1-3. Jogweng’gi Yesu ne okawo nade puonjne, to en ang’o ma ne ok ging’eyo kuome?

 YESU ne puonjo e nyim sunagogi kendo joma ne winje ne hum nono. Ok ni Yesu ne en wendo kuomgi nimar mano e dala ma ne oponie kendo kuom higni, notiyo kaka fundi bao e gweng’gino. Nyalo bedo ni Yesu e ma ne ogero kata oloso moko kuom udi ma ne jogo odakie kata kue dhok kod jok ma ne gitiyogo. a Kata kamano, be ne gidhi winjo puonj mowuok e dho fundi baono?

² Thoth joma ne winjo Yesu ne wuoro ahinya ka gipenjore niya: “Ng’atni nogolo rieko . . . kanye?” Kendo ne gipenjore niya: “Donge jali en fundi bao ma wuod Maria?” (Mathayo 13:54-58; Mariko 6:1-3) Gima lit en ni jogo ne kawo Yesu mana kaka jagweng’ wadgi to ok kaka ng’at malich ka giwacho ni, ‘Donge ng’atni chal achala kodwa?’ Kata obedo ni puonj Yesu ne nyiso rieko, ne gidage. Gima ne ok ging’eyo en ni weche ma nigi rieko ma ne Yesu puonjo, ne ok mare.

³ Yesu noyudo riekone kanye? Yesu nowacho kama: “Weche ma apuonjo ok gin maga, to gin mag ng’at ma ne oora.” (Johana 7:16) Jaote Paulo nowacho ni Yesu “oseelonwa rieko mar Nyasaye.” (1 Jo-Korintho 1:30) Rieko mar Jehova nenore kokalo kuom Wuode ma Yesu. Ee, okang’ ma Yesu ne nyisogo rieko mar Wuon mare ne nyalo miyo Yesu owach niya: “An kod Wuora wan achiel.” (Johana 10:30) We wanon ane yore adek ma ne Yesu onyisogo “rieko mar Nyasaye.”

4. (a) Wach maduong’ ma ne Yesu lando ne en ang’o, to ang’o momiyo ne en gima duong’ ahinya? (b) Ang’o momiyo puonj Yesu ne tiyo kendo ne konyo joma ne winje?

⁴ Mokwongo, we wanon ane gik ma ne Yesu puonjo. Gima duong’ ma ne Yesu lando ne en “wach maber mar Pinyruodh Nyasaye.” (Luka 4:43) Mano ne en gima duong’ ahinya nimar Pinyruodh Nyasaye ne dhi chopo kama duong’ e keto nying Jehova obed maler moriwo nyiso ni Nyasaye e Jaloch makare kendo kelo ne dhano gueth mosiko. Puonj Yesu ne oting’o weche ma ng’ato nyalo tiyogo e ngimane. Puonjne nonyiso ni en e “Jang’ad Rieko Molony” ma ne okor. (Isaya 9:6) Donge rieko ma kamano e ma wanyalo geno yudo kuom Yesu? Yesu nong’eyo Wach Nyasaye kod dwache e yo matut, nong’eyo kit dhano, kendo nohero dhano gadier. Mano nomiyo paro ma ne ochiwo ne gin matiyo kendo ma konyo joma ne winje. Weche Yesu ne gin “weche mag ngima ma nyaka chieng’.” Chutho, ka ng’ato oluwo puonj Yesu, noyud warruok.​—Johana 6:68.

5. Moko kuom weche ma ne Yesu owuoyoe e Twak mar Got gin mage?

⁵ Twak mar Got ma ne Yesu ogolo en ranyisi maber ahinya ma konyowa neno kaka puonj Yesu noting’o rieko matamre gi nono. Kaluwore gi weche manie bug Mathayo 5:3–7:27, twagni ne nyalo mana kawo dakika 20. Kata kamano, puonjgo tiyo kinde duto. Gikonyo e kindewagi mana kaka ne gikonyo e kinde ma ne owachgie. Yesu nowuoyo kuom weche mopogore opogore kaka bedo gi winjruok maber gi jomoko (5:23-26, 7:38-42; 7:1-5, 12), bedo maler e timbewa (5:27-32), kod kaka wanyalo bedo gi ngima mopong’ gi mor (6:19-24; 7:24-27). Kata kamano, Yesu ne ok owuoyo awuoya konyiso jowinjone kaka ginyalo dak e ngima ma nyiso rieko; kar mano ne onyisogi kaka ginyalo timo kamano kuom  leronegi weche, nono kodgi kor wach, kendo nyisogi gimomiyo gik ma ne opuonjo ne gin adier.

6-8. (a) Gin weche mage ma ne Yesu opuonjo ma konyowa mondo kik waparre mokalo tong’? (b) En ang’o ma nyiso ni Yesu ne chiwo puonj ma nyiso rieko moa malo?

⁶ Kuom ranyisi, ne ane paro ma ne Yesu ochiwo e Mathayo sula mar 6 e wi kaka wanyalo nyagore gi parruok kuom gige ringruok. Yesu nowacho kama: “Weuru bedo gi parruok e wi ngimau kuom gima ubiro chamo, kata ma ubiro madho, kata kuom gima ubiro rwako.” (Kwan matindo 25) Chiemo kaachiel gi lewni gin gik ma dwarore e ngima, kendo ok en gima rach paro kaka wanyalo yudogi. Kata kamano, Yesu nyisowa niya: “Weuru bedo gi parruok” e wi gigo. b Nikech ang’o?

⁷ Ne ane gimomiyo Yesu ne owacho kamano. Ka Jehova e ma ochueyowa kendo omiyowa ngima, be miyowa chiemo mondo wabed mangima kendo miyowa lewni ditame? (Kwan matindo 25) Ka Jehova miyo winy chiemo kendo miyo maua rwakore gi lewni mabecho becho, donge onyalo timo ne jotichne moloyo mago? (Kwan matindo 26, 28-30) Kuom adier, parruok mokalo tong’ onge tiende. Parruok ok nyal chwalo ngimawa kata mana gi sekond achiel. c (Kwan matindo 27) Ang’o ma wanyalo timo mondo kik waparre mokalo tong’? Yesu wachonwa ni wadhi nyime keto tij Nyasaye obed mokwongo e ngimawa. Jogo ma timo kamano nyalo bedo gadier ni Wuon-gi manie polo biro ‘medonegi’ gik moko duto ma gichando. (Kwan matindo 33) Gikone, Yesu chiwo puonj moro ma konyo ahinya ni kik waparre ruok ne weche ma kiny. Ere tiende medo parruok ma kiny e  wi parruok ma kawuono? (Kwan matindo 34) Mopogore gi mano, ere tiende mondo iparri kuom gik ma samoro ok dhi timore? Tiyo gi puonj ma nyiso rieko kaka mago nyalo miyo kik paro negwa e piny ma parruok ng’enyieni.

⁸ En adier ni puonj ma ne Yesu ochiwo konyo ji e kindegi mana kaka puonjgo ne konyo ji chiegni higni 2,000 mokalo. Donge mano en gima nyiso rieko moa malo? Kata mana paro mabeyo ma joma nenore ni olony chiwo, chopo kama ok nyal tiyo kendo chuno ni olokgi. Kata kamano, puonj mag Yesu osebedo ka tiyo kuom higni duto. Mano ok onego okawwa gi wuoro nimar Yesu ma en e Jang’ad Rieko Molony, ne “wacho weche mag Nyasaye.”​—Johana 3:34.

9. En wach mane ma askeche moko nowacho kuom puonj mag Yesu, to ang’o momiyo wanyalo wacho ni ne ok gijimbo wach?

⁹ Yo machielo ma ne Yesu onyisogo rieko moa kuom Nyasaye, en yo ma ne opuonjogo. Kinde moro ka ne oor askeche mondo omake, askechego ne odok gi lwetgi nono ka giwacho niya: “Onge ng’at ma osegawuoyo kamano ngang’.” (Johana 7:45, 46) Ne ok giriambo. Kuom ji duto ma ne osedak e piny, Yesu e ma ne riekie moloyo nimar noa “malo,” tiende ni noa e polo. (Johana 8:23) Ne opuonjo e rang’iny ma dhano moro amora ne ok nyal chopoe. We wawuo ane mana e wi yore ariyo ma Japuonj mariekni ne opuonjogo.

10, 11. (a) Ang’o momiyo wahum nono gi ranyisi ma ne Yesu otiyogo? (b) Ngeche gin ang’o, to gin ranyisi mage ma nyiso ni ngeche ma ne Yesu otiyogo ne miyo opuonjo maber?

¹⁰ Yesu notiyo gi ranyisi e yo maber. Muma nyisowa ni “nowacho ne oganda wechego duto kotiyo gi ngeche.” (Mathayo 13:34) Neno kaka Yesu ne puonjo adiera matut kotiyo mana gi gik ma ji neno pile miyo wahum ahuma nono. Jowinjone ne neno pile jopur ma komo, mine ma tedo makate, nyithindo ma tugo e chiro, jolupo ma ywayo gogni, kod jokwath ma manyo rombe molal. Sama otud puonj moro maduong’ gi weche ma ji ong’eyo pile, puonjno donjo  mapiyo kendo gurore e pach ng’ato kod e chunye.​—Mathayo 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Yesu ne tiyo gi ngeche kod sigendni machuok ma ne chiwo puonj kuom timbe mabeyo kod adiera e wi Nyasaye. Puonj mag Yesu ne siko e pach ji nikech ka opuonj ng’ato gi ngero kata sigana, yot mondo owinj tiend gima ipuonje moloyo konyise anyisa. E ngeche mang’eny ma ne Yesu otiyogo, ne ochiwo ranyisi ma nenore maler e wi kaka Wuon mare chalo gadier. Kuom ranyisi, be nitie ng’ama ok nyal winjo tiend ngero mar wuowi ma ne olal ma en ngero ma puonjowa kaka Jehova en Nyasaye mang’won marwako jogo ma nosebayo yo to oloko chunygi?​—Luka 15:11-32.

12. (a) Yesu ne otiyo nade gi penjo sama nopuonjo? (b) Ere kaka Yesu nomako dho joma ne kwedo ni tekone ne ok owuok kuom Nyasaye?

¹² Yesu notiyo gi penjo e yo maber. Yesu ne tiyo gi penjo mondo omi jowinjone ong’ad paro giwegi, ginon gima nie chunygi, kendo gitim yiero giwegi. (Mathayo 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Ka ne jotend din openjo Yesu kabe gik ma ne opuonjo owuok kuom Nyasaye, nodwokogi kama: “Batiso mar Johana noa e polo koso kuom dhano?” Ka gidhier nono gi penjono, ne giwuoyo kendgi ka giwacho niya: “Ka wadwoke ni, ‘Ne en moa e polo,’ obiro penjowa ni, ‘Kare ang’o momiyo ne ok uyie kuome?’ To nade ka wadwoke ni, ‘Ne en moa kuom dhano’?” Kata kamano, “ne giluoro oganda nimar oganda duto ne oyie ni Johana en janabi adier.” Gikone, ne gidwoko Yesu niya: “Ok wang’eyo.” (Mariko 11:27-33; Mathayo 21:23-27) Penjo mayot ma ne Yesu openjogino nomiyo dhogi omoko kendo nonyenyo kata elo miganga ma ne gin-go.

13-15. Ere kaka sigana mar Ja-Samaria ne nyiso kaka Yesu ne en ng’at mariek?

¹³ Kinde moko, Yesu ne tiyo gi yore mopogore opogore mag puonjo. Nonyalo tiyo gi penjo mondo okony ji paro ranyisi motiyogo. Ka ne Ja-Yahudi moro mong’eyo chik openjo  Yesu gima nonyalo timo mondo oyud ngima mochuere, Yesu ne otere e Chik Musa, chik ma puonjo ni ng’ato oher Nyasaye kendo oher dhano wadgi. Ka ng’atno temo nyisore ni en ng’ama kare, ne openjo Yesu niya: “Wadwa en ng’a?” Yesu nodwoke kotiyo gi sigana moro. Siganano wacho kama: Ja-Yahudi moro ne ni e wuoth ka en kende, kae to jokwoge nomonje mogoye nyamin anega. Jo-Yahudi ariyo, ma achiel kuomgi ne en jadolo to machielo ne en Ja-Lawi, nokalo e yorno to ne ok okonye. To ne nitie Ja-Samaria moro ma bende ne oluwo yorno. Ja-Samariano nowinjo ne ng’atno lit. Ne oolo mo e adhonde ng’ama ne ogono moboyo adhondego, kae to odembe kotere e od welo kama ne onyalo changoe. Bang’ tieko siganano, Yesu nopenjo ng’ama ne openje penjo niya: “Kuom ji adekgo, en ng’a miparo ni ne otimo gima nyiso ni en wadgi ng’at ma ne olwar e lwet jomechono?” Nochuno ng’atno mondo odwok niya: “En ng’at ma ne okecheno.”​—Luka 10:25-37.

¹⁴ Ere kaka siganano nyiso ni Yesu ne riek? E kinde ma ne Yesu nie piny, joma ne Jo-Yahudi kawo ni ‘jowetegi’ ne gin mana joma luwo chike Jo-Yahudi. Kuom mano, ne ok gikwan Jo-Samaria kaka jowetegi. (Johana 4:9) Kapo ni Yesu dine ochiwo sigana ma Ja-Yahudi e ma konyoe Ja-Samaria, be mano doloko paro ma ok owinjore ma Jo-Yahudi ne nigo? Ooyo. Omiyo, Yesu ne otiyo gi rieko kuom gano sigana ma Ja-Samaria e ma ne owinjoe ne Ja-Yahudi lit kendo okonye. Parie bende penjo ma Yesu nopenjo kotieko siganano. Gima ne Yesu openjo noloko kaka ji ne neno joma onego gine ni ‘jowetegi.’ E yo machielo, gima ne ng’atno penjo Yesu ne en: ‘En ng’ano monego aher kendo akwan kaka nyawadwa?’ Kata kamano, Yesu nopenje niya: “Kuom ji adekgo, en ng’a miparo ni ne otimo gima nyiso ni en wadgi ng’at ma ne olwar e lwet jomechono?” Gima Yesu ne dwaro ni ji oket e pachgi e siganano ne en ng’ama ne onyiso ng’wono, ma en Ja-Samaria, to ok ng’ama ne onyis ng’wono. Omiyo, bedo nyawadgi ng’ato madier en nyise hera ma ok idewo oganda  mowuokie. Onge yo machielo maber moloyo ma Yesu ne nyalo puonjogo tiend bedo wadgi ng’ato.

¹⁵ Donge ineno gimomiyo oganda ne hum nono gi “yo ma nopuonjogo” kendo mano nomiyo gihere? (Mathayo 7:28, 29) Kinde moro, “oganda mang’ongo” nobet kode ndalo adek ma kata chiemo ne ok gichiem!​—Mariko 8:1, 2.

16. Yesu ne ‘onyiso’ nade ni rieko mowuok kuom Nyasaye e ma ne chiko ngimane?

¹⁶ Yo mar adek ma Yesu nonyisogo rieko moa kuom Jehova, ne en kit ngimane. Rieko madier en rieko ma konyo e ngima. Japuonjre Yesu miluongo ni Jakobo nopenjo niya: “Ere ng’at mariek kuomu?” Kae to nodwoko penjoneno owuon kowacho niya: “We mondo timbene mabeyo onyis riekone.” (Jakobo 3:13, The New English Bible) Kit ngima Yesu ‘nonyiso’ ni rieko moa malo e ma ne chiko ngimane. We wanon ane kaka ngimane kod kaka ne otimo ne jomoko ne nyiso ni ne otiyo gi rieko.

17. Gin weche mage ma nyiso ni Yesu ne ok kal tong’ e ngimane?

¹⁷ Be iseneno kaka joma ok ti gi rieko hinyo kalo tong’? Ee, mondo ng’ato kik okal tong’, rieko dwarore. Nikech Yesu ne nigi rieko moa kuom Nyasaye, ne ok okal tong’ kata matin. To maduong’ie moloyo, Yesu ne oketo tiyo ne Nyasaye e ma obed gima okwongo e ngimane. Ne odich ahinya e tij lando wach maber. Nowacho kama e wi wach lendo: “Mano e momiyo nabiro.” (Mariko 1:38) Gige ringruok ne ok ochune ahinya kendo nenore ni ne en mana gi matin. (Mathayo 8:20) Kata kamano, mano ok nyis ni ne en ng’at ma tuonore gik moko. Mana kaka Wuon-gi, ma en “Nyasaye mamor,” Yesu be ne mor kendo ne odwaro ni ji obed mamor. (1 Timotheo 1:11; 6:15) Ka ne odhi e arus moro, kama kinde mang’eny thum jabedoe, ji werie, kendo mor ogundhoe, ne omedo mor mar joma ne ni kuno. Sama ne divai orumo, notimo hono moloko pi obedo divai “ma miyo chuny dhano mor.” (Zaburi 104:15; Johana 2:1-11) Kinde mang’eny,  Yesu ne oyie mondo orwake e gago, kendo ne otiyo gi thuologo e puonjo ji.​—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. Ere kaka Yesu nonyiso ni ne en gi paro mowinjore kuom jopuonjrene?

¹⁸ Yesu ne ok ong’ado ne jomoko bura e yo marach kata dichiel. Ng’eyo ma ne ong’eyogo chal mar dhano, nomiyo ong’eyo nyalo mag jopuonjrene. Nong’eyo maber ni ne girem. Kata kamano, ne oneno kido mabeyo ma ne gin-go. Noneno gima ne jogo nyalo chopo nimar Jehova ne oseywayogi ire. (Johana 6:44) Kata obedo ni kinde moko ne giboth, pod Yesu nogenogi. Nonyiso mano kuom miyo jopuonjrene migawo moro maduong’. Nonyisogi ni giland wach maber, kendo ne en gadier ni ne gidhi chopo migawono. (Mathayo 28:19, 20) Bug Tich Joote nyisowa ni jopuonjrego notimo kaka Yesu nowacho mondo gichop tijno. (Tich Joote 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Nonenore maler ni geno ma ne Yesu oketo kuomgi ne ok odhi kayiem nono.

19. Ere kaka Yesu nonyiso ni ne en ng’at ‘modembore kendo ma chunye muol’?

¹⁹ Mana kaka ne waseneno e Sula mar 20, Muma nyiso kaka bolruok gi muolo otudore gi rieko. Jehova e ma keto ranyisi maber mogik e wachni. To nade Yesu? En  gima morowa neno kaka Yesu ne obolore e gik ma ne otimo ne jopuonjrene. Kata obedo ni Yesu ne onge richo, ne ok ojaro jopuonjrene. Bende ne ok omiyo jopuonjrene onere ni gin joma nono kata ma ok nyal gimoro. Kar mano, nong’eyo nyawogi kendo ne onano kodgi. (Mariko 14:34-38; Johana 16:12) Donge en gima iwuoro ni kata nyithindo ne nyalo dhi ir Yesu ma ok giluor? Ee, nyithindo ne neno Yesu kaka ng’at ‘modembore kendo ma chunye muol.’​—Mathayo 11:29; Mariko 10:13-16.

20. Ere kaka Yesu nonyiso ni en ng’ama tur kuom golo jochiende ma ne nyathi dhako moro ma ok Nya-Yahudi nigo?

²⁰ Yesu bende nonyiso ni nobolore e yo machielo maduong’. Noyie tur kendo kecho ji ka mano ne dwarore. Kuom ranyisi, par ane dhako ma ne ok en Nya-Yahudi ma ne osaye mondo ogol ne nyare jochiende. E yore adek mopogore opogore, Yesu nonyiso ni ne ok odhi timo gima miyono nokwaye. Mokwongo, notamore dwoke; mar ariyo, nonyiso dhakono ni ne oore ir Jo-Yahudi to ok kuom joma ok Jo-Yahudi; to mar adek, notiyo gi ranyisi ma ne nyiso ni ne ok odhi chango nyakono. Kata kamano, dhakono ne otimo sinani kodhi nyime kwayo, to mano nonyiso ni ne en gi yie makende. Be Yesu ne dhi nyiso ng’wono ne dhako ma ne ok Nya-Yahudino? Ee, notimo ne dhakono gima noyudo osekwer ni ok odhi timo. Ne ogolo jochiende ma ne nyathi dhakono nigo. (Mathayo 15:21-28) Donge mano nyiso bolruok makende? To mana kaka ne waseneno, rieko madier chakore gi bolruok.

21. Ang’o momiyo onego watim kinda mondo waluw kit Yesu, wechene, kod kaka ne otimo gik moko?

²¹ Mano kaka wamor ni buge mag Injili nyisowa weche kod timbe mag Yesu, ma ne en ng’at mariek moloyo mosebedoe e pinyni! Mad waket e paro ni Yesu ne oluwo kit Wuon mare e yo makare chuth. Kuom paro matut e wi kit Yesu, wechene, kod kaka ne otimo gik moko, wabiro nyiso ni wan gi rieko moa malo. E sula maluwo, wabiro neno kaka wanyalo nyiso e ngimawa ni wan gi rieko moa malo.