1. Ang’o ma Yesu ne ojiwo ahinya e otienone mogik kaka dhano e piny?

E OTIENONE mogik kaka dhano e piny, Yesu ne oparo ahinya kaka kinde mabiro nobed kuom jopuonjrene. Wachni ne oketo nyaka e lamo, kowacho ne Wuon mare kama: “Ok akwayo ni igolgi e piny, to ni iritgi kuom Ng’a Marachno. Ok gin mag piny, kaka an ok an mar piny.” (Johana 17:15, 16) E kwayo moa e chunyeni, Yesu nonyiso hera matut kuom jolupne kaachiel gi gima omiyo weche ma ne okwongo wacho ne moko kuomgi e otienono ni “ok un mag piny ka” onego kaw mapek. (Johana 15:19) Nenore maler ni, ne en gima duong’ ahinya kuom Yesu ni jolupne kik bed mag pinyni!

2. “Piny” ma Yesu ne owuoyo kuome en ang’o?

² “Piny” ma Yesu ne owuoyo kuome gin dhano duto ma dagi Nyasaye, ma Satan otelone, kendo ma wasumb chuny mar ich lach, kod sunga mawuok kuom Satan. (Johana 14:30; Jo Efeso 2:2; 1 Johana 5:19) En adier ni ka ‘wamako osiep gi piny, watimo sigu gi Nyasaye.’ (Jakobo 4:4) Kata kamano, ere kaka jogo duto madwaro siko e hera mar Nyasaye bedo e piny, to podi gibedo ma ok mag piny? Wabiro ng’iyo yore abich ma gin: siko ka wachung’ motegno ne Pinyruodh Nyasaye manie bwo Kristo kendo bedo ma ok wariw lwedo konchiel weche siasa mag pinyni, kwedo chuny mar pinyni, bidhruok e yore ma warwakorego,  bedo gi wang’ mangima, kendo rwakruok gi gik lwenje ma Nyasaye chiwonwa.

3. (a) Ere kaka Yesu ne oneno weche siasa ma ndalone? (b) Ang’o momiyo jolup Yesu mowal kuom roho inyalo wach ni tiyo kaka joote kata jombetre? (Riw gi weche moler piny.)

³ Kar donjo e weche siasa ma ndalone, Yesu ne oketo wach lando Pinyruodh Nyasaye obedo tije maduong’, tiendeni sirkal mar polo mar kinde mabiro ma en ema ne odhi bede Ruoth. (Daniel 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) Kuom mano, kane en e nyim Ruoth ma ne oket gi Rumi, Pontio Pilato, Yesu ne nyalo wacho kama: “Pinyruodha ok mar piny ka.” (Johana 18:36) Jolupne mochung’ motegno luwo ranyisi mare ka gichiwore ne Kristo to kod Pinyruoth kendo ka gilando Pinyruodhno ne piny. (Mathayo 24:14) Jaote Paulo nondiko kama: “Wan joote [“jombetre,” Luo, 2003] Kristo, . . . Wasayou e nying Kristo, kama: winjreuru gi Nyasaye.” *—2 Jo Korintho 5:20.

4. Ere kaka Jokristo duto madier osenyiso ni gichung’ motegno ne Pinyruodh Nyasaye? (Ne sanduk manie ite mar 52.)

⁴ Nikech jombetre gin joote mag loch kata piny machielo, ok gidonji e weche mag pinje ma gitiye, gibedo joma ok riw lwedo konchiel. Kata kamano, jombetre riwo lwedo sirkand pinje ma oorogi. Mano bende e gima timore gi jolup Kristo mowal kuom roho, ma ‘polo e thurgi.’ (Jo Filipi 3:20) Kuom adier, nikech kinda margi e lando Pinyruoth, gisekonyo tara mag “rombe moko” mag Kristo mondo ‘owinjre gi Nyasaye.’ (Johana 10:16;  Mathayo 25:31-40) Rombe mokogi tiyo kaka joma oor gi Kristo e yor ranyisi, ka giriwo lwedo owete Yesu mowal kuom roho. Kaka kweth achiel mariwo lwedo Pinyruodh Mesia, kweth ariyogi duto timo matek mondo kik gidonjre gi weche siasa mag pinyni.—Isaiah 2:2-4.

5. Kanyakla mar Jokristo opogore nade gi Israel machon, kendo Jokristo nyiso pogruokni nade?

 ⁵ Ok ni chung’ motegno ne Kristo kende ema miyo Jokristo madier ok riw lwedo konchiel. Mopogore gi Israel machon, ma ne odak e piny achiel ma Nyasaye ne omiyogi, wan to wan riwruok mar owete manie piny mangima. (Mathayo 28:19; 1 Petro 2:9) Kuom mano, ka wanyalo bedo ni waluwo buche mag siasa manie alwora ma wadakie, bedowa gi chir mar wuoyo kodok korka wach Pinyruoth kod winjruokwa kaka Jokristo biro bedo kama rach ahinya. (1 Jo Korintho 1:10) E wi mano, e kinde lweny, biro bedo ni wakedo gi owetewa, ma ochikwa ni mondo waher. (Johana 13:34, 35; 1 Johana 3:10-12) Kuom mano, nitie gima owinjore ma ne omiyo Yesu onyiso jopuonjrene ni kik gidonj e lweny. Kendo nonyisogi ni giher kata wasikgi.—Mathayo 5:44; 26:52; ne sanduk mawacho ni “ Bende Asiko Ka Ok Ariw Lwedo Konchiel?” e ite mar 55.

6. Chiwruokni ni Nyasaye otudore nade gi kaka onego ibed gi Kaisar?

⁶ Kaka Jokristo madier, wasechiwo ngimawa ne Nyasaye, ok ne dhano moro amora, riwruok mag dhano, kata piny moro. 1 Jo Korintho 6:19, 20 wacho kama: ‘Ok un mau uwegi, noseng’iewu gi nengo.’ Kuom mano, kata obedo ni gimiyo “Kaisar” gige e yor chiwo luor, osuru, kod bolruok e okang’ ma Nyasaye oyie ne “Kaisar,” jolup Yesu miyo ‘Nyasaye gik Nyasaye.’ (Mariko 12:17; Jo Rumi 13:1-7) Mae oriwo lamogi, here gi chunygi duto, kendo winje ka gichung’ motegno. Giikore kata tho kochuno, nikech tiyo ni Nyasaye.—Luka 4:8; 10:27; Tich Joote 5:29; Jo Rumi 14:8.

7, 8. “Chuny mar piny” en ang’o, kendo ere kaka chunyno “tiyo” ei ng’ato?

⁷ Yo machielo ma Jokristo bedogo mopogore gi piny  en kwedo chuny marach mar piny. Paulo nondiko kama: “Ne ok wayudo chuny mar piny, to chuny moa kuom Nyasaye.” (1 Jo Korintho 2:12) Ne owacho ne Jo-Efeso kama: “Ma yande nuwuothoe ka uluwo . . . pinyni, ruodh teko mar kind polo [“muya,” NW ] ma en chuny ma tiyo koro kuom jogo ma dagi.”—Jo Efeso 2:2, 3.

⁸ “Muya,” kata chuny mar piny, en gima ok ne, mamiyo ji ok winj Nyasaye kendo jiwo “gombo mar ringruok, gi gombo mar wang’.” (1 Johana 2:16; 1 Timotheo 6:9, 10) Chunyni nigi “teko” e wi piny kuom yo ma oyondhogo ringruok monyuol e richoni, yo ma otek fwenyego, ma ok oolgo, kendo olandore mana kaka muya. E wi mano, ‘otiyo’ kuom ng’ato kopidho kuome mosmos kido mag ng’at ma ok luor Nyasaye, machalo kaka ich lit, ng’ayi, gombo mag wuoro, kod chuny mar yiero yore ma ng’ato dwaro luwo owuon kod tim ng’anjo. * Kowache e yo mayot, chuny mar pinyni miyo kido mag Jachien dongo mosmos e chuny dhano.—Johana 8:44; Tich Joote 13:10; 1 Johana 3:8, 10.

9. Chuny mar pinyni nyalo donjo e chunywa kod pachwa e yore mage?

⁹ Bende chuny mar pinyni nyalo dongo e pachi kod chunyi? Ee, to mana ka imiye thuolo mar timo kamano ma ok isiko ka iritri. (Ngeche 4:23) Tekone chakore mosmos ma ok yot fwenyo, kamoro mana e yor osiepe manyalo nenore ka joma beyo, to kuom adier, ok gihero Jehova. (Ngeche 13:20; 1 Jo Korintho 15:33) Inyalo bende rwako chuny marachno kokalo kuom buge ma ok owinjore, kuonde Intanet manyiso timbe terruok (pornography) kod puonj mag joma oseng’anjo moweyo adiera, gik mor ma ok owinjore, kod tuke ma ji piemie ahinya,  kuom adier, wanyalo rwako chunyno kokalo kuom ng’ato ang’ata kata gimoro amora manyiso pach Satan kod piny moteloe.

10. Ere kaka wanyalo kwedo chuny mar pinyni?

¹⁰ Ere kaka wanyalo kwedo chuny marach mar piny kendo waritre e hera mar Nyasaye? Mana ka wakonyore chuth gi chenro ma Jehova ochiwonwa mag bedo gi winjruok kode kendo ka walemo kinde duto mondo omiwa  roho maler. Jehova duong’ ahinya moloyo Jachien kata piny marach manie teko Satan. (1 Johana 4:4) Kuom mano, donge en gima duong’ mondo wasik machiegni gi Jehova e lamo?

11. Chuny mar piny osechiko yore ma ji rwakrego nade?

¹¹ Yo ma ng’ato rwakrego kod ler mare nyiso gi oko chuny mamiyo otimo gimoro. E pinje mathoth, rwakruok mar ji osedok piny ma jalendo moro e televison nochiwo paro ni odong’ kinde matin ahinya to pogo ochode gi nyiri ma ok ochode biro bedo matek. Kata nyithindo manyiri osedonjo e timni ma gaset moro ne owuoyoe kama: “Lewni maweyo thoth dendgi kaneno, kendo ma onge bidhruok.” Tim machielo en rwakruok e yo mojwang’ore manyiso chuny mar piny mar ng’anjo kaachiel kod bedo ma onge luor.

12, 13. Puonj mage monego tawa e rwakruokwa?

¹² Kaka jotich Jehova, wadwaro rwakore maber, matiende ni warwakre e yo mochanore malong’o, maler, ma ok mi jomoko chwanyre, kendo mowinjore gi gima watimo kata kama wadhiye. Kinde duto, yo ma wanenorego onego onyis “bidhruok kod ritruok,” ma kaachiel gi “timbe mabeyo,” owinjore gi ng’ato ang’ata, obed ma dichwo kata ma dhako ‘ma wacho ni oluoro Nyasaye.’ Kuom adier, gima wakawo maduong’ ahinya, ok en mana keto paro kuomwa wawegi, to ‘waritre e hera mar Nyasaye.’ (1 Timotheo 2:9, 10; Juda 21) Ee, wadwaro ni mondo bidhruokwa obed “maiye, mar chuny . . . , ma nengone duong’ nyim Nyasaye.”—1 Petro 3:3,4.

¹³ Ket e paro bende ni, rwakruokwa nyalo loko kaka jomoko neno lemo madier. E dho-Grik wach ma oloki ni “bidhruok,” ka otigo sama iwuoyo kuom tim, nyiso  paro mar luor matut, kod chiwo luor ni paro mar jomoko kod kaka giwinjo. Kuom mano, dwarowa maduong’ onego obed kawo chuny jomoko ka gima duong’ moloyo ratiro ma waparo ni wan-go kuom kaka wadwaro rwakore. To moloyo duto, wadwaro chiwo luor ni Jehova kaachiel gi joge kendo wanyisre wawegi ni wan jotich Nyasaye, ka watimo “duto ni duong’ mar Nyasaye.”—1 Jo Korintho 4:9; 10:31; 2 Jo Korintho 6:3, 4; 7:1.

14. Kuom weche mag rwakruokwa kod rito ler marwa, penjo mage monego wapenjre?

¹⁴ Rwakruokwa, kod rito ler marwa gin gik monego warit moloyo seche ma walendo kata ka wadhi e chokruok mar Jokristo. Penjri kama: ‘Bende yo ma arwakorago kata rito ler mara miyo ji nena e yo ma ok owinjore? Dibedi ni gikelo wichkuot ni jomoko? Dibedi ni akawo ratiro mara e wechegi ka gima duong’ moloyo bedo mowinjore yudo migepe mag tiyo ni Nyasaye e kanyakla?’—Jo Filipi 4:5; 1 Petro 5:6.

15. Ang’o momiyo Wach Nyasaye ok chan chike kuom wach rwakruok kod ler?

¹⁵ Muma ok ochano chike ne Jokristo kuom wach rwakruok, kod ler. Jehova ok diher ni mondo omawa thuolo ma wan-go mar yiero kata mar tiyo gi pachwa. Mopogore  gi mano, odwaro ni mondo wabed joma otegno, manyalo paro kuom puonj manie Muma kendo “mosepuonjore pogo e kind gik mabeyo kod gik maricho.” (Jo Hibrania 5:14) E wi mago duto, odwaro ni hera ema mondo otawa, tiendeni hero Nyasaye kod dhano wadwa. (Mariko 12:30, 31) Kuom mano, nyalore ahinya mondo ji orwakre e yore mopogogre opogore. Ranyisi maber nenore kuom oganda Jehova morwakore maber kendo ma nigi mor kamoro amora ma gichokoree e piny.

16. Ere kaka chuny mar pinyni kwedo puonj Yesu, kendo penjo mage monego wapenjre?

¹⁶ Chuny mar pinyni wuondo ji kendo miyo tara mag ji manyo mor kuom pesa kod gik ringruok. Kata kamano, Yesu nowacho kama: “Ngima mar dhano ok obet  kuom gik ma en go mang’eny.” (Luka 12:15) Kata obedo ni Yesu ne ok ojiwo tim kwedruok e yo mokalo tong’, nopuonjo ni ngima kod mor madier biro ne “jo man gi chan e chunygi” kod jogo morito wang’ ‘mangima,’ ma en wang’ ma ratiro kendo maketo winjruok maber gi Nyasaye kaka gima duong’ e nyime. (Mathayo 5:3; 6:22, 23) Penjri kama: ‘Bende kuom adier ayie kuom gik ma Yesu nopuonjo, koso dibed ni “wuon miriambo” ema chika? (Johana 8:44) Wechena, gik ma adwaro timo, gik ma aketo mokwongo e ngimana, kod kit ngimana nyiso ang’o?’—Luka 6:45; 21:34-36; 2 Johana 6.

17. Kwan ane gweth moko ma joma orito wang’ mangima nwang’o.

¹⁷ Yesu nowacho kama: “Rieko nyisore ni en kare kuom tichne.” (Mathayo 11:19) Par ane mana moko kuom ber ma joma orito wang’ mangima osebedogo. Ginwang’o kuwe mar adier e tij Pinyruoth. (Mathayo 11:29, 30) Giweyo parruok ma ok owinjore kendo mano miyo gigolo kuomgi lit e pachgi kod chunygi. (1 Timotheo 6:9, 10) Nikech gimor gi bedo gi gik mochuno ahinya e ngima, giyudo kinde moromo mar bedo gi joodgi kod Jokristo wetegi. Mano miyo ginindo maber. (Eklesiastes 5:12) Ginwang’o mor mabiro kuom chiwo, kendo gitimo kamano e yo moro amoro ma ginyalo. (Tich Joote 20:35) Kendo ‘gipong’ chuth kod geno,’ gi kuwe ma iye kendo gimor gi gik ma gin-go. (Jo Rumi 15:13; Mathayo 6:31, 32) Kuom adier, gwethgi beyo miwuoro!

18. Muma lero nade chal mar jasikwa, yore motiyogo kod lweny ma wan-go?

¹⁸ Jogo moritore e hera mar Nyasaye bende irito e winjruokgi gi Nyasaye ma Satan dwaro ketho, kodwaro mondo ogeng’ni Jokristo ok mana e yudo mor kende to koda ngima mochwere bende. (1 Petro 5:8) Paulo  nowacho kama: “Wasikwa mwakedogo ok gin ringruok gi remo, to wakedo kod joloch, gi joteko, kod ruodhi mag piny mar mudhoni, kod lang chuny maricho [“jochiende,” NW ] ma ok mag pinyni.” (Jo Efeso 6:12) Wach e dho-Grik moloki ni “kedo” tiende en “amen,” ma en lweny ma ji makore. E wi mano, weche motigo kaka “joloch,” “joteko,” kod “ruodhi mag piny” nyiso ni jochiende monjo ji gi rieko mochan ahinya.

19. Ler ane kaka gi lwenje mag ranyisi mar Jakristo obet.

¹⁹ Kata obedo ni wan gi rem kod nyawo mag dhano, pod wanyalo locho. E yo mane? Ka wating’o “gi lwenje duto mag Nyasaye.” (Jo Efeso 6:13) Jo Efeso 6:14-18 lero gi lwenjego kama: “To chunguru; tueuru oguchu kod adiera, rwakuru tim makare kaka irwako gi lwenje mag akor, kendo rwakuru ikruok mar yalo Wach Maberno mar kuwe e tiendu. To moloyo magi duto, makuru yie kaka okumba, ma unyalo negogo aserini makakni mag Ng’a Marachno. Rwakuru warruok kaka ogudu [kata, geno], kendo makuru ligangla mar Roho, ma en Wach Nyasaye. Keturu chunyu e lamo kod sayo, kulamo kinde duto kuom Roho.”

20. Wapogore nade gi jolweny?

²⁰ Nikech gin chiwo mag Nyasaye, gi lwenje mag ranyisigo biro ritowa, mana ka wating’ogi kinde duto. Mopogore gi jolweny manyalo bedo gi kinde malach mag kuwe kapok lweny otugore kendo, Jokristo nie lweny madhi nyime, manyalo kelo ngima kata tho kendo ma ok bi rumo nyaka Nyasaye notiek piny mar Satan kendo wito jochiende duto e bur matut. (Fweny 12:17; 20:1-3) Omiyo kik iol ka ikedo gi nyawo kata gombo ma ok ni kare, nikech waduto ‘wasando’ ringrerewa mondo mi wachung’ motegno e nyim Jehova. (1 Jo Korintho 9:27) En adier ni seche ma ok wakedi eka onego waparre!

21. En yo mane kende ma wanyalo lochogo e lweny marwa mar ranyisi?

 ²¹ E wi mano, ok wanyal loyo lwenyni kuom tekowa wawegi. Omiyo, Paulo paronwa gima omiyo onego walam Jehova “kinde duto kuom Roho.” Bende, onego wachik itwa ne Jehova ka wapuonjore Wachne kendo chokore gi “jolweny” wetewa kinde duto, nikech ok waked kendwa e lwenyni! (Filemon 2; Jo Hibrania 10:24, 25) Joma ochung’ motegno e yorego duto ok bi mana locho, to bende gibiro bedo gi nyalo mar rito yiegi ka ikwedogi.

22, 23. (a) Ang’o momiyo onego waikre kinde duto mar rito yiewa, kendo penjo mage ma owinjore wapenjre? (b) Wach mane ma ibiro wuoye e sula maluwo?

²² Yesu nowacho ni, “nikech ok un mag piny ka, . . . piny sin kodu.” (Johana 15:19) Kuom mano, Jokristo kinde duto nyaka bed moikore rito yiegi, kendo ka gitimo kamano e yor luor, kod muolo. (1 Petro 3:15) Penjri kama: ‘Bende ang’eyo gima omiyo Joneno mag Jehova kinde moko timo gik moko e yo mopogore gi ma ji mang’eny ong’iyogo? Sama atimo gima tek kamano, bende an gadier chuth ni gima Muma to kod ma jatichno mogen wacho ema ni kare? (Mathayo 24:45; Johana 17:17) Kendo ka ochopo e timo gima ni kare e nyim Jehova, bende aikora bedo mopogore kendo mamor e chunya ni apogora?’—Zaburi 34:2; Mathayo 10:32, 33.

²³ Kata kamano, kinde mang’eny, gombowa mar bedo mopogore gi piny iketo e tem e yore ma ok yot fwenyo. Kuom ranyisi, kaka ne osewach motelo, Jachien temo wuondo jotich Jehova mondo obed mag piny kokonyore gi yore mor mag piny. Ere kaka wanyalo yiero yore mor ma biro weyowa ka wan gi mor kendo gi chuny maler? Wachno ibiro wuoye e sula maluwo.