1-3. (a) Ang’o ma ne turo Daudi jandik-zaburi, to ang’o ma ne ohoyo chunye? (b) Ka watimo richo moro, wanyalo winjo nade e chunywa, to Jehova singonwa ang’o?

 DAUDI nowacho niya: “Kethona opong’o wiya, gitura ka osigo mapek. Denda ool kendo tekona orumo chuth.” (Zaburi 38:4, 8) Daudi nong’eyo kaka chuny ma chandore ne nyalo turo ng’ato. Kata kamano, gimoro ne ohoyo chunye. Nong’eyo ni kata obedo ni Jehova osin gi richo, Jehova ok osin gi jaricho moloko chunye gadier kendo oweyo yore marach. Ka en gi yie chuth ni Jehova oikore kecho ng’ama oloko chunye gadier, Daudi nowacho kama: “A Jehova, . . . iikori weyo ne ji richogi.”​—Zaburi 86:5.

² Kapo ni watimo richo, wan be chunywa nyalo chandore ahinya. Winjo kamano en gima nyalo konyo. Onyalo miyo wakaw okang’ mar rieyo yorewa. Kata kamano, wanyalo donjo e obadho mar weyo chunywa ochandwa mokalo tong’. Chuny ma ng’adonwa burano nyalo miyo wapar ni Jehova ok nyal ng’wononwa ngang’ kata walokre machal nade. Ka waweyo mondo ‘kuyo mokadho olowa’ nikech chunywa chandore, Satan nyalo tiyo gi thuolono mondo omi wapar ni wan joma nono e nyim Jehova kendo ok wawinjore tiyone.​—2 Jo-Korintho 2:5-11.

³ Be mano e kaka Jehova nenowa? Ooyo ngang’! Yo achiel maduong’ ma Jehova nyisogo ni ohero dhano en ni oweyo ne ji richogi. Onyisowa e Muma ni ka waloko chunywa gadier, oikore weyonwa kethowa. (Ngeche 28:13) Mondo kik wapar ngang’ ni Jehova ok nyal weyo ne ji richogi, we wane ane gimomiyo oweyo ne ji richogi kod kaka otimo kamano.

4. Ang’o ma Jehova ong’eyo kuomwa, to mano miyo otimonwa ang’o?

⁴ Jehova ong’eyo ni wan dhano morem. Bug Zaburi 103:14 wacho kama: “Ong’eyo kaka ochueyowa, ong’eyo maler ni wan mana buru.” Ong’eyo ni wan buru kendo ni wan gi nyawo nikech richo ma ne onyuolwago. Wach motigo e Muma ni “ong’eyo kaka ochueyowa,” paronwa ni Muma pimo Jehova gi ng’at machueyo agulni, to wan e agulni manie lwete. (Jeremia 18:2-6) Nikech wan kaka agulni e lwet Nyasaye, ochueyowa kong’eyo nyawowa kendo kaluwore gi kaka warwako gima onyisowa.

5. Bug Jo-Rumi lero teko maduong’ maricho nigo e yo mane?

⁵ Jehova ong’eyo kaka richo nigi teko. Wachne nyiso ni richo nigi teko mang’eny kendo oketo dhano e tuech. Richo otuere kuom dhano e okang’ mane? Jaote Paulo lero e bug Jo-Rumi ni wan “joricho” mana kaka jolweny nie bwo chik mar jotendgi (Jo-Rumi 3:9); owacho bende ni richo ‘locho’ e wi dhano kaka ruoth (Jo-Rumi 5:21); ni richo ‘odak’ e iwa (Jo-Rumi 7:17, 20); ni “chik mar richo” tiyo seche duto e ngimawa kotemo chikowa. (Jo-Rumi 7:23, 25) Mano kaka richo otueyo dhano morem!​—Jo-Rumi 7:21, 24.

6, 7. (a) Jehova neno nade joma oloko chunygi ma kwayo mondo okechgi? (b) Ang’o momiyo ok onego watim richo goyiem ka waparo ni Nyasaye biro ng’wononwa?

⁶ Nikech mano, Jehova ong’eyo ni kata wagomb manade, ok wanyal luwo chikne kaka dwarore chuth. Onyisowa ni ka wakwaye ng’wono gi chuny mobolore, obiro weyonwa richowa. Bug Zaburi 51:17 wacho niya: “Misango ma Nyasaye dwaro en chuny motur, A Nyasaye, ok ibi chayo chuny monyosore kendo motur.” Jehova ok bi tamore ngang’ winjo ng’at ma chunye ‘onyosore kendo otur’ nikech ketho motimo.

 ⁷ Be mano nyiso ni bedo ni wan dhano morem, wanyalo anyala timo richo goyiem ka waparo ni Nyasaye biro weyonwa nikech ong’won? Ooyo ngang’! Kata kodok korka kecho ji, Jehova luwo chik. Ng’wonone nigi tong’. Jehova ok we richo ne jogo ma ketho chikene goyiem kendo ma ok lok chunygi. (Jo-Hibrania 10:26) To komachielo, ka ng’ato oloko chunye, Jehova oikore weyone richone. We wane ane moko kuom weche mosetigo e Muma kiwuoyo kuom yo ma Jehova nyisogo ji hera koweyonegi richogi chuth.

8. Sama Jehova oweyonwa richowa, chalo ka gima otimo ang’o, to mano miyo wabedo gadier gi wach mane?

⁸ Daudi ma ne oloko chunye nowacho niya: “Gikone, ne ahuloni richona, ne ok apando kethona. . . . Kendo ne iweyona richona.” (Zaburi 32:5) Wach ma ne otigo e dho-Hibrania molok ni ‘weyo,’ tiende en “golo” kata “ting’o.” Itiyo kode kiwuoyo kuom golo ne ng’ato “chuny ma chandore, richo, kata ketho.” Omiyo, chal ka gima Jehova ne ogolo richo mag Daudi mokawogi. Onge kiawa ni mano ne omiyo chuny Daudi ma ne chande oyueyo. (Zaburi 32:3) Kuom mano, wan be wanyalo geno chuth ni Jehova Nyasachwa ma weyo richo ne jogo ma kwaye koketo yie kuom misango mar Yesu, biro weyonwa richowa.​—Mathayo 20:28.

9. Jehova keto richowa mabor marom nade?

⁹ Daudi notiyo gi ranyisi moro maber konyiso kaka Jehova weyo ne ji richogi kane owacho niya: “Osewito kethowa mabor kodwa mana kaka wuok chieng’ bor gi podho chieng’.” (Zaburi 103:12) Kor wuok chieng’ bor marom nade gi kor podho chieng’? Kor wuok chieng’ bor malich gi kor podho chieng’ kendo kuonde ariyogo ok nyal romo. Jasomo moro wacho ni wechego lero “kama bor mogik  ma dhano ok nyal paro.” Weche ma ne Nyasaye otelo ne Daudi mondo ondikgo nyiso ni ka Jehova oweyonwa richowa, oketogi mabor ma ok nyal wachi.

10. Ka Jehova oweyonwa richowa, ang’o momiyo ok onego wapar ni richono siko komienore kuomwa e ngimawa duto?

¹⁰ Be isegatemo golo chilo moro momienore e nanga marachar? Nyalo bedo ni kata ka ne itemo luoko lawno manade, chilono ne ok owuok chuth. Nee kaka Jehova lero okang’ moweyonwago richo: “Kata obedo ni richou kwar ka remo, ginibed ma rachar ka pe; kata gikwar ka otamba makwar, ginibed ma rachar ka yie rombe.” (Isaya 1:18) Kindawa wawegi ok nyal golo chuth chilo mar richo. Jehova to nyalo rucho richo makwar a ma dog marachar ka pe kata rucho richo makwar ka remo ma bed ma rachar ka  yie rombe. Ka Jehova oweyonwa richowa, ok onego wapar ni richono biro siko komienore kuomwa e ngimawa duto.

11. Jehova wito richowa ka ng’eye e yo mane?

¹¹ Kane Hezekia okwo kuom tuwo moro ma ne chiegni nege, ne oduoko ne Jehova erokamano kower niya: “Isewito richona duto e ng’eyi.” (Isaya 38:17) Chal ka gima Jehova kawo richo mag ng’at moloko chunye kendo owitogi ka ng’eye kama ok onyal nenogie kendo. Buk moro wacho ni inyalo ket wechego kama: “Isemiyo abedo ka ng’at ma ne ok otimo richo.” Donge mano en wach ma jiwowa ndi?

12. Ere kaka janabi Mika nyiso ni ka Jehova oweyonwa richowa, ogologi chuth?

¹² Kane janabi Mika singo ni Jehova biro weyo richo ne ogandane ma ne oloko chunygi kendo duokogi e pinygi, nonyiso ni ne en gadier kowacho niya: “Be nitie Nyasaye ma chalo kodi, . . . ma ng’wono ne joge modong’? . . . Ibiro wito richogi duto e bwo nam.” (Mika 7:18, 19) Par ane kaka wechego nomiyo jogo owinjo. Be ng’ato ne nyalo manyo ma yud gima owit “e bwo nam”? Weche ma ne Mika ondikogo nyiso ni ka Jehova oweyo ne ng’ato richo, oweyone chuth.

13. Tiend weche ma ne Yesu owacho ni “Iwenwa gopewa,” en ang’o?

¹³ Yesu notiyo gi ranyisi mar jaholo gi jagowi e nyiso kaka Jehova weyo ne ji kethogi. Yesu nojiwowa mondo walem niya: “Iwenwa gopewa.” (Mathayo 6:12) Kuom wacho kamano, Yesu ne pimo richo gi gowi. (Luka 11:4) Sama watimo richo, wabedo gi ‘gop’ Jehova. Buk moro lero ni wach ma ne olok koa e dho-Grik ni ‘weyo’ tiende en, “weyo gowi mondo odhi chuth ma ok ikwa ni ochuli.” Chalo ka gima sama Jehova oweyo ne ng’ato richo, orucho gowino ma ok okwa ni ochule. Wachno nyalo hoyo joricho moloko chunygi. Jehova ok nobandhgi ngang’ mondo gichul gowi ma ne oserucho!​—Zaburi 32:1, 2.

14. Wacho ni “richou oruch” kelo picha mane e pachi?

 ¹⁴ Bug Tich Joote 3:19 leronwa weche momedore e wi kaka Jehova weyo ne ji richo. Ndikono wacho kama: “Omiyo, lokuru chunyu, kendo uduog ir Nyasaye eka richou oruch.” Wach mogik motigo kanyo e dho-Grik tiende en “rucho, . . . tieko, kata ketho.” Josomo moko wacho ni wechego lero kaka ng’ato rucho weche mondiki. Mano ne nyalore nade? Wino ma ne itiyogo kindego ne olos kitiyo gi kabon, gam, kod pi. Mapiyo bang’ ndiko gi wino ma kamano, ng’ato ne nyalo tiyo gi sponj mang’ich mondo oruch weche mondiko. Donge mano en ranyisi maber e wi kaka Jehova kechowa? Sama oweyonwa richowa, chalo ka gima okawo sponj moyweyogigo.

15. Jehova dwaro ni wang’e ang’o kuome kodok korka weyo ne ji richo?

¹⁵ Sama waparo kuom ranyisigi, donge waneno maler ni Jehova oikore weyonwa richowa ka waloko chunywa gadier? Ok onego waluor ni obiro kwanonwa kethogo kendo e kinde mabiro. Mano en nikech wach machielo ma Muma nyisowa e wi ng’wono maduong’ mar Jehova, ma en ni: Koweyo ne ng’ato richo, wiye wil kod richogo.

16, 17. Sama Muma wacho ni Jehova wiye wil gi richowa, tiende en ang’o, to ang’o momiyo idwoko kamano?

¹⁶ Jehova nowacho kama kuom joma ne otimogo singruok manyien: “Abiro weyonegi kethogi, ok anapar richogi ngang’.” (Jeremia 31:34) Be mano nyiso ni ka Jehova oweyo ne ng’ato richone, ok onyal paro richogo kendo? Mano ok nyalre. Muma nyisowa richo joma ng’eny ma ne Jehova oweyonegi moriwo kata Daudi. (2 Samuel 11:1-17; 12:13) Onge kiawa ni Jehova ong’eyo richo ma ne jogo otimo. Richo ma ne gitimo kaachiel gi kaka ne giloko chunygi kendo kaka Nyasaye noweyonegi, ondik e Muma  mondo wapuonjrego. (Jo-Rumi 15:4) To kare sama Muma wacho ni Jehova ok ‘par’ richo mag jogo moweyonegi, tiende en ang’o?

¹⁷ Wach ma notigo e dho-Hibrania molok ni “ok anapar,” tiende ok en mana siko gi gimoro e paro ma wich ok wilgo. Buk miluongo ni Theological Wordbook of the Old Testament wacho ni wachno oriwo “kawo okang’ ma dwarore.” E yo ma kamano, “paro” richo tiende en kawo okang’ mar kumo joricho. (Hosea 9:9) To sama Nyasaye wacho ni “ok anapar richogi ngang’,” onyisowa ni ka oweyo ne joricho moloko chunygi richogi, ok obi kumogi kinde moro mabiro nikech richogo. (Ezekiel 18:21, 22) Kuom mano, yo ma wi Jehova wilgo gi richowa en ni ok obi paro richowa  mondo okumwago kinde moro mabiro. Donge en gima moro chunywa ng’eyo ni Nyasachwa weyo richowa kendo wiye wil kodgi?

18. Ang’o momiyo weyo ne ng’ato richone ok nyis ni ibiro geng’ ng’atno kik oyud chandruoge ma richone kelo?

¹⁸ Be bedo ni Jehova oikore weyo ne ng’at moloko chunye richone, nyiso ni ogolo ne ng’atno pek duto ma richone kelo? Mano ok en adier kata matin. Ok wanyal timo richo ka waparo ni onge rach ma wabiro yudo. Paulo nondiko kama: “Gimoro amora ma ng’ato chuoyo, mano bende e ma noka.” (Jo-Galatia 6:7) Nitie chandruoge ma wanyalo yudo nikech richo ma watimo. To mano ok nyis ni bang’ ka Jehova oseweyonwa richo, ochako okelonwa chandruoge moko. Kapo ni Jakristo oyudo chandruok moro, ok onego opar ni Jehova kume nikech richo ma notimo chon. (Jakobo 1:13) To komachielo, Jehova ok geng’nwa chandruoge duto ma timbewa maricho kelo. Chandruoge malit manyalo yudo ng’ato nikech donjo e richo gin kaka kend ma kethore chuth, mako ich oko mar kend, yudo tuoche ma timbe terruok kelo, kod bedo ng’at ma ji ok ogeno kata ma ok omi luor. Ng’e ni kata obedo ni Jehova ne oweyo ne Daudi richo ma ne otimo kuom terore gi Bathsheba kendo nego Uria, Jehova ne ok ogeng’o ne Daudi chandruoge madongo ma ne timbenego okelo.​—2 Samuel 12:9-12.

19-21. (a) Ere kaka chik mondik e bug Tim Jo-Lawi 6:1-7 ne konyo ng’ama okethne kaachiel gi jaketho? (b) Kapo ni richo ma watimo ohinyo jomoko, Jehova mor ka wakawo okang’ mane?

¹⁹ Richowa nyalo kelo chandruoge momedore, to moloyo, ka timbewa ohinyo jomoko. Kuom ranyisi, ne ane gima inyisowa e bug Tim Jo-Lawi sula mar 6. Chik Musa nyiso gima ne itimo ne ng’at ma ne omayo Ja-Israel wadgi  gimoro gi thuon kata owuonde mokawo gire. Nyalo bedo ni jarichono two dhoge kotamore ni ok otimo kethono kendo okuong’ore. Samoro ne gin mana ji ariyo ma onge ng’at machielo ma ne oneno wachno. To bang’e, chuny jakethono chande kendo ohulo richone. Mondo omi Nyasaye owe ne ng’atno kethone, ne nyaka ng’atno tim gik moko adek: oduok gima ne okwalo, onges achiel kuom abich mar gima ne okwalo, kendo ochiw im mondo obed misango mar richo. Kae to chik ne wacho niya: “Jadolo biro chiwo misangono e nyim Jehova ne ng’atno, mi nowene.”​—Tim Jo-Lawi 6:1-7.

²⁰ Chikni ne en chenro manyiso kaka Jehova kecho ji. Ne okonyo ng’at ma gire nokwal nimar ne iduokone gireno kendo nobedo gi chuny mokuwe ka koro jal ma ne okwale yie ni ne okwelo. To komachielo, chikno ne konyo jaketho moloko chunye mokawo okang’ ma dwarore. En adier ni kapo ni notamore timo kamano, Nyasaye ne ok nyal weyone richone.

²¹ Kata obedo ni ok wan e bwo Chik Musa, Chikno konyowa ng’eyo paro ma Jehova nigo moriwo kaka oneno wach weyo ne ji richogi. (Jo-Kolosai 2:13, 14) Kapo ni wahinyo jomoko nikech richo ma watimo, Nyasaye biro bedo mamor ka watimo duto mwanyalo mondo warie wachno. (Mathayo 5:23, 24) Mano oriwo yie ni waketho, kendo kwayo ng’at ma wakethoneno ng’wono. Ka wasetimo kamano, wanyalo kwayo Jehova mondo owenwa kethowa kokalo kuom misango mar Yesu kendo wanyalo bedo gadier ni Jehova biro weyonwa.​—Jo-Hibrania 10:21, 22.

22. Ang’o kendo ma Jehova nyalo miyowa sama oweyonwa richo?

²² Mana kaka janyuol moro amora mohero nyithinde, Jehova weyonwa richowa kendo kumowa. (Ngeche 3:11, 12) Kuom ranyisi, inyalo gol Jakristo moloko chunye e migepe  kaka bedo jaduong’-kanyakla, jakony-tich, kata inyalo gole e migawo moro amora mar tiyo ne Nyasaye kuom thuolone duto. Nyalo bedone malit lalo migepego kuom kinde. Kata kamano, kum ma kamago ok nyis ni Jehova ok oweyone richone. Nyaka wang’e ni kum mowuok kuom Jehova en gima nyiso ni oherowa. Wayudo ber ka wayie gi kum momiyowa kendo ka watiyo gi puonj momiwa.​—Jo-Hibrania 12:5-11.

23. Ang’o momiyo ok onego wapar ngang’ ni Jehova ok nyal kechowa, to ang’o momiyo onego waluw ranyisine mar weyo ne ji kethogi?

²³ Mano kaka wamor ng’eyo ni Nyasachwa ‘oikore weyo ne ji richogi’! Kata bed ni ketho ma ne watimo duong’ marom nade, kik wapar ngang’ ni Jehova ok nyal kechowa. Ka waloko chunywa gadier, wakawo okang’ mar rieyo yorwa, kendo lamo ka waketo yie kuom remb Yesu ma ne ochuer, wanyalo bedo gadier ni Jehova oweyonwa richowa. (1 Johana 1:9) We waluw ranyisi mar Nyasaye e weyo ne ji kethogi. Ka Jehova ma ok tim richo ema weyo ne ji richogi e okang’ malach kamano, donge wan dhano morem onego watim duto mwanyalo mondo wawere richo ng’ato gi nyawadgi?