GASET mar The Watch Tower ma Septemba 1, 1915, nowacho kama e wi Lweny Mokwongo mar Piny, ma gikone nokwako pinje 30: ‘Lwenje ma nosebedoe chal ka nono kopim gi lweny ma sani dhi nyime e pinje mag Ulaya.’ Nikech timbe gero ma ne nitie nikech lwenyno, The Watch Tower ne owacho kama: Tij “[Pinyruoth] ok dhi maber, to ahinya ahinya e pinje mag Germany kod France.”

Nikech lweny kod chochni ma ne dhi nyime e piny mangima, jopuonjre mag Muma ne ok ong’eyo maber tiend tamruok riwo konchiel e weche mag lweny. Kata kamano, ne giramo ni nyaka giland wach maber. Wilhelm Hildebrandt ne okwayo kopi mag The Bible Students Monthly e dho French, mondo otigo e lendo. Ne en e piny France kotiyo kaka achiel kuom jolweny mag piny Germany, to ok kaka jakolpota (ng’at ma lendo kuom thuolone duto). Owadwa ma ne orwako lep lwenyno, ne olendo ne Ja-France moro ma ne kadho e yo.

Barupe ma ne ondik e gaset mar The Watch Tower ne nyiso ni moko kuom Jopuonjre mag Muma ma ne wuok e piny Germany bende ne nigi siso mar lando wach maber mar Pinyruoth e kinde ma ne gin e lweny. Owadwa Lemke, ma ne tiyo gi jolweny manie nam, nowacho ni ji abich kuom joma ne gitiyogo ne mor gi wach maber ma nolando. Nondiko kama: “Kata mana ei melini, ayudo nyak makelo ne Jehova pak.”

Georg Kayser ne odhi kedo ka en jalweny, nodok pacho ka en jatich Nyasaye. Ang’o ma notimore? Ne oyudo buk mogo gi Jopuonjre mag Muma, ne osomo bugno adimba, kae to norwako adiera mag Pinyruoth gi chunye duto mi oweyo lweny. Bang’e ne oyie mondo omiye tije ma ok chun ni odhi e lweny. Bang’ lweny, nobedo painia ma jakinda kuom higni mang’eny.

Kata obedo ni Jopuonjre mag Muma ne ok ong’eyo maler gimomiyo ne ok onego gidonj e lweny, pachgi kod timbegi nopogore ahinya gi mag joma ne oyie gi lweny. E kinde ma josiasa gi jotend dinde ne ting’o bandera mag pinjegi, Jopuonjre mag Muma to ne omakore gi “Ruodh Kuwe.” (Isa. 9:6) Kata obedo ni moko kuomgi  pod ne ni e lweny, ne gimako puonj ma Jopuonjre mag Muma ne oyiego mana kaka Konrad Mörtter nowacho niya: “An ayie gi gima Muma wacho ni Jakristo ok onego oneki.”—Wuok 20:13. *

Kata obedo ni chike mag piny Germany ne ok oyie ne ng’ato ang’ata tamore dhi e lweny, Jopuonjre mag Muma mokalo 20 pod ne otamore dhi e lweny nikech chunygi ne ok oyienegi. Moko kuomgi kaka Gustav Kujath ne owach ni wiye rach mi otere kama ithiedhoe joma wigi richo, kendo ne omiye yedhe ma miyo pache lal. Hans Hölterhoff, ma bende notamore dhi e lweny ne oter e jela, to pod notamore tich moro amora motudore gi lweny. Askeche notweyo lwetene ma ok onyal kithni ma thudhno omake. Ka ne timo kamano ok oloko yiene, ne gibwoge ni gidwaro nege. Kata kamano, Hans nochung’ motegno kinde duto mag lwenyno.

Owete mamoko ma ne ochun gi dhi e lweny ne otamore ting’o ligangla kendo ne gikwayo mondo omigi tije mamoko. * Johannes Rauthe ne en achiel kuom owetego, kendo ne omiye tij loso reru. Konrad Mörtter ne oter mondo oti e osiptal, to Reinhold Weber ne tiyo kaka nas. August Krafzig ne mor ni tije ma ne omiye ne ok chun ni odhi kama igoyoe lweny. Jopuonjre mag Mumagi noramo mar dhi nyime tiyo ne Jehova nikech ne ging’eyo tiend bedo gi hera kod makruok motegno gi Nyasaye.

Nikech Jopuonjre mag Muma notamore donjo e lweny, mano nomiyo josirkal ochako nonogi. Higni mane luwo bang’e, Jopuonjre mag Muma manie piny Germany nobedo gi kes modhuro nikech tijgi mar lendo. Ofis ma Germany ne okonyo owetego kuom loso migawo moro e Bethel ma Magdeburg ma konyo owete e weche motudore gi chike sirkal.

Joneno mag Jehova nomedo lero mos mos tiend gimomiyo ok onego gidonj e lweny. Ka ne lweny mar ariyo mar piny otuk, ne gitamore donjore e weche mag lweny kata matin. Kuom mano, sirkal mar Germany nonenogi kaka jowasigu kendo nosandgi malit. Mano en wach machielo ma wabiro wuoye e sula mag “Moa e Giwa Machon.”​—Moa e giwa machon e Central Europe.