1, 2. Nnganyi udi mutupeshe kondo ka muoyo? Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne dianyisha bua mutudi naku?

YEHOWA NZAMBI mmufuke bantu ne tshipedi tshia kudisunguila malu, mmumue ne: budikadidi bua kudiangatshila mapangadika. Yehowa mmutupeshe tshintu kampanda tshidi tshitulombola bua kuangata mapangadika mimpe. Tshintu atshi nkondo ka muoyo. Kondo ka muoyo ndijingulula dia tshidi tshimpe ne tshidi tshibi ditudi nadi munda muetu. Tuetu tuenza mudimu bimpe ne kondo ketu ka muoyo, kadi mua kutuambuluisha bua kuenza malu mimpe ne kuepuka malu mabi. Kondo ketu ka muoyo ntshijadiki tshia ne: Yehowa mmutunange ne mmusue bua tuikale ne diakalengele.

² Bamue bantu lelu batu benza malu mimpe ne bakine malu mabi nansha mudibu kabayi bamanye mikenji ya mu Bible. (Bala Lomo 2:14, 15.) Ntshinyi tshidi tshibambuluisha? Nkondo kabu ka muoyo. Kadi kambuluisha bantu ba bungi bua kubenga kuenza malu mabi. Ela meji muvua nsombelu mua kunyanguka pa buloba bu muntu nansha umue kayi ne kondo ka muoyo. Pamuapa tuvua mua kumvua ngumue ya malu mabi menemene kupita mutudi tuyumvua  lelu. Tudi ne dianyisha bua mudi Yehowa mufuke bantu ne kondo ka muoyo.

3. Mmunyi mudi kondo ketu ka muoyo mua kutuambuluisha mu tshisumbu?

³ Bantu ba bungi kabena bela meji a kulongesha kondo kabu ka muoyo to. Kadi bantu ba Yehowa mbasue bua kondo kabu ka muoyo kikale kimpe bualu kadi kabambuluisha bikole bua kulama buobumue mu tshisumbu. Tudi basue bua kondo ketu ka muoyo kikala katuvuluija mikenji ya mu Bible ya tshidi tshiakane ne tshidi katshiyi tshiakane, tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. Kadi bua kulongesha kondo ketu ka muoyo ne kuenza naku mudimu, katuena anu ne bua kulonga tshidi Bible wamba patupu to. Tudi ne bua kunanga mikenji ya Nzambi ne kuikala bashindike ne: idi bua diakalenga dietu. Paulo wakamba ne: “Bulelela, tshipatshila tshia mukenji eu ndinanga didi difumina mu muoyo mutoke, mu kondo ka muoyo kimpe ne mu ditabuja didi kadiyi ne lubombo.” (1 Timote 1:5) Patudi tulongesha kondo ketu ka muoyo ne tukatumikila, dinanga dietu bua Yehowa ne ditabuja dietu kudiye nebikole. Mushindu utudi tuenza mudimu ne kondo ketu ka muoyo udi uleja mutudi mu malanda makole ne Yehowa ne mutudi basue kumusankisha bikole. Kondo ketu ka muoyo kadi kabidi kaleja tshitudi menemene.

4. Mmunyi mutudi mua kulongesha kondo ketu ka muoyo?

⁴ Kadi mmunyi mutudi mua kulongesha kondo ketu ka muoyo? Tudi ne bua kuikala ne tshibidilu tshia kulonga Bible, kuelangana meji bua bitudi tubala, ne kulomba Yehowa bua atuambuluishe bua tutumikile malu atudi balonge. Bidi biumvuija ne: katuena anu tulonga bua kumanya malu ne mikenji patupu to. Patudi tulonga Bible, tshipatshila tshietu ntshia kumanya Yehowa bimpe. Tudi tufika ku dimanya bumuntu buende, malu adiye munange ne adiye mukine. Patudi tulonga malu a Yehowa, kondo ketu ka muoyo nekajingulule ne lukasa malu adi Nzambi umona ne: mmakane ne adiye umona ne: mmabi. Tuetu tulongesha kondo ketu ka muoyo bikole, netutuadije kuela meji anu bu Yehowa.

5. Mmalu kayi atuakonkonona mu tshiena-bualu etshi?

⁵ Kadi tudi mua kudiebeja ne: mmunyi mudi kondo ka muoyo kalongesha bimpe mua kutuambuluisha patudi tukeba kuangata mapangadika? Mmunyi mutudi mua kunemeka kondo ka muoyo ka muena Kristo netu? Mmunyi mudi kondo ketu ka muoyo mua kutusaka bua kuenza malu mimpe? Tukonkononayi malu asatu adi atulomba bua kuikala ne kondo ka muoyo kalongesha bimpe: 1) makanda a mubidi, 2) dijikija dia lutetuku, ne 3) mudimu wetu wa kuyisha.

6. Mmapangadika kayi atudi tuangata bua makanda etu a mubidi?

⁶ Bible udi utulomba bua kuepuka malu adi mua kutubungamija ne kuikala ne nkatshinkatshi mu bikadilu bu mudi: kudia ne kunua. (Nsumuinu 23:20; 2 Kolinto 7:1) Patudi tutumikila mibelu ya mu Bible, bidi mua kutuambuluisha bua kulama makanda etu a mubidi. Kadi tutu anu tusama ne tukulakaja. Mmapangadika kayi  atudi mua kuangata? Mu amue matunga, mbanyishe manga a mitshi ne a batoke. Betele ya bungi itu ipeta mikanda ya kudi bana betu ba balume ne ba bakaji badi bebeja bua mishindu mishilashilangane ya luondapu. Ba bungi batu bebeja ne: “Mutendeledi wa Yehowa udiku mua kuitaba luondapu kampanda peshi kansanga anyi?”

7. Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kuangata mapangadika bua tshilumbu tshia mashi?

⁷ Betele anyi bakulu mu tshisumbu kabena ne bukenji bua kuangatshila muena Kristo mapangadika mu tshilumbu tshia luondapu to, nansha yeye muebeje bua kumanya tshia kuenza. (Galatiya 6:5) Kadi bakulu badi mua kuleja muena Kristo eu tshidi Yehowa wamba bua kumuambuluisha bua adiangatshile dipangadika dimpe. Tshilejilu, Nzambi mmutuelele mukenji bua kulekela mashi. (Bienzedi 15:29) Mukenji eu udi wambuluisha muena Kristo bua kumvua bimpe ne: kena mua kuitaba luondapu ludi lulomba kuedibua mashi anyi tshimue tshia ku bitupa binene binayi bidi bienza mashi to. Kumanya malu aa kudi kabidi mua kuambuluisha kondo ka muoyo ka muena Kristo padiye wangata dipangadika dia kuitaba anyi kubenga tutupa tukese tua mu bitupa binene binayi bidi bienza mashi. * (Tangila note.) Mmibelu kayi mikuabu ya mu Bible idi mua kutuambuluisha bua kuangata mapangadika mimpe mu tshilumbu tshia luondapu?

8. Mmunyi mudi Filipoyi 4:5 mua kutuambuluisha bua kuangata mapangadika mimpe bua makanda etu a mubidi?

⁸ Nsumuinu 14:15 udi wamba ne: ‘Muntu udi mu dipanga udi witaba dîyi dionso, kadi muntu mudimuke udi welangana meji a tshidia tshionso tshidiye wela.’ (NWT) Lelu kudi mua kuikala amue masama adi kaayi ne buanga. Nunku tudi ne bua kuikala ne budimu bua manga kampanda adi bantu bamba ne: adi ondopa disama kansanga kadi kabayi ne bijadiki. Paulo wakafunda ne: “Enzayi bua bantu bonso bamanye ne: kanuena bena malu makole.” (Filipoyi 4:5) Kubenga kuikala ne malu makole anyi kuikala ne nkatshinkatshi nekutuambuluishe bua kutamba kuimanyina pa ditendelela dietu dia Yehowa pamutu pa kutuma meji etu onso ku makanda etu a mubidi. Bikala diditatshisha bua makanda etu a mubidi dilue ne mushinga wa bungi mu nsombelu wetu, tudi mua kulua badinangi. (Filipoyi 2:4) Tudi bamanye ne: katuena  mua kuikala ne makanda a mubidi mimpe mu bulongolodi ebu to. Nunku ikala mushindike ne: kuenzela Yehowa mudimu ke bualu budi ne mushinga wa bungi mu nsombelu webe.​—Bala Filipoyi 1:10.

9. Mmunyi mudi Lomo 14:13, 19 utuambuluisha bua kuangata mapangadika mu tshilumbu tshia makanda a mubidi? Mmunyi mutudi mua kunyanga buobumue buetu?

⁹ Muena Kristo udi ne nkatshinkatshi kakuenzeja bantu bakuabu bua kuenza tshidiye umona yeye ne: ntshimpe to. Tshilejilu, mu dimue ditunga, mulume mukuabu ne mukajende bakambila bantu bua kudia biakudia kampanda ne kulekela kudia biakudia kansanga. Bavua bitabijije bamue bana betu bua kuenza nunku, kadi bakuabu bakabenga. Pavua biakudia ebi kabiyi bipatule bipeta bimpe, bana betu ba bungi bakafika munda. Bena dibaka aba bavua ne bukenji bua kudisunguila bobu nkayabu biakudia bivuabu mua kudia ne bivuabu kabayi mua kudia. Kadi bivuaku bimpe bua kunyanga buobumue bua tshisumbu anu bua bualu bua makanda a mubidi anyi? Mu Lomo wa kale, bamue bena Kristo bavua ne mmuenenu mishilangane bua bimue biakudia ne bimue bibilu. Mmubelu kayi uvua Paulo mubapeshe? Uvua mubambile ne: “Muntu mukuabu udi umona dituku kampanda dipite dikuabu; munga udi umona dituku kampanda dikale muomumue ne makuabu onso; muntu ne muntu ikale mutuishibue bimpe mu meji ende.” Tuikalayi badimuke bua kubenga kulenduisha bakuabu.​—Bala Lomo 14:5, 13, 15, 19, 20.

10. Bua tshinyi tudi ne bua kunemeka mapangadika a bakuabu? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu.)

¹⁰ Misangu mikuabu, katuena mua kuikala bamanye bua tshinyi muanetu kampanda mmuangate dipangadika kansanga bua malu adi amutangila to. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza? Katuena ne bua kumulumbuluisha ne lukasa anyi kumuenzeja bua ashintulule dipangadika diende to. Imue misangu kondo kende ka muoyo katshidi dijinga ne kukalongesha anyi kadi mua kuikala kumvua bibi bua kalu ne kalu konso. (1 Kolinto 8:11, 12) Pamuapa ketu kondo ka muoyo ke kadi kakayi kalongesha bimpe menemene. Mu tshilumbu tshia makanda a mubidi ne malu makuabu, yonso wa kutudi udi ne bua kudiangatshila dipangadika ne kudiambuila bujitu buadi.

11, 12. Mmunyi mudi Bible utuambuluisha bua kusungula mishindu ya dijikija lutetuku?

¹¹ Yehowa mmutufuke mu mushindu wa ne: dijikija lutetuku dikala ditusankisha ne dituambuluisha. Solomo wakafunda ne: kudi “tshikondo tshia kuseka” ne “tshikondo tshia kuja maja.” (Muambi 3:4) Kadi ki ndijikija dionso dia lutetuku didi mua kutuambuluisha anyi kutupetesha bukole to. Katuena ne bua kupitshisha dîba dia bungi mu dijikija dia lutetuku to. Mmunyi mudi kondo ketu ka muoyo mua kutuambuluisha bua dijikija lutetuku didi Yehowa wanyisha ditusankishe ne dituambuluishe?

¹² Bible udi utudimuija bua kuepuka “malu adi mubidi wenza.” Mu malu aa mudi: “masandi, malu a bukoya, tshikadilu tshibi tshia dikamakama, ditendelela dia mpingu, dienza dia malu a mîdima, lukuna, matandu, mukawu, tshiji tshikole tshia lukasa, dikokangana, matapuluka, tusumbusumbu, dialakana, dikuatshika  dia maluvu, bibilu bibi bia bisankasanka ne malu a buena aa.” Paulo wakamba ne: “Bantu badi benza malu aa kabakupiana Bukalenge bua Nzambi.” (Galatiya 5:19-21) Nunku tudi mua kudiebeja ne: ‘Kondo kanyi ka muoyo kadiku kangambuluisha bua kuepuka manaya adi ne malu a mvita anyi adi asaka bantu ku dikala ne lungenyi lua ditembangana, lua buena ditunga anyi lua tshikisu anyi? Kondo kanyi ka muoyo kadiku kandimuija pandi mu diteta dia kumona filme ya bantu kabayi bilamba anyi idi ne malu a tshiendenda, a dikuatshika dia maluvu anyi a mîdima anyi?’

13. Mmunyi mudi mubelu udi mu 1 Timote 4:8 ne mu Nsumuinu 13:20 ituambuluisha bua dijikija dia lutetuku?

¹³ Mêyi manene a mu Bible adi mua kutuambuluisha bua kulongesha kondo ketu ka muoyo bua dijikija dia lutetuku. Tshilejilu, Bible udi wamba ne: “Dibidija dia mubidi didi ne mushinga mu malu makese.” (1 Timote 4:8) Bantu ba bungi badi bamona ne: kuikala ne tshibidilu tshia kudibidija kudi kukolesha mubidi, ne nkuimpe bua makanda a mubidi. Kadi ntshinyi tshitudi mua kuenza tuetu basue kuibidija mubidi pamue ne bantu bakuabu? Bidiku bikengela kusungula bantu batudi ne bua kuibidija nabu mubidi anyi? Nsumuinu 13:20 udi utuambila ne: ‘Udi wenda ne bena meji udi ulua muena meji, kadi udi ubuelakana ne bapote neakenge bua bualu ebu.’ Mbiumvuike bimpe ne: bidi ne mushinga wa bungi bua tuetu kuenza mudimu ne kondo ketu ka muoyo kalongesha kudi Bible patudi tusungula mishindu ya dijikija lutetuku.

14. Mmunyi muvua dîku kampanda ditumikile Lomo 14:2-4?

¹⁴ Christian ne Daniela badi ne bana ba bakaji babidi badi ne bidimu muinshi mua 20. Christian udi wamba ne: “Mu Ntendelelu wetu wa mu dîku, tuvua bayukile bua dijikija dia lutetuku. Tuakamona ne: imue mishindu ya dijikija lutetuku ivua mimpe ne mikuabu ivua mibi. Mbanganyi batudi mua kumona bu bantu bimpe ba kujikija nabu lutetuku? Umue wa ku bana betu ba bakaji wakatuambila ne kanyinganyinga ne: pavuabu mu dikisha mu kalasa, bamue bansonga Bantemu bavua benza malu avuaye umona ne: kaavua mimpe to. Wakadimona muenzejibue bua kutuadija kubidikija. Tuakamona ne: yonso wa kutudi udi ne kondo ka muoyo, ne tudi ne bua kukalekela katulombola patudi  tusungula tshia kuenza, ne batudi ne bua kutshienza nabu.”​—Bala Lomo 14:2-4.

15. Mmunyi mudi Matayi 6:33 utuambuluisha patudi basue kujikija lutetuku?

¹⁵ Mmêba bungi kayi autu upitshisha mu dijikija dia lutetuku? Utuku uteka dibuela dia mu bisangilu, mudimu wa kuyisha ne didilongela Bible pa muaba wa kumpala mu nsombelu webe anyi? Peshi dijikija lutetuku ke didi pa muaba wa kumpala? Ntshinyi tshiutu wangata ne mushinga wa bungi? Yezu wakamba ne: “Nunku, tungunukayi tshia kumpala ne kukeba Bukalenge ne buakane buende, nanku nebanusakidile bintu bikuabu bionso ebi.” (Matayi 6:33) Pautu wangata dipangadika bua muudi mua kuenza mudimu ne dîba diebe, kondo kebe ka muoyo katuku kakuvuluija mubelu wa Yezu eu anyi?

16. Mmunyi mudi kondo ketu ka muoyo katusaka bua kuyisha?

¹⁶ Kondo ka muoyo kalongesha bimpe kakena anu katudimuija bua kubenga kuenza malu mabi to, kadi kadi katusaka bua kuenza malu mimpe. Bumue bua ku malu mimpe aa nkuyisha ku nzubu ne ku nzubu ne padi mpunga umueneka. Ke tshivua Paulo muenze. Wakafunda ne: “Mbujitu bungomekela. Bulelela, ndi muena diakabi bingikala tshiyi ngamba lumu luimpe!” (1 Kolinto 9:16) Tuetu tuidikija Paulo, netuikale ne kondo ka muoyo kimpe bamanye ne: tudi tuenza malu mimpe. Kabidi patudi tuyisha bantu lumu luimpe, tudi tulenga kondo kabu ka muoyo. Paulo wakamba ne: Tudi “tuleja bulelela patoke bua kudimanyisha tuetu bine kudi kondo ka muoyo ka muntu yonso kumpala kua Nzambi.”​—2 Kolinto 4:2.

17. Mmunyi muvua muanetu wa bakaji kampanda nsonga mutumikile kondo kende ka muoyo kalongesha kudi Bible?

¹⁷ Pavua Jacqueline ne bidimu 16, uvua mulonge malu a bintu bidi ne muoyo (anyi bioloji) mu kalasa. Kadi balongi bavua balonga dilongesha dia ne: bintu mbidienze. Udi wamba ne: “Kondo kanyi ka muoyo kakavua kansaka bua kuakula bikole bu pa tshibidilu pavua balongi betu bakula bua dilongesha edi to. Tshivua ngitaba dilongesha edi to. Ngakayukila ne mulongeshi wetu ne meme kumuleja mmuenenu wanyi. Biakankemesha bikole pavuaye munteleje ne munganyishile bua kuakula bua bufuki kumpala kua balongi bonso.” Jacqueline wakasanka bua muvuaye muteleje kondo kende ka muoyo kalongesha kudi Bible ne mukatumikile. Kondo kebe ka muoyo kadiku kakusaka bua kuenza malu mimpe anyi?

18. Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne kondo ka muoyo kimpe?

¹⁸ Tshipatshila tshietu ntshia kutumikila mêyi menene a Yehowa ne mikenji yende. Kondo ketu ka muoyo kadi mua kutuambuluisha bua kukumbaja tshipatshila etshi. Tuetu ne tshibidilu tshia kulonga Dîyi dia Nzambi, tuelangana meji pa bitudi tulonga ne tubitumikila, netulongeshe kondo ketu ka muoyo. Nunku dipa dia mushinga mukole edi neditulombole bimpe mu nsombelu wetu wa buena Kristo.