiyogo e timo gik ma keloni mor?—Som Jo-Efeso 5:15, 16.

14. Ang’o monego wapar sama wayiero gik ma kelonwa mor?

¹⁴ Jehova omiyowa thuolo mar yiero gik ma kelonwa mor, kendo wiye udi nyalo yiero gik ma gineno ni nyalo moro joodgi. Muma oting’o puonj ma konyowa ng’eyo kaka Jehova neno gik moko. Puonjgo konyowa timo yiero ma beyo. * Timo gik ma kelonwa mor e yo mowinjore en “mich moa ka Nyasaye.” (Ekl. 3:12, 13) En adier ni gik ma morowa ok chalre. (Gal. 6:4, 5) Kata kamano, gimoro amora ma watimo mondo okelnwa mor onego obed gi tong’ mowinjore. Yesu nowacho niya: “Kama mwanduni nitie, kanyo bende e kama chunyi nitiere.” (Mat. 6:21) Omiyo, hera ma waherogo Yesu biro miyo waket pachwa, wechewa, kod timbewa duto kuom tije mag Pinyruoth to ok kuom tijewa ma pile.—Fil. 1:9, 10.

15, 16. (a) Ere kaka hero gige ringruok nyalo bedo obadho ne Jakristo? (b) Yesu nochiwo siem mane e wi hero gige ringruok?

¹⁵ Ji mang’eny e kindegi dwaro bedo gi lewni manie fason, simbe, tablet, kod gik mamoko kaka mago. Kuom mano, Jakristo onego ononre kinde duto kuom gombo ma en go ka openjore penjo ma luwogi: ‘Be gige ringruok e gima duong’ e ngimana ma miyo atiyo gi thuolona  mang’eny e timo nonro e wi mtokni kod lewni ma nya sani moloyo timo ikruok ne chokruoge? Be dibed ni adich gi gik ma pile mag ngima ma miyo ok ayud thuolo mar lemo kata somo Muma?’ Ka wafwenyo ni hera ma waherogo gige ringruok ni malo moloyo hera ma waherogo Kristo, onego wapar weche ma Yesu nowachogi: ‘Tang’uru gi yore duto mag ich-lach.’ (Luka 12:15) Ang’o momiyo Yesu nochiwo siem mager kamano?

¹⁶ Yesu nowacho ni “onge ng’at ma nyalo bedo misumba ruodhi ariyo.” Nomedo wacho niya: “Ok unyal bedo wasumbni mag Nyasaye kendo wasumbni mag Mwandu.” Mano en nikech “ruodhi” ariyogo biro dwaro ni wachiwrenegi gi chunywa duto. Yesu nowacho ni wabiro ‘sin gi moro to wahero machielo, kata wabiro makore gi moro to wachayo machielo.’ (Mat. 6:24) Nikech wan dhano morem, nyaka waked matek gi “gombo mag ringruok” moriwo nyaka hero gige ringruok.—Efe. 2:3.

17. (a) Ang’o momiyo joma onge gi chuny mar ng’eyo weche Nyasaye ok nyal keto tong’ kodok korka manyo gige ringruok? (b) Ang’o ma nyalo konyowa kedo gi gombo mar hero gige ringruok?

¹⁷ Ji mathoth oketo pachgi ahinya e luwo gombogi giwegi kod gik ma morogi, to mano miyo keto tong’ mowinjore e manyo gige ringruok bedonegi matek. Nikech ang’o? En nikech gionge gi chuny mar ng’eyo weche Nyasaye. (Som 1 Jo-Korintho 2:14.) Nikech ok gipar gik moko e yo maber, chopo kama koro ok ginyal pogo gik ma kare kod ma ok kare. (Hib. 5:11-14) Mano e momiyo moko bedo gi gombo mag gige ringruok e okang’ ma malo ma kata giyud mana ang’o, to pod ok romgi. (Ekl. 5:10) Mondo kik wabed gi gombo marach mar hero mwandu, nyaka wasom Muma pile. (1 Pet. 2:2) Mana kaka paro weche Nyasaye nomiyo Yesu teko mar kwedo tembe, mano e kaka tiyo gi puonj mag Muma nyalo konyowa mondo wakwed gombo mar hero mwandu. (Mat. 4:8-10) Ka watimo kamano, wanyiso ni wahero Yesu moloyo gige ringruok.

18. Ing’ado mar timo ang’o?

¹⁸ Ka ne Yesu openjo Petro ni, “Be ihera moloyo magi?” ne oparo ne Petro ni tiyo ne Jehova e ma nonego obed mokwongo e ngimane. Petro, ma tiend nyinge en lwanda, notimo gik moko kaluwore gi nyingeno nikech nonyiso kido ma beyo minyalo pim gi lwanda. (Tich 4:5-20) Wan bende waseng’ado mar dhi nyime hero Kristo kuom keto tong’ mowinjore ne tij andika, timo gik ma kelonwa mor, kod gige ringruok. Weuru mondo yiero ma watimo onyis ni wan gi paro machal gi mar Petro ka nonyiso Yesu niya: “Ruoth ing’eyo ni aheri.”