1, 2. (a) Jotend din notimo ang’o ne tij yalo, to joote ne otimo ang’o? (b) Ang’o momiyo joote ne otamore weyo tij yalo ka ne okwergi?

 NDALO machuok bang’ Pentekost ma higa 33 ka kanyakla mar Jokristo ma ne ni Jerusalem e ka noa chakore, Satan noneno ni mano ne en kinde maber mar monjo Jokristogo. Ne odwaro ni otiek kanyaklano mapiyo ka pok kanyaklano ogurore motegno. Satan ne otiyo gi jotend din mondo ochung tij yalo wach Pinyruoth. Kata kamano, joote ne odhi nyime gi yalo, kendo chwo gi mon mang’eny ‘ne oketo yie kuom Ruoth.’—Tich 4:18, 33; 5:14.

² Joma ne kwedo jootego ne igi owang’ mi gitueyogi e jela. Kata kamano, ka ne ochopo otieno, malaika mar Jehova noyawo dho ut jela, kendo ka piny noru jootego nodhi nyime gi yalo. Ne omakgi kendo mi otergi e nyim joloch ma odonjnegi ni ne giyalo to nosekwergi. Jootego ne odwoko jolochgo gi chir niya: “Nyasaye e ma nyaka wawinj nikech en e jalochwa, kar winjo dhano.” Jolochgo igi ne owang’ matek, “kendo ne gidwaro nego jootego.” To ka ne pok gitimo kamano, Gamaliel ma ne en loya (lawyer) ma thiring’inyi ma nolony ahinya e puonjo Chik nosiemo jolochgo niya: “Tang’uru . . . Kik udonjru gi jogi, to wereuru kodgi.” Gi miwuoro en ni jolochgo ne owinjo Gamaliel mi gigonyo jootego. Jootego ne otimo ang’o bang’ mano? Chunygi ne ok onyosore. “Ne gidhi nyime puonjo kendo lando wach maber e wi Kristo Yesu ma ok giwe.”—Tich 5:17-21, 27-42; Nge. 21:1, 30.

3, 4. (a) En yo mane ma Satan osebedo ka tiyogo e kwedo jo Nyasaye kuom higni duto ma osekalo? (b) Ang’o ma wabiro nono e sulani kod sula ariyo ma luwo?

³ Mano ne en mana chakruok mar kwedo kanyakla mar Jokristo. (Tich 4:5-8; 16:20; 17:6, 7) E kindewagi bende, Satan pod chwalo joloch ma kwedo lamo madier mondo ogo tijwa mar lendo marfuk. Gisedonjonwa gi gik mang’eny. Achiel kuomgi en ni wachando ji. Machielo en ni wasiayo ji mondo kik giwinj chik sirkal. Bende, giwachoga ni watiyo gi nying din e timo ohala. E kinde mowinjore, owetewa osedhiga e kot mondo ginyis ni wechego gin miriambo. Kesgo osekonyo nade? Ere kaka buche ma oseng’adi osemulo ngimani? We wanon  ane moko kuom kesgo mondo wane kaka gisekonyo “e siro ratiro mar wach maber.”—Fil. 1:7.

⁴ E sulani, wabiro nono kaka wasesiro ratiro ma wan-go mar yalo wach maber ka wan thuolo. E sula ariyo ma luwo, wabiro nono moko kuom kes ma waseyalo e kot ka wadwaro ni wasik ka ok wan mag pinyni, kendo wadag ka luwore gi chike mag Pinyruodh Nyasaye.

5. E giko higni mag 1930, ang’o momiyo ne omak jolendo modhuro, to owete ma ne tayo ne okawo okang’ mane?

⁵ E giko higni mag 1930, taonde kod alwora moko mag Amerka ne otemo chuno Joneno mag Jehova mondo ong’ad laisens e ka gitim tijgi mar yalo. Kata kamano, owetewa ne odagi. Ne ging’eyo ni laisens inyalo ma ng’ato, kendo ne giyie ni onge sirkal moro amora ma nigi ratiro mar monogi luwo chik ma ne Yesu omiyogi mar yalo wach Pinyruoth. (Mar. 13:10) Kuom mano, jolendo modhuro ne omaki. Owete ma ne tayo ne oneno ni ne ber ka gitero wachno e kot. Ne gidwaro nyiso ni sirkal ne oketho chik kuom tamogi timo weche mag din ka gin thuolo. E higa mar 1938, nitie gima ne otimore ma ne okelo kes moro maduong’ ma ne dhi mulo nyaka kes mamoko ma ne nyalo biro bang’e. Ang’o ma ne otimoreno?

6, 7. Ang’o ma ne otimore ne jood Cantwell?

⁶ Chieng’ Tich Ariyo moro gokinyi, tarik 26 dwe mar April, 1938, jopainia moko abich makende ne odhi lendo e taon mar New Haven ma ni Connecticut. Ne gin Newton Cantwell ma ne jahigni 60, Esther chiege, kod yawuotgi ma Henry, Russell, kod Jesse. Ne ging’eyo ni seche moko ok ne gidhi dok ot chieng’no. Nikech ang’o? Ne osemakgiga nyading’eny kinde mokalo, omiyo, ne ging’eyo ni ne yot mondo omakgi kendo. To mano ne ok omonogi dhi lendo. Ne gichopo e taon mar New Haven ka giriembo mtoknigi ariyo. Newton ne riembo mtoka ma ne oting’o joode kod buge ma ne gidhi lendogo kaachiel gi thumbe san (phonographs), to Henry ma jahigni 22 ne riembo mtoka ma ne nigi spikni e wiye. Mana kaka ne giparocha, polise ne ochungogi bang’ seche matin.

⁷ Ne okwong omak Russell ma ne en jahigni 18, kae to omak Newton kod Esther. Jesse ma ne en jahigni 16 ne oneno gi chien ka polise mako jonyuolne gi owadgi. Henry to ne lendo e bath taon komachielo, omiyo, Jesse ne odong’ kende. Kata kamano, Jesse ne okawo thumb san ma ne en-go ma odhi nyime gi lendo. Chwo moko ariyo ma Jo-Katholik ne oyie ne Jesse tugonegi twak moro ma Owadwa Rutherford nogolo ma wiye ne wacho ni “Enemies” (“Jowasigu”). Ka ne gichako winjo twagno, igi ne owang’ kendo ne gidwaro rodho Jesse. Jesse ne ong’wel oa kanyo mos, to ka pok ne odhi mabor, polise nong’wane.  Mano e kaka Jesse be ne odhi e jela. Onge gima polise ne odonjonego Nyaminwa Esther. Cantwell gi yawuote to ne odonjnegi. Kata kamano, ne ogolgi gi bond chieng’no.

8. Ang’o momiyo kot noyudo Jesse gi ketho mar chando ji?

⁸ Bang’ dweche manok e Septemba 1938, ne oter jood Cantwell e kot ma New Haven. Kot ne ong’ado ni Newton, Russell, kod Jesse ne solo pesa kuom ji to ne gionge gi laisens mar timo mano. Kata obedo ni joodno ne omako apil (appeal) e Kot Maduong’ Mogik (Supreme Court) ma Connecticut, pod ne oyud Jesse gi ketho mar chando ji. Nikech ang’o? En nikech chwo ariyo ma Jo-Katholik-ka ne ochiwo neno e kot ka giwacho ni igi ne owang’ gi twak ma ne Jesse otugonegi ma ne wuoyo marach e wi din-gi. Owete ma ne tayo riwruokwa ne ochwalo kesno e Kot Maduong’ Mogik ma Amerka.

9, 10. (a) Kot Maduong’ Mogik ma Amerka nong’ado nade kes ma ne omako jood Cantwell? (b) Yo ma ne ong’adgo kesno konyowa nade e kindewagi?

⁹ Chakre Mach 29, 1940, Chief Justice ma niluongo ni Charles E. Hughes kod jaj mamoko aboro ne owinjo Owadwa Hayden Covington ka lero kaka kesno ne obet. Hayden e ma ne en loya mar Joneno mag Jehova. a Ka ne loya mar Connecticut otemo nyiso ni Joneno mag Jehova ne chando ji, jaj moro ne openje niya: “Donge ji ne ok ohero wach ma Kristo Yesu ne yalo ka ne en e piny ka?” Loyano ne odwoko kama: “En adier, kendo an be asesomo e Muma gima ne otim ne Yesu  nikech wach ma ne oyalo.” Mano kaka loyano ne otuere kende! Ne ok ong’eyo ni kare ne oketo Joneno mag Jehova e grup achiel gi Yesu, to sirkand taondgi to ne oketo e grub joma ne osando Yesu. Ka ne ochopo Mei 20, 1940, jaj duto mag Kot Maduong’ Mogik ma Amerka ne ong’ado ni Joneno mag Jehova ne onge gi ketho.

¹⁰ Yo ma ne ong’adgo kesno ne okelo ber mage? Koro ne ok oyie ne ng’ato ang’ata kata chike mag taon moro amora tamo ji timo weche mag lamo ka gin thuolo. Bende, kot ne ok oyudo Jesse gi ketho mar “chando ji.” Omiyo, kesno ne onyiso maler ni Joneno mag Jehova ok chand ji kata ketho kue. To mano kaka jo Nyasaye ne oloyo kes maduong’! Mano konyowa nade e kindewagi? Loya moro ma Janeno wacho niya: “Ratiro ma sani wan-go mar timo weche motudore gi lamo ka wan thuolo kendo ma onge ng’ato ang’ata ma geng’owa miyo walando ne ji wach maber ma kelo geno kamoro amora ma wadakie.”

11. Owete ma Kanada notimo kampen mane, to ne gitime nikech ang’o?

¹¹ E higni mag 1940, Joneno mag Jehova mantie e piny Kanada noyudo akwede mager ahinya. Omiyo, e higa mar 1946, owete ne otimo kampen moro kuom ndalo 16 ka gipogo trakt ma nigi pej ang’wen miluongo ni Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada mondo ginyisgo kaka sirkal ne mayogi ratiro mar lamo. Traktno ne onyenyo e lela kaka jotend din ne siayo ji mondo omonj owete, kaka polise ne goyogi marach kod gik mamoko maricho ma ne itimonegi. Trakno ne olero ni “pod imedo mana mak Joneno mag Jehova e yo ma chik ok oyiego.” Nowacho bende niya: “Nitie kes ma hawo 800 modonjnego Joneno mag Jehova e taon mar Greater Montreal.”

12. (a) Joma kwedo Joneno nokawo nade kampen mar pogo trakt? (b) En ketho mane ma ne odonjnego owete? (Ne bende weche momedore.)

¹² Nikech trakt ma ne Joneno mag Jehova chiwono, Prime Minister ma Quebec ma niluongo ni Maurice Duplessis ne oriwore gi Kadinol mar Jo-Katholik miluongo ni Villeneuve e wacho ayanga ni ne “gidhi tiyo [Jonenogo] tich.” Kes ma ne odonjnego Joneno nomedore nyadiriyo koa 800 nyaka 1,600. Nyaminwa moro ma painia wacho niya: “Polise ne omakowa nyading’eny ma ok kwanre.” Joneno ma ne oyud ka pogo trakno ne odojnegi gi ketho mar goyo buge ma “siayo ji mondo kik giwinj chik sirkal.” b

13. Gin jo mage ma ne okwong donjnegi gi ketho mar siayo ji mondo kik winj chik sirkal, to kot nong’adonegi bura mane?

¹³ E higa mar 1947, ne odonj ne Owadwa Aimé Boucher gi nyige ariyo ni ne gisiayo ji mondo kik winj chik sirkal. Nyigego ne gin Gisèle ma jahigni 18 kod Lucille ma jahigni 11. Gin e joma ne okwong donjnegi gi ketho ma kamano. Noyud ka  gipogo trakt mar Quebec’s Burning Hate machiegni gi kama puothgi ne nitie e gode ma ni yo milambo mar Quebec. Adiera en ni ne ok gichand ji kata siayogi mondo giketh chik sirkal. Owadwa Boucher ne en ng’at ma muol ma onge weche mang’eny kendo ne odich mana gi puro puodho matin ma ne en-go. Seche moko nojadhiga e taon kobet e gach othiwi ma faras ywayo. To e ma pod ne otim ne joode moko kuom gik maricho ma traktno ne wuoyoe. Nikech jaj ma ne yalo kesgino ne ok dwar Joneno mag Jehova, ne otamore yie gi weche ma ne nyiso maler ni jood Boucher ne onge ketho moro amora. Kar mano, jajno ne oyie gi weche ma ne odonjnego jood Boucher ni trakt ma ne gipogono ne siayo ji mondo otim gik maricho. Omiyo, gima jajno ne temo wacho en ni wacho adiera en ketho chik! Aimé gi Gisèle ne oyud gi ketho mar siayo ji mondo one ni sirkal rach. To kata mana Lucille be ne otue e jela kuom ndalo ariyo, kata obedo ni pod notin kamano. Owetewa ne omako apil e Kot Maduong’ Mogik ma Kanada, kendo kotno noyie winjo kesno.

14. Owete gi nyimine ma Quebec notimo ang’o e higni ma ne isandogi?

¹⁴ Sama ne kesno pod dhi nyime, owetewa gi nyiminewa ma Quebec ne odhi nyime lando wach Pinyruoth gi chir kata obedo ni ne imonjogi kendo ikwedogi matek. Gimiwuoro en ni ne giyudo nyak maber. Higni ang’wen kende nyaka ne chak pog traktno e higa mar 1946, kwan mar Joneno mag Jehova e Quebec nomedore koa 300 nyaka 1,000! c

15, 16. (a) Kot Maduong’ Mogik ma Kanada nong’ado nade kes ma nomako jood Boucher? (b) Yo ma nong’adgo kesno nokonyo nade Jokristo ma Kanada kod pinje mamoko?

¹⁵ E dwe mar Jun 1950, jaj ochiko mag Kot Maduong’ Mogik ma Kanada ne owinjo kes mar Aimé Boucher. Dweche auchiel bang’e, e Desemba 18, 1950 kotno ne oyudo ni owadwano ne onge gi ketho. Ang’o momiyo? Owadwa Glen How ma ne en loya mar Joneno nolero gimomiyo: Kotno noyie gi paro ma ne Joneno oleronegi ni mondo yud ng’ato gi ketho mar “siayo ji mondo kik giwinj chik sirkal,” ng’atno nyaka bed ni jiwo ji mondo otim timbe mahundu kendo ong’any ne sirkal. Traktno “ne onge weche ma kamago kendo ne en aena achiel kuom yore mag tudruok ma chik sirkal opwodho.” Owadwa How nomedo niya: “Ne aneno gi wang’a kaka Jehova nokonyowa loyo kesno.” d

¹⁶ Yo ma Kot Maduong’ Mogik nong’adogo kesno nokonyo kama duong’ ahinya e siro Pinyruodh Nyasaye. Kesno ne omiyo owit oko kes mamoko 122 ma ne odonjnego Joneno e Quebec nikech wach achiel achielno. Bende, wach ma ne ong’adno koro ne omiyo Jo-Kanada kod pinje mamoko ma ne ni e bwo Commonwealth thuolo mar wacho ywakgi sama sirkal diyogi. Wachni bende ne othiro monj ma kanise kod sirkand Quebec ne monjogo Joneno mag Jehova. e

17. Sirkende moko osetiyo gi yo mane e temo dwoko tijwa chien?

¹⁷ Mana kaka Jokristo mokwongo, jotich Jehova me kindegi bende ok ‘lok ohala gi wach Nyasaye.’ (Som 2 Jo-Korintho 2:17.) Kata kamano, nitie sirkende moko ma osetemo dwoko tijwa chien ka gitiyo gi chike ma tayo weche ohala. We wanon ane kes moko ariyo ma ne oyal e wi wachno ma biro leronwa ka be Joneno mag Jehova gin jolok ohala koso gin mana joyal wach maber mar Pinyruoth.

18, 19. Ere kaka sirkand Denmark notemo geng’o tijwa mar lendo?

¹⁸ Denmark. Tarik 1 dwe mar Oktoba, 1932, nitie chik moro ma nochako tiyo ma ne tamo ng’ato uso gimoro amora minyalo som mak mana ka en gi laisens mar ohala. Owetewa ne ok okawo laisensgo. E odiechieng’ ma noluwo, jolendo moko abich ne odhi lendo e taon miluongo ni Roskilde ma ne ni kilomita 30 kia Copenhagen kichomo yo imbo. Ka nochopo odhiambo, jolendogo nofwenyo ni achiel kuomgi ne onge kodgi. Nyinge ne August Lehmann. Kare ne osemake mosoye iye gi ketho mar uso gik moko ka oonge gi laisens.

¹⁹ Ka nochopo Desemba 19, 1932, ne oter August Lehmann e kot. Ne oyie ni ne olimo ji chieng’no komiyogi buge ma lero Muma, kata kamano, nokwer ni ne ok ous bugego. Kot ne oyie kode, mowacho niya: “Ng’ama odonjneni . . . nigi nyalo mar pidhore kende, pok oloko ohala moro amora gi buge mochiwo, kendo pok oparo timo gima kamano. Kar mano, notiyo nyaka gi pesane owuon e siro tij miyo ji buge.” Kot ne oriwo Joneno lwedo e siro ni gima Lehmann ne timo “ok nyal luong ni ohala.” Kata kamano, joma ne kedo gi jo Nyasaye pod ne oramo mar chungo tij lendo e pinyno duto. (Zab. 94:20) Omiyo, prosekiuta ne omako apil e Kot Maduong’ Mogik ma pinyno. Owete ne okawo wachno nade?

20. Kot Maduong’ Mogik ma Denmark nong’ado nade kes mar August Lehmann, to owetewa nonyiso nade ni ne gimor gi wachno?

²⁰ Kodong’ juma achiel to ochak winj kesno, Joneno ma ni e piny Denmark ne omedo kindagi e tij lendo. Chieng’ Tich Ariyo, Oktoba 3, 1933, Kot Maduong’ Mogikno ne olando gima ne ging’ado e wi kesno. Ne giriwo lwedo gima kot mapiny nong’ado, ni August Lehmann ne ok oketho chik moro amora. Koro Joneno mag Jehova ma Denmark ne nigi thuolo mar dhi nyime lendo. Ne gimedo kindagi e tij lendo mondo ginyisgo Jehova ni ne gimor gi kaka nokonyogi loyo kesno. Chakre kindego, owetewa ma ni Denmark osebedo ka lendo ka gin thuolo ma sirkal ok donjre kodgi.

21, 22. Kot Maduong’ Mogik ma Amerka nong’ado wach mane e kes mar Owadwa Murdock?

²¹ Amerka. Chieng’ Jumapil, Februar 25, 1940, painia moro miluongo ni Robert Murdock, Jr. gi Joneno mamoko abiriyo ne omak ka ne gilendo e taon mar Jeannette ma ni machiegni gi Pittsburgh, Pennsylvania. Ne oyudgi gi ketho mar pogo  ne ji buge ka gionge gi laisens. Owete notero kesno e Kot Maduong’ Mogik ma Amerka, kendo kotno ne oyie winjo kesno.

²² Tarik 3 dwe mar Mei, 1943, kotno nolando gima ne ging’ado e wi kesno. Ne giriwo Joneno lwedo. Kot nowacho ni ok ochuno ni ng’ato okaw laisens e ka owuo gi ng’at machielo nikech mano ne chalo ka gima “ng’ato onego ochul sirkal pesa [e ka owuo gi ji], to chik sirkal nogono omiyo ji ratiro mar wuoyo gi ng’ato ang’ata.” Kot norucho chik ma taon mar Jeannette noketono kowacho ni chikno “ne mayo jofwambo gi keyo kod jodin ratiro mar wuoyo ka gin thuolo.” Ka ne jaj miluongo ni William O. Douglas somo gima ne thoth jaj mag Kot Maduong’ Mogik ong’ado, ne owacho ni gima Joneno mag Jehova timo “ok en mana lendo alenda kata pogo mana buge; tijgi oriwo gigo duto [puonjo ji Muma kendo miyo ji buge].” Nomedo niya: “Ratiro margi mar timo tijno onego orit mana kaka orit ratiro mar . . . joma lemo kendo yalo e kanisni.”

23. Ere kaka buche ma ne waloyo e Kot Maduong’ Mogik ma Amerka e higa mar 1943 konyowa nyaka sani?

²³ Bura ma ne Kot Maduong’ Mogik ong’adono ne en wach maduong’ ahinya ne jo Nyasaye. Ne onyiso gadier ni wan joyal wach Pinyruoth, to ok jolok ohala. E chieng’onogono, Joneno mag Jehova ne oloyo kes 12 e kind kes 13 ma ne gin-go e Kot Maduong’ Mogik, ma achiel kuomgi ne en mar  Owadwa Murdock. Kes ma ne waloyogo osebed kitiyogo kaka ranyisi e kes mamoko ma joma kwedowa teroga e kot ka gidwaro tamowa e ratiro marwa mar yalo wach Pinyruoth e lela kendo e ot ka ot.

24. Sama sirkal ogoyo tijwa marfuk, watimoga nang’o?

²⁴ Kaka jotich Jehova, wabedoga mamor ahinya ka sirkal omiyowa thuolo mar lando wach maber mar Pinyruoth ma onge ng’ikni moro amora. Kata kamano, sama gigoyo tijwa marfuk, wamanyoga yore mamoko mag dhi nyime lendo. Mana kaka joote notimo, wan be “Nyasaye e ma nyaka wawinj nikech en e jalochwa, kar winjo dhano.” (Tich 5:29; Mat. 28:19, 20) Kata kamano, pod wadhiga e kot mondo wakwagi gigol marfuk moket ne tijwa. Ne ane ranyisi ariyogi.

25, 26. En ang’o ma notimore ne owetewa ma Nicaragua ma nomiyo watero kes e Kot Maduong’ Mogik ma pinyno, to nong’ad kesno nade?

²⁵ Nicaragua. Tarik 19 dwe mar Novemba, 1952, Owadwa Donovan Munsterman ma ne en misonari kendo jata bad ofis ma Nicaragua ne odhi e ofis sirkal ma tayo weche jodak (Office of Immigration) ma ne ni e taon mar Managua. Gima notere kanyo en ni Arnoldo García ma notelo ne ofisno noluonge. Arnoldo nonyiso Donovan ni Joneno mag Jehova duto ma ni Nicaragua “ok oyienegi dhi nyime puonjo ji gik ma giyiego kata timo gigegi motudore gi lamo.” Ka ne owadwano openje gimomiyo nowacho kamano, nodwoko ni Joneno onge rusa mowuok kuom sirkal mondo gitim tij lendo, kendo ni gin joma kwedo sirkal. Gin jomage ma nosundonwa wechego? Jotend din mar Katholik.

²⁶ Owadwa Donovan notemo wuoyo gi migawo ma nochung’ ne weche sirkal kod mag dinde (Ministry of Government  and Religions), kaachiel gi Ker Anastasio Somoza García. Kata kamano, ne gitamore winjo ywakne. Omiyo, owetewa ne ong’ado ni ne gidhi tiyo gi yore mamoko e lamo kod e lando wach Pinyruoth. Ne giloro Ute Romo, ne gichako timo chokruok e grube matindo tindo, kendo ne giweyo lendo e nderni. Bende, ne gitero wachno e Kot Maduong’ Mogik ma Nicaragua ka gikwayo ni kotno owit marfukno oko. Gasede mag pinyno nolando marfukno, kendo ne gindiko weche ma ne watero e Kot Maduong’ Mogik. Kotno noyie winjo kesno. Ne ging’ado bura nade? Tarik 19, dwe mar Jun, 1953, ne gilando bura ma ne ging’ado, kendo jaj duto mag kotno noriwo Joneno mag Jehova lwedo. Kotno noyudo ni marfukno ne mayo ji ratiro mar wuoyo, mar tamore gima chunygi ok dwar, kod mar lamo. Ne gichiko sirkal mondo owe ne Joneno mag Jehova korgi mana kaka ne gisebedo ka gitimo.

27. Ang’o momiyo Jo-Nicaragua nowuoro ahinya kaka Kot Maduong’ Mogik nong’ado bura e kes ma nomako Joneno, to owete to noneno wachno nade?

²⁷ Jo-Nicaragua duto nowuoro ahinya kaka Kot Maduong’ Mogik nong’ado bura e kesno. E higni motelo, jotend dinde ne nigi dwol ahinya e pinyno, ma kata kotno ne ok nyal timo gimoro amora ma pingo dwach jotend din-go. Bende, sirkal ne niga gi teko mang’eny ahinya, kendo ne tek ahinya mondo kotno ong’ad bura e yo ma sirkal ne ok dwar. Owetewa to nong’eyo maler ni ne giloyo kesno mana nikech Ruodhwa noritogi kendo nikech ne ok giweyo tij lendo.—Tich 1:8.

28, 29. E dier higni mag 1980, en lokruok mane ma notimore ne jotich Nyasaye e piny Zaire?

²⁸ Zaire. E dier higni mag 1980, ne nitie Joneno ma dirom 35,000 e piny Zaire ma sani iluongo ni Democratic Republic of Congo. Nikech tij Pinyruoth ne nigi nyak ahinya e pinyno, owete ma tayo ne oneno ni giger ofise momedore. E dwe mar Desemba 1985, ne otim chokruok maduong’ moriwo piny mangima e taon mar Kinshasa, kendo ji 32,000 moa kuonde mopogore opogore ne opong’o stadiam thich. Kata kamano, weche nochako lokore ne jotich Jehova. Ang’o ma ne otimore?

²⁹ Owadwa Marcel Filteau, ma ne en jamisonari ma wuok Quebec e piny Kanada ne nitie Zaire e kindeno. Owadwano noyudo sand mang’eny e ndalo ma Duplessis ne en ker mar Kanada. Kowuoyo e wi gima ne otimore, Owadwa Marcel nowacho niya: “E dwe mar Mach 12, 1986, ne omi owete ma tayo barua moro ma ne wacho ni riwruok mar Joneno mag Jehova ogo marfuk e piny Zaire.” Baruano ne nigi sei mar Mobutu Sese Seko ma ne en ker mar pinyno e kindeno.

30. Nikech chal ma ne nitie Zaire, Komiti mar Bad Ofis ne nyaka tim yiero mane, to ne gineno ni gitim ang’o?

³⁰ E odiechieng’ ma noluwo, redio mar pinyno ne olando niya: “Ok wanachak wawinj gimora amora ni Joneno mag Jehova e piny [Zaire].” Sand mochwo wang’ chieng’ nochakore mapiyo. Ne oketh Utewa mag Romo, ne oyak gige owetewa, kendo moko kuomgi nomaki ma oso e jela, to moko norodhi. Ne otue nyaka nyithi Joneno moko bende e jela. Tarik 12 dwe  mar Oktoba, 1988, sirkal ne omako mwandu riwruokwa, kendo jolweny e ma koro ne odak e ofiswa maduong’. Owete ma tayo ne ondiko ne Ker Mobutu barua kuom wachno, kata kamano, ne ok giyudo dwoko moro amora koa kuome. Kama weche nochopoeno, owete ma ne ni e Komiti mar Bad Ofis koro ne nyaka yier ka be ne gidhi tero wachno e Kot Maduong’ Mogik koso gihore komondi. Timothy Holmes, ma ne en jamisonari kendo jal ma ne tayo Komiti mar Bad Ofis wacho niya: “Jehova e ma koro ne wachomo wang’wa kuome mondo omiwa rieko kendo otawa.” Bang’ lemo ahinya kendo wuoyo e wi wachno e yo matut, owete ma ne tayogo ne oneno ni gihore matin nikech weche ne pod liet. Koro ne giketo pachgi e konyo owete kendo manyo yore ma ne ginyalo dhigo nyime gi lendo.

31, 32. En wach mane ma Kot Maduong’ Mogik ma Zaire nong’ado, to mano ne okonyo owetewa e yo mane?

³¹ Higni buora nokalo. Gik maricho ma ne itimo ne Joneno nodok chien kendo koro ji nochako chiwo luor ne ratiro ma ng’ato ka ng’ato nigo. Owete ma ne tayo ofis noneno ni mano e kinde ma nowinjore tero kes e Kot Maduong’ Mogik ma Zaire. Gimiwuoro en ni kotno noyie winjo kesgino. Tarik 8 e dwe mar Januar 1993, ma ne en higni abiriyo nyaka ne gowa marfuk, kot nong’ado ni gima ne sirkal otimo ne Joneno ne oketho chik kendo koro ne ogol marfukno. Temie atema paro gima koro mano ne nyiso! Joma nong’ado kesno noketo ngimagi kama rach kuom wito oko marfuk ma ker mar pinyno e ma noketo! Owadwa Holmes wacho niya: “E kinde mag kesno, ne waneno kaka Jehova nyalo loko weche ma bed maber.” (Dan. 2:21) Loyo kesno ne ojiwo ahinya yie mar  owete. Ne gineno kaka Ruodhwa Yesu ne otayo joge mondo ging’e kinde mowinjore mar timo gik moko.

³² Nikech koro ne ogol marfuk, ne oyie ne ofis kelo jomisonari, gero ofise manyien, kod kelo buge ma lero Muma e pinyno. f Adier, jotich Jehova oseneno gi wang’gi kaka Jehova osebedo ka ritogi. To mano doko mor!—Isa. 52:10.

33. Gik ma wasenono e wi kes mopogore opogore ma waseloyo e kot nyiso ang’o?

³³ Gik ma wasenono e wi kes mopogore opogore ma waseloyo e kot nyiso maler ni Yesu osechopo weche ma ne osingo niya: “Abiro miyou weche kod rieko ma onge ja akwede kata achiel ma nyalo tamore, kata kwedo.” (Som Luka 21:12-15.) Nitie kinde ma Jehova osemulo chuny “Gamaliel” moko ma kindegi kata jong’ad-bura kod loya moko ma nigi chir mondo giriw joge lwedo. Jehova osemiyo gig lweny mag joma kedo kodwa obedo madik. (Som Isaiah 54:17.) Akwede ok nyal mono tij Nyasaye dhi nyime.

34. Bedo ni waseloyo kes mang’eny e kot en gima kende nikech ang’o, to ginyiso ang’o? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Buche Madongo ma ne Waloyo ma Nomiyo Wach Pinyruoth Omedo Landore.”)

³⁴ Bedo ni waseloyo kes mang’eny e kot en gima kende ahinya. Nikech ang’o? Par ane: Wan Joneno mag Jehova ok wan joma nigi huma kata ma nigi tudruok gi joma tek-tek. Ok wago ombulu, ok wariw kampen mag siasa lwedo, kendo ok waswekre e tie josiasa. E wi mano, ng’eny jowa ma osedonjnegi e kot “gin ji ajia ma ok osomo.” (Tich 4:13) Omiyo, chutho-chutho e wang’ dhano, onge gimoro amora ma nyalo miyo kot ong’adnwa bura maber sama josiasa kod jo din ma nigi teko odonjonwa. To e ma kot mang’eny oseriwowa lwedo! Kes ma waseloyogo nyiso maler ni wawuotho “e winjruok achiel gi Kristo . . . kendo watimo kamano e wang’ Nyasaye.” (2 Kor. 2:17) Omiyo, wan bende wanyalo wacho mana kaka jaote Paulo nowacho niya: “Jehova e jakonyna; ok analuor gimoro.”—Hib. 13:6.