1, 2. (a) Ere kaka Joneno mag Jehova opogore gi dinde mamoko? (b) Wabiro nono ang’o e sulani kod sula maluwe?

JI MANG’ENY penjoga Joneno mag Jehova niya: “Jatendu en ng’a?” Mano ok bwogwa nikech dinde mang’eny nigi ng’at motelonegi, bedni en dichwo kata dhako. Mopogore gi dindego, wan wamor nyiso joma penjowa penjono ni wan jatendwa ok en dhano morem. Kar mano, Kristo e ma tayowa ka en bende oluwo kaka Jehova wuon mare taye.—Mat. 23:10.

² Kata kamano, nitie chwo moko ma Muma wacho ni gin “jatich mogen kendo mariek,” ma tayo jotich Nyasaye e kindewagi. (Mat. 24:45) Omiyo, ere kaka wang’eyo ni kuom adier Jehova e ma tayowa kotiyo gi Yesu Kristo? E sulani kod maluwe, wabiro neno kaka Jehova osebedo ka tiyo gi chwo moko mondo ota joge. E sula ariyogi duto, wabiro neno gik moko adek ma nyiso gadier ni Jehova osebedo ka konyo chwogo mondo onenre maler ni en e ma otayo joge.—Isa. 58:11.

³ Roho maler nomiyo joma Nyasaye ne tiyogo teko. Ne ane ranyisi mar Musa ma ne omi migawo mar tayo Jo-Israel. Ang’o ma nokonye mondo otim migawono e yo maber?  Jehova “noketo roho mare maler” kuome. (Som Isaiah 63:11-14.) Nikech Jehova noketo roho maler kuom Musa, mano ne nyiso ni Jehova e ma ne tayo joge.

⁴ Nikech roho maler en teko ma ok nyal ne gi wang’ dhano, ere kaka Jo-Israel ne nyalo fwenyo ni Musa nigi roho maler? Roho maler nokonyo Musa motimo honni kendo nomiye chir mar lando nying Nyasaye e nyim Farao. (Wuok 7:1-3) Roho maler bende nokonyo Musa monyago kido mabeyo kaka hera, muolo, kod horuok. Kidogo nomiyo obedo jal mowinjore tayo Jo-Israel. Mano nomiyo opogore ahinya gi ruodhi mag ogendni mamoko ma ne ger kendo ma noherore giwegi. (Wuok 5:2, 6-9) Mano nonyiso ayanga ni Jehova noyiero Musa mondo ota joge.

5. Ler ane kaka Jehova nokonyo chwo mamoko mag Jo-Israel mondo ota joge.

⁵ Bang’e, roho maler bende nokonyo chwo mamoko ma Jehova noyiero mondo ota Jo-Israel. “Joshua wuod Nun nopong’ gi [roho mar] rieko.” (Rap. 34:9) “[Roho mar] Jehova nobiro kuom Gideon.” (Bura 6:34) “[Roho] mar Jehova nobiro kuom Daudi.” (1 Sa. 16:13) Chwogo duto nogeno kuom roho mar Jehova mondo okonygi kendo rohono nomiyo gitimo gik ma ne ok ginyal timo gi tekogi giwegi. (Jos. 11:16, 17; Bura 7:7, 22; 1 Sa. 17:37, 50) Omiyo, Jehova e ma nowinjore oyud pak nikech gik ma ne gitimo.

6. Ang’o momiyo Nyasaye ne dwaro ni Jo-Israel ochiw luor ne joma ne tayogi?

⁶ Jo-Israel nonego otim ang’o bang’ fwenyo ni Jehova e ma ne tayo chwogo? Ka ne Jo-Israel ochako ng’ur ne Musa, Jehova nopenjo Musa kama: “Nyaka karang’o ma jogi nochaya?” (Kwan 14:2, 11) Jehova e ma noyiero Musa, Joshua, Gideon, kod Daudi mondo ota joge e loye. Ka ne Jo-Israel luwo kaka chwogi ne tayogi, mano ne nyiso ni giluwo kaka Jehova ma ne en jatendgi ne tayogi.

7. Malaike nokonyo Musa nade?

⁷ Malaike nokonyo joma ne tayo jotich Nyasaye. (Som Jo-Hibrania 1:7, 14.) Jehova notiyo gi malaikene mondo omi Musa migawo, otiege, kendo otaye. Nyasaye nooro Musa mondo “obed jatelo kendo jares kokalo kuom malaika ma nofwenyorene e bungu mar kuthe.” (Tich 7:35) Jehova ‘nochiwo chike kokalo kuom malaike’ kendo Musa notiyo gi chikego e tayo Jo-Israel. (Gal. 3:19) Jehova nonyiso Musa niya: “Dhi koro, mondo itel ni ji e ka masewachoni: ne, malaikana notel nyimi.” (Wuok 32:34) Muma ok nyiswa ka be Jo-Israel noneno malaika gi wang’gi ka timo tijego. Kata kamano, yo ma Musa notayogo Jo-Israel nonyiso maler ni Nyasaye nomiye teko mokalo mapile.

8. Malaike nokonyo Joshua gi Hezekia e yore mage?

⁸ Ka ne Musa osetho, malaika ma Muma luongo ni “jaduong’ oganda mar Jehova,” notego Joshua ma koro ne tayo Jo-Israel mondo oked gi Jo-Kanaan kendo Jo-Israel noloyo lwenyno. (Jos. 5:13-15; 6:2, 21) Higni moko bang’e, jolweny mag Asuria ne obiro monjo Jerusalem e kinde Ruoth Hezekia. E otieno achiel kende, “malaika mar [Jehova] nodhi monego jo-Asuria alufu mia achiel gi piero aboro gabich.”—2 Ru. 19:35, The Bible in Luo, 1976.

9. Kata obedo ni chwo ma ne Jehova tiyogo ne gin joma orem, be mano nomiyo Jo-Israel ratiro mar tamore luwo kaka ne itayogi? Ler ane.

 ⁹ Kata obedo ni malaikego ne gin chuech makare, joma ne gitayo ne gin dhano morem. Nitie kinde moro ma Musa ne ok omiyo Jehova duong’. (Kwan 20:12) Joshua notimo singruok gi Jo-Gibeon kapok openjo Jehova wach. (Jos. 9:14, 15) Nitie kinde ma Ruoth Hezekia nobedo jang’ayi. (2 We. 32:25, 26) Kata obedo ni jogo ne gin joma orem kamano, Jo-Israel ne nyaka luw kaka ne gitayogi. Jehova nokonyo chwogo kotiyo gi malaikene. Kuom adier, Jehova e ma ne tayo joge.

10. Chike Nyasaye notayo Musa e yo mane?

¹⁰ Wach Nyasaye nokonyo chwo ma ne tayo jo Nyasaye. Muma luongo chike ma ne omi Jo-Israel ni “chik Musa.” (1 Ru. 2:3) Kata kamano, Ndiko wacho ni Jehova e ma nochiwo chikego kendo Musa bende ne nyaka luwgi. (2 We. 34:14) Ka ne Jehova osenyiso Musa kaka nonego oger tabernakel, “mano e kaka Musa notimo: kaka Jehova nochike duto, e kaka notimo.”—Wuok 40:1-16.

11, 12. (a) En ang’o ma Joshua kod ruodhi ma ne tayo Jo-Israel ne nyaka tim? (b) Wach Nyasaye nokonyo nade chwo ma ne tayo Jo-Israel?

¹¹ Ka ne Joshua ochako tayo Jo-Israel, ne en gi Wach Nyasaye. Nyasaye nonyise niya: “Nyaka isome odiechieng’ gotieno, kendo ine ni iluwo chik duto mondikie.” (Jos. 1:8, Luo, 1976) Ruodhi ma notayo Jo-Israel bende noluwo ranyisi mar Joshua. Nonego gisom chike Nyasaye pile kendo kopo chikego ‘mondo gipuonjre luoro Jehova Nyasachgi, mar mako weche duto mag chikno kod buchego, ka gitimogi.’—Som Rapar mar Chik 17:18-20.

¹² Wach Nyasaye nokonyo nade chwo ma ne tayo Jo-Israel? Ne ane ranyisi mar Ruoth Josia. Ka ne oyud buk modol ma noting’o chike Musa, jagoro mar Josia nochako somone bugno. * Josia notimo nang’o ka ne owinjo weche manie bugno? “Ka ruoth nowinjo weche mag kitap chik, noyiecho lepe.” To ok mano kende. Wach Nyasaye notayo Josia motimo kampen ma ratipo mar tieko lamo manono e Israel kendo nochano mondo Jo-Israel otim pasaka maduong’ ahinya. (2 Ru. 22:11; 23:1-23) Nikech Josia kod jomamoko ma ne tayo Jo-Israel noyie mondo Wach Nyasaye otagi, ne giikore timo lokruok kendo lero ne oganda Jo-Israel gik ma ne dwarore. Timo kamano nokonyo oganda Nyasaye mondo otim dwache.

13. En pogruok mane ma ne nitie e kind ruodhi mag Jo-Israel kod ruodhi mag ogendini mamoko ma ne ok lam Jehova?

¹³ Donge en adier ni ruodhi mag Jo-Israel nopogore mabor gi ruodhi mag ogendini mamoko ma ne ok ta gi Wach Nyasaye, to ne itayo gi riekni mag dhano ma ok kony? E bwo loch mar Jo-Kanaan, ji ne timo gik maricho ahinya moriwo nindruok e kind wede, nindruok e kind chwo gi chwo kata e kind mon gi mon, nindo gi le, chiwo nyithindo kaka misango, kod lamo nyiseche manono e okang’ ma malo. (Lawi 18:6, 21-25) E wi mano, jotelo mag Jo-Babilon kod mag Jo-Misri ne ok luw chike mag rito ler ma Nyasaye nomiyo Jo-Israel. (Kwan 19:13) Mopogore gi ruodhigo, jotich Nyasaye noneno kaka ruodhigi ma nomakore gi Nyasaye ne temo matek  mondo okonygi gibed gi winjruok maber gi Nyasaye, gibed joma timbegi beyo, kendo gibed joma ler. Onge kiawa ni Jehova ne tayogi.

14. Ang’o momiyo Jehova nokumo jotelo moko mag Jo-Israel?

¹⁴ Kata obedo ni ruodhi ma ne tayo jotich Nyasaye ne luwo chikene, moko to ne ok otimo kamano. Ruodhigo notamore luwo kaka roho maler, malaike kod Wach Nyasaye ne tayogi. Jehova ne kumo ruodhi ma kamago kata gologi e loch. (1 Sa. 13:13, 14) Ka ne kinde mowinjore ochopo, Jehova noyiero jatelo moro maber ma ne ok nyal pim gi jatelo moro amora.

15. (a) Jonabi nonyiso nade ni jatelo makende ne dhi biro? (b) Jatelo ma nokor wachneno ne en ng’a?

¹⁵ Jehova nokoro chon ahinya ni nodhi yiero jatelo mowinjore mondo ota joge. Musa nonyiso Jo-Israel niya: “[Jehova] Nyasaye ma Nyasachu noyier janabi moro ka an kuom jou uwegi, kendo nyaka uwinj wachne.” (Rap. 18:15, Luo, 1976) Isaya nokoro ni jalno ne dhi bedo ‘jatelo ne ogendini komiyogi chik.’ (Isa. 55:4) Daniel bende nokoro ni “jatelo mowir” ne dhi biro. (Dan. 9:25, Luo, 1976) Gikone, Yesu Kristo nowacho ni en e ‘Jatend’ jotich Nyasaye duto. (Som Mathayo 23:10.) Jopuonjre Yesu noyie bedo jolupne ma onge achune kendo ne giyie ni en e ma Jehova noyiere mondo obed jatelo. (Joh. 6:68, 69) Ang’o momiyo ne gin gadier ni Yesu Kristo e ma Jehova ne tiyogo mondo ota joge?

16. Ang’o ma nonyiso ni roho maler nomiyo Yesu teko?

¹⁶ Roho maler nomiyo Yesu teko. Ka ne otis Yesu, Johana Jabatiso noneno ‘ka polo yawore kendo roho nobiro kuom Yesu e kit akuru.’ Bang’ mano, “roho nojiwe mondo odhi nyaka e thim.” (Mar. 1:10-12) Kuom higni duto ma Yesu notiyogo ne Nyasaye e piny ka, roho mar Nyasaye nomiye teko mar timo honni kendo mar wuoyo gi chir. (Tich 10:38) E wi mano, roho maler nomiyo Yesu omedo nyiso kido mabeyo kaka hera, mor, kod yie motegno. (Joh. 15:9; Hib. 12:2) Onge jatelo moro amora ma roho maler notiyo kuome maloyo Yesu. Adier, Jehova noyiero Yesu.

17. Ere kaka malaike nokonyo Yesu?

¹⁷ Malaike nokonyo Yesu. Mapiyo nono ka ne osebatis Yesu, “malaike nobiro ire mi gichako tiyone.” (Mat. 4:11) Kodong’ seche moko to Yesu tho, “malaika moro moa e polo nofwenyorene kendo nomiye teko.” (Luka 22:43) Yesu ne ni gadier ni Jehova ne dhi oro malaika mondo okonye ochop dwach Wuon-gi.—Mat. 26:53.

18, 19. Ere kaka Yesu noweyo mondo Wach Nyasaye ota ngimane kod gik ma nopuonjo?

 ¹⁸ Wach Nyasaye notayo Yesu. E kinde duto ma Yesu ne nie piny, noweyo mondo Wach Nyasaye e ma otaye. (Mat. 4:4) Yesu noyie luwo Wach Nyasaye kata ka nochuno ni otho e yadh sand. Kata mana weche mogik ma nowacho kapok otho, gin weche ma nokor e wi Mesia. (Mat. 27:46; Luka 23:46) Mopogore gi Yesu, jotend din ma kindego nochayo Wach Nyasaye, to ahinya ahinya kapo ni Ndiko ne tuomore gi chike ma ne giketo giwegi. Yesu nowuoyo e wi jotend dindego kotiyo gi weche ma janabi Isaya nowacho niya: “Jogi miya luor mana gi dhogi to chunygi bor ahinya koda. Gilama kayiem nono nikech gipuonjo chike dhano ka gima gin chike Nyasaye.” (Mat. 15:7-9) Be Jehova ne nyalo yiero moro amora kuom jotend dindego mondo e ma ota joge adier?

¹⁹ Yesu noyie mondo Wach Nyasaye ota ngimane kendo nopuonjo kotiyo gi Wach Nyasaye. Ka ne jotend din kwede, ne ok odwokogi kotiyo gi riekone owuon kata gi lony ma ne en-go. Kar mano, noweyo mondo Ndiko e ma otaye e weche duto. (Mat. 22:33-40) Yesu ne ok oketo jowinjone gi mbaka kogoyonegi sigendini ma nyiso kaka polo chal, kata kaka nochue polo gi piny, kar mano, “noyawo pachgi chutho mondo giwinj tiend Ndiko.” (Luka 24:32, 45) Yesu nohero Wach Nyasaye kendo nodwaro ni opuonj jomamoko bende.

20. (a) Ere kaka Yesu nonyiso ni oyie mondo Jehova e ma otaye? (b) Pogruok ma ne nitie e kind Yesu kod Herode nyisowa ang’o e yo ma Jehova yierogo jal modwaro ni mondo obed jatelo?

²⁰ Kata obedo ni Yesu nomoro jowinjone nikech nopuonjo gi “weche mang’won,” pak duto nomiyo Japuonjne ma en Jehova. (Luka 4:22) Ka ne ng’at moro ma jamoko otemo lombe ka luonge ni “Japuonj Maber,” Yesu nodwoke gi muolo niya: “Ang’o momiyo iluonga ni ng’at maber? Onge ng’at maber mak mana ng’at achiel, ma en Nyasaye.” (Mar. 10:17, 18) Mano nopogore ahinya gi gima Herode Agripa Mokwongo notimo ka nobedo jatelo kata ruoth e piny Judea higni aboro bang’ tho Yesu. Nitie odiechieng’ moro ma Herode ne orwakore gi “nangane mar ruoth” e nyasi moro mar piny. Oganda nokok gi mor ka giwacho niya: “Mani en dwond nyasaye, to ok mar dhano!” Nenore ni Herode ne mor ahinya gi kaka ogandano ne pake. Ang’o ma notimorene? “Malaika mar Jehova ne ogoye gikanyono, nimar ne ok omiyo Nyasaye duong’, kendo kute ne ochame motho.” (Tich 12:21-23) Kuom adier, nonenore maler ni Jehova ne ok oyiero Herode mondo obed jatelo. Yesu to notimo gik ma nonyiso maler ni Jehova noyiere obed jatelo mar joge, kendo kinde duto nomiyo Jehova duong’ nikech Jehova e ma ne tayo joge.

21. Wabiro nono ang’o e sula ma luwo?

²¹ Yesu ne dhi bedo jatelo kuom higni mang’eny. Ka ne osechiere, nowacho kama: “Osemiya teko duto e polo kod piny. . . . Neuru! An kodu kinde duto nyaka e giko mar ndalo.” (Mat. 28:18-20) To nikech sani Yesu koro en chuech mar roho e polo, ere kaka nodhi tayo jotich Nyasaye manie piny? Jehova ne dhi tiyo gi jomage mondo ota joge ka gin bende itayogi gi Kristo? To ere kaka Jokristo ne dhi fwenyo joma Nyasaye tiyogo mondo otagi? Sula ma luwo mae biro chiwo dwoko mag penjogo.