E Dholuo, “amin” tiende en ni “obed kamano.” Iloke kowuok e wach ma yudore e dho Hibrania ma tiende en “bedo jaadier” kata “bedo ng’at migeno.” Seche moko ne itiyo gi wachno sama iyalo e kot. Bang’ ka ng’ato nosechamo Muma, ne owacho ni “amin” mondo onyis ni gik ma nodwa wacho ne gin adier kendo ni noikore ne gimoro amora ma wechenego ne nyalo nyuolo bang’e. (Kwan 5:22) Wacho “amin” e nyim ji kamano ne miye mijing’o mar temo matek mondo kik oriambi.​—Neh. 5:13.

Rapar mar Chik sula mar 27 wuoyo kuom kinde moro ma ji nogoyo “amin” e yo makende ahinya. Bang’ ka Jo-Israel nosedonjo e Piny ma Nosingi, nonego gichokre e kind Got Ebal kod Got Gerizim mondo giwinj kisomonegi Chik. Sama ne gin kanyo, nonego gichik itgi maber mondo giwach ka be giyie gi weche ma ne ni e Chik. Mondo ne ginyis ni giyie gi rach ma ne dhi yudogi ka po ni giketho chikego, giduto ne gidwoko ni “Amin!” (Rap. 27:15-26, NW) Parie dwol mag ji alufe gi alufe moting’o chwo, mon, kod nyithindo ka chiwo dwokogi riat gi dwol maduong’! (Jos. 8:30-35) Wigi ne ok owil gi weche ma ne giwacho e odiechiengno. Jo-Israelgo notimo mana kaka ne giwacho nimar Muma wacho niya: “Israel notiyo ni Jehova ndalo duto mag Joshua, kod ndalo duto mag jodongo ma nomedo ndalo bang’ Joshua, ma nong’eyo tich duto mar Jehova ma nosetiyo kuom Israel.”​—Jos. 24:31.

Yesu bende ne wachoga “amin” mondo ojiw ni gik ma ne owacho gin adier, kata kamano, notimo kamano e yo mopogore gi jomamoko. Kar tiyo gi “amin” kochiwo dwoko e wach moro,  notiyo kode sama nochako wacho adiera moko. Mano ne konyo jowinjone ng’eyo ni weche ma nowacho ne gin adiera lilo. Yesu ne nyalo wuoyo ka en gadier kamano nikech en e ma nomiye teko mar chopo gik moko duto ma Nyasaye nosingo.​—2 Kor. 1:20; Fwe. 3:14.

Jo-Israel bende ne wachoga “amin” e kinde ma ne gilemo kendo ka gipako Jehova. (Neh. 8:6; Zab. 41:13) Sama ne giwacho “amin” bang’ ka noselem, mano ne nyiso ni ne giyie gi weche duto ma ne owach e lamono kendo ni ne gikawo lamono kaka margi giwegi. Omiyo, ji duto ma ne ochokore ne kwano ni gin be ne gilamo, kendo mano ne miyo gibedo ma mor. Mano e gima notimore ka ne Ruoth Daudi okelo ark mar Jehova Jerusalem. Sama ne gitimo nyasino, Daudi nogolo lamo ma mulo chuny ahinya. Lamono ne ondik e yor wer e 1 Weche mag Ndalo 16:8-36. Weche ma Daudi nowacho e lamono nomulo chuny joma nochokore kanyo mi ‘ji duto nowacho “amin” kendo ne gipako Jehova.’ Ee, yie gi dwol achiel kamano nomiyo mor ma ne gin-go e odiechiengno omedore.

Jokristo mokwongo bende ne wachoga “amin” e kinde ma ne gipako Jehova. Moko kuom joma nondiko Muma notiyo gi wachno sama ne gindiko barupe ne Jokristo wetegi. (Rumi 1:25; 16:27; 1 Pet. 4:11) Bug Fweny wuoyo kuom chuech mag roho ma ni e polo ma miyo Jehova duong’ ka giwacho niya: “Amin! Haleluya!” (Fwe. 19:1, 4) Jokristo mokwongo ne wachoga “amin” e giko lamo e chokruok. (1 Kor. 14:16) Kata kamano, ne ok giwache awacha mana mar kamano.

Bang’ neno kaka jotich Jehova ne tiyo gi wachno e kinde machon, koro wanyalo ng’eyo gimomiyo wacho “amin” e giko lamo en gima duong’. Sama wawache e giko lamo magwa wawegi, mano nyiso ni wayie ni gik ma wawachogo  gin adier. Ka wawacho “amin” sama ng’ato otieko lamo e lowa, bed ni watimo mano gi dwol ma winjore kata gie chunywa, wanyiso ni wan be wayie gi weche mowach e lamono. Ne ane weche mamoko ma nyiso gimomiyo “amin” ma wawachoga bang’ lamo en gima duong’.

Wacho “amin” miyo waketo pachwa duto e lamo Jehova. Weche ma wawacho kende sama walamo Jehova ok oromo; gik ma watimo sechego bende en gima duong’. Nikech dwaher ni wago “amin” ka wan gadier, mano miyo wapie mos kendo waketo pachwa duto sama ilemo.

Wacho “amin” riwowa kanyachiel gi Jokristo wetewa. Sama ng’ato achiel lemo e lo ji mang’eny e kanyakla, ji duto ma ni e kanyakla chiko itgi ne gimoro achiel. (Tich 1:14; 12:5) Sama wawacho “amin” kanyachiel gi owetewa gi nyiminewa, wamedo bedo gimoro achiel. “Amin” ma wawacho kanyachielno, bed ni wawache gi dwol ma winjore kata gie chunywa, nyalo miyo Jehova obed gi siso momedore mar timonwa kaka wakwayo.

Wacho “amin” pako Jehova. Jehova neno nyaka gik matindo tindo ma watimo motudore gi lame. (Luka 21:2, 3) Oneno gima duong’ momiyo walame, kod gik ma waparo e chunywa. To kata kochuno ni nyaka wawinj chokruok ka watiyo gi simu, pod wan gadier ni Jehova winjowa sama wawacho ni “amin.” Sama wawacho ni “amin,” wariwore gi jomamoko ma ni e chokruok e Od Romo e pako Jehova.

Kata obedo ni “amin” ma wawacho e giko lamo nyalo nenore ka gima tin, oduong’ malich. Buk moro ma lero weche Muma wacho ni “kokalo kuom [wacho ‘amin’],” jotich Nyasaye nyiso “kaka gin gadier gi gik mowachi, giyie kodgi, kendo ni gin gi geno.” Omiyo, wadhiuru nyime wacho “amin” e giko lamo mondo “amin” ka “amin” ma wagoyo omor chuny Jehova.​—Zab. 19:14.