1. Ntshinyi tshivua mukawu mufike ku dienzela dîku dia ba Jozefe?

YAKOBA uvua munange bana bende bonso, kadi uvua mutambe kunanga Jozefe uvua ne bidimu 17. Bana babu ne Jozefe bavua bumvue bishi? Bakamumvuila mukawu, ne mukawu au wakenza bua bamukine. Jozefe kavua muenze bualu nansha bumue buvua buenze bua bana babu bamukine mushindu au to. Nansha nanku bakamupana mu bupika, kushimabu tatuabu ne: nyama wa luonji uvua mudie muanende uvuaye munange bikole au. Mukawu wakabasaka bua kunyanga ditalala mu dîku diabu, ne kunyingalajabu tatuabu bikole.​—Gen. 37:3, 4, 27-34.

2. Bilondeshile Galatiya 5:19-21, bua tshinyi dialakana ndibi menemene?

² Mu Bible, mbatele diakalana * mu “malu a mubidi” adi akebesha lufu adi mua kupangisha muntu bua kupiana Bukalenge bua Nzambi. (Bala Galatiya 5:19-21.) Dialakana ke ditu nangananga dikebesha ngikadilu mibi bu mudi lukuna, matandu, ne biji bikole bia lukasa.

3. Netumone tshinyi mu tshiena-bualu etshi?

³ Tshilejilu tshia bana babu ne Jozefe tshidi tshileja mudi mukawu anyi dialakana mua kunyanga malanda ne ditalala bikavuaku mu dîku. Nansha mutudi katuyi mua kuenza tshivua bana babu ne Jozefe benze, tumanye ne: tuetu bonso tudi ne muoyo mupange bupuangane udi udinga. (Yel. 17:9) Ke bualu kayi kabiena bitukemesha bua mutubi bua kutufikila imue misangu bua kumvuilangana mukawu to. Tumonayi bimue bilejilu bia mu Bible bidi bitudimuija ne bituambuluisha bua kumanya bua tshinyi bitu bitufikila bua kubanga kumvuilangana mukawu. Netumone  kabidi tshitudi mua kuenza bua kuluisha dialakana ne kukeba ditalala.

4. Bua tshinyi bena Peleshete bavua bumvuila Izaka mukawu?

⁴ Bubanji budi muntu nabu. Izaka uvua mubanji, ne bena Peleshete bavua bamumvuila mukawu bua bungi bua bintu bivuaye nabi. (Gen. 26:12-14) Bakafika too ne ku dijibikila bina bia mâyi bivuaye usunyina nyama yende mâyi. (Gen. 26:15, 16, 27) Anu bu bena Peleshete, lelu bantu bakuabu batu bumvuila badi ne bintu bia bungi kubapita mukawu. Batu bajinga bintu bidi bantu bakuabu nabi, bajinga kabidi bua bantu abu kabikadi ne bikadibu nabi abi to.

5. Bua tshinyi bamfumu ba bitendelelu bavua bumvuila Yezu mukawu?

⁵ Padibu banyisha muntu. Bamfumu ba bitendelelu bena Yuda bavua bumvuila Yezu mukawu bualu bavua bamuanyisha kudi bantu ba bungi. (Mat. 7:28, 29) Yezu uvua muleji mpala wa Nzambi ne uvua uyisha bulelela. Nansha nanku, balombodi ba bitendelelu abu bavua bamuendeshila lumu lubi ne bamushiminyina malu bua kumunyangila lumu. (Mâko 15:10; Yone 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Bualu ebu budi butudimuija ku tshinyi? Muntu yeye ne ngikadilu mimpe, ne bena Kristo nende bamunange bua ngikadilu ayi, tudi ne bua kuenza muetu muonso bua katumumvuidi mukawu to. Kadi mbimpe tudienzeje bua kuidikija ngikadilu mimpe idiye nayi ayi.​—1 Kol. 11:1; 3 Yone 11.

6. Mmunyi muvua Diotelefe muleje ne: uvua umvuilangana mukawu?

⁶ Midimu ya mu bulongolodi. Mu bidimu lukama bia kumpala, Diotelefe uvua umvuila bantu bavua balombola tshisumbu mukawu. Bu muvuaye musue “kuangata muaba wa kumpala” mu tshisumbu, uvua wendeshila mupostolo Yone ne bana betu bakuabu bavua balombola lumu lubi bua bantu kababanemeki to. (3 Yone 9, 10) Nansha mutudi katuyi mua kuenza malu bu Diotelefe, tudi petu mua kutuadija kumvuila bana betu badi ne midimu ituvua batekemene ne: netupete mukawu, nangananga tuetu bamone ne: nansha mudibu nayi ki mbatupite to.

7. Ntshinyi tshidi mukawu mua kutuenzela?

⁷ Mukawu mmuenze anu bu tshisonsa tshibi. Padiwu wela miji mu muoyo wetu, bidi mua kutukolela bua kuwujomona. Utu ukebesha ngikadilu mikuabu mibi bu mudi mutshiawudi, lutambishi, ne budinangi. Anu mutu tshisonsa tshibi tshipangisha tshikunyibua bua kukola bimpe, mukawu pawu udi mua kupangisha muntu bua kuikala ne ngikadilu mimpe bu mudi dinanga, luse, ne bulenga. Patudi anu tumona mukawu wenza bu udi ubanga kutoloka mu muoyo wetu, tudi ne bua kuwujula. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuluisha mukawu?

8. Nngikadilu kayi idi mua kutuambuluisha bua kuluisha mukawu?

⁸ Tuetu tuditatshisha bua kuikala ne budipuekeshi ne tusanka ne bitudi nabi tudi mua kuluisha mukawu. Patudi tuwuja muoyo wetu ne ngikadilu mimpe eyi, mukawu kawakupetamu muaba to. Budipuekeshi nebutuambuluishe bua kubenga kudiangata ne mushinga wa bungi. Muena budipuekeshi kena udimona mupite bakuabu to. (Gal. 6:3, 4) Muntu udi usanka ne bidiye nabi kena ukeba kupeta bia bungi kupita bidiye nabi ne kena udifuanyikija ne bakuabu to. (1 Tim. 6:7, 8) Padi muntu udi ne budipuekeshi ne udi usanka ne bidiye nabi umona muntu upeta tshintu kampanda tshimpe, bidi bimusankisha pende.

9. Bilondeshile Galatiya 5:16 ne Filipoyi 2:3, 4, nyuma muimpe udi mua kutuambuluisha bua kuenza tshinyi?

⁹ Bidi bikengela nyuma muimpe atuambuluishe bua kulekela mukawu ne kuditatshisha bua  kuikala ne budipuekeshi ne kusanka ne bitudi nabi. (Bala Galatiya 5:16; Filipoyi 2:3, 4.) Nyuma muimpe wa Yehowa udi mua kutuambuluisha bua kukonkonona meji a munda muetu menemene ne tshidi tshitusaka bua kuenza malu. Nzambi udi mua kutuambuluisha bua kumbusha meji mabi munda muetu ne kupingajamu meji adi akolesha bakuabu. (Mis. 26:2; 51:10) Tuangate tshilejilu tshia Mose ne tshia Paulo, bantu bavua batshimune mukawu.

10. Mbualu kayi buvua buambe kufikisha Mose ku diumvuilangana mukawu? (Tangila tshimfuanyi tshia pa tshizubu.)

¹⁰ Nzambi uvua mupeshe Mose bukokeshi bua bungi, kadi Mose kavua upangisha bakuabu bua kubupetabu pabu to. Tshilejilu, musangu mukuabu, Yehowa wakumbusha ndambu wa nyuma wende uvua nende Mose, kumupeshaye tshisumbu tshia bakulu ba mu Isalele bavua bimane pabuipi ne ntenta wa kusambakena. Katupa kakese pashishe, Mose wakumvua ne: bakulu babidi bavua kabayi baye ku ntenta aku bavua bapete pabu nyuma muimpe ne babange kuenza malu bu baprofete. Ntshinyi tshivuaye muenze pavua Yoshua mumulombe bua kukandika bakulu babidi abu? Mose kavua mumvue mukawu bua muvua Yehowa mutabalele bantu babidi abu to. Kadi bu muvuaye ne budipuekeshi, wakasanka nabu bua diakalenga adi. (Nom. 11:24-29) Tshilejilu tshia Mose tshidi mua kutulongesha tshinyi?

11. Mmunyi mudi bakulu mua kuidikija Mose?

¹¹ Biwikala mukulu, bakadiku bakulombe bua kulongesha muntu mukuabu mudimu uudi nawu mu tshisumbu ne munange bikole anyi? Tshilejilu, udi mua kuikala munange kulombola Dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi lumingu luonso. Kadi wewe ne budipuekeshi bu Mose, bobu bakuambile bua kulongesha muanetu mukuabu bua kuluaye kuenza mudimu uudi wenza au, kuakumvua bu ne: mbakutule mpeta to. Kadi newikale ne disanka dia kuambuluisha muanenu.

12. Mmunyi bena Kristo ba bungi lelu baleja ne: badi ne budipuekeshi ne basanka ne bidibu nabi?

¹² Tuangate bualu bukuabu butu bana betu ba bungi bakadi ne bidimu bia bungi batuilangana nabu. Kudi bavua batangidi ba malu a tusumbu tua bakulu munda mua bidimu bia bungi. Kadi padibu bakumbaja bidimu 80, badi balekela mudimu au ne muoyo wabu mutoke. Batangidi ba bijengu badi bakumbaja bidimu 70 badi balekela mudimu wabu au ne bitaba mudimu mukuabu udibu babapesha. Bu mudibu ne budipuekeshi, badi bitaba bualu ebu. Mu bidimu bishale ebi kabidi, pa buloba bujima mbumbushe bena ku Betele ba bungi babatume mu bisumbu. Bana betu ba lulamatu aba kabena bumvuila bana betu badibu bapingaje mu midimu ivuabu nayi ayi mukawu to.

13. Ntshinyi tshivua mua kuenza bua Paulo umvuile bapostolo 12 mukawu?

¹³ Muntu mukuabu udi tshilejilu tshimpe tshia kuditatshisha bua kuikala ne budipuekeshi ne kusanka ne bitudi nabi mmupostolo Paulo. Kavua umvuilangana mukawu to. Nansha muvuaye uyisha bikole, uvua ne budipuekeshi. Wakamba ne: “Ndi mutambe bukese ku bapostolo, ne tshiena mukumbane bua kubikidibua mupostolo” to. (1 Kol. 15:9, 10) Bapostolo 12 ke bavua balonda balonda Yezu pavuaye wenda uyisha, kadi Paulo yeye wakalua muena Kristo anu pakavua Yezu mubishibue ku lufu. Nansha muakaluabu kusungula Paulo bua ikale “mupostolo bua bisamba bikuabu,” kavua mukumbane bua kupeta diakalenga dia pa buadi dia kuikala umue wa ku bapostolo 12 to. (Lomo 11:13; Bien. 1:21-26) Paulo kavua mumvuile bapostolo 12 abu mukawu anyi muwumvue bua malanda mashême avuabu badie ne Yezu to. Kadi wakasanka bua tshivuaye atshi.

14. Tuetu ne budipuekeshi ne tusanka ne bitudi nabi, tshituenza ntshinyi?

 ¹⁴ Tuetu ne budipuekeshi ne tusanka ne bitudi nabi, netufuane Paulo ne netunemeke bukokeshi budi Yehowa mupeshe bakuabu. (Bien. 21:20-26) Mmulongolole bua kuikale bakulu bua kulombola tshisumbu. Nansha mudibu bena bilema, Yehowa udi ubangata bu “mapa mikale bantu.” (Ef. 4:8, 11) Patudi tunemeka bantu aba ne tudipuekesha bua kulonda buludiki buabu, tudi tushala mu mulanda mashême ne Yehowa ne tushala mu ditalala ne bena Kristo netu.

15. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza?

¹⁵ Tuetu tumvuila bakuabu mukawu, katuakushala nabu mu ditalala to. Bidi bikengela tumbushe mukawu mu mioyo yetu ne katuikadi tusaka bakuabu bua kumvuilangana mukawu to. Tudi ne bua kuenza malu a mushinga aa bua kushisha kufika ku ditumikila dîyi dia Yehowa dia ne: “Tuipatshilayi malu adi afila ditalala ne malu adi akoleshangana.” (Lomo 14:19) Ntshinyi tshitudi nangananga mua kuenza bua kuambuluisha bakuabu bua kabikadi bumvuilangana mukawu? Mmunyi mutudi mua kukeba ditalala?

16. Mmunyi mutudi mua kuambuluisha bakuabu bua kabikadi bumvuilangana mukawu?

¹⁶ Mmuenenu wetu wa malu ne malu atudi tuenza bidi mua kuambuluisha bakuabu bikole anyi kubanyanga. Bena panu mbasue bua tuikale ‘tuleja bintu’ bitudi nabi. (1 Yone 2:16) Kadi lungenyi elu lutu lukebesha anu mukawu. Tuetu katuyi tuakula misangu yonso bua bintu bitudi nabi anyi bitudi balongolole bua kusumba, katuakubueja bantu mukawu munda to.  Mukuabu mushindu utudi katuyi mua kukebesha mukawu ngua kuikala ne bupuekele patudi ne midimu mu tshisumbu. Tuetu tukoka ntema ya bantu ku midimu itudi nayi mu tshisumbu, tudi mua kubajula mukawu. Kadi patudi tuleja mutudi tutabalela muntu ne muntu ne muoyo umue ne tuitaba ne: batu benza pabu malu mimpe, tudi tubambuluisha bua basanke ne bidibu nabi ne tudi tuenza bua tshisumbu tshishale mu ditalala ne mu buobumue.

17. Bana babu ne Jozefe bakafika ku dienza tshinyi mu dîku diabu? Bua tshinyi?

¹⁷ Mukawu nansha wowu muenze bishi, tudi mua kuwutshimuna! Tupingane ku tshilejilu tshia bana babu ne Jozefe. Panyima pa bidimu bia bungi bamane kukengesha Jozefe, bakatuilangana nende mu Ejipitu. Kadi kumpala kua Jozefe kudimanyisha kudibu, wakabateta bua kumanya ni bakavua bashintuluke. Wakalambisha biakudia; pavuaye nabu ku mêsa, uvua upesha Benyamina mukala wabu biakudia bia bungi kubapita. (Gen. 43:33, 34) Kadi kakuena tshidi tshileja ne: bana babu bakumvuila Benyamina mukawu to. Kadi bakaleja ne: bavua batabalela muanabu au ne tatuabu Yakoba ne muoyo mujima. (Gen. 44:30-34) Bu muvua bana babu ne Jozefe balekele mukawu, bakapingajija ditalala mu dîku diabu. (Gen. 45:4, 15) Tuetu bumbushe petu meji onso a mukawu, netuenze bua ditalala dishale mu dîku dietu ne mu tshisumbu tshietu.

18. Bilondeshile Yakobo 3:17, 18, tuetu tukebesha nsombelu wa ditalala, tshienzeka ntshinyi?

¹⁸ Yehowa ki mmusue bua tuikale tumvuilangana mukawu to, mmusue bua tukebe ditalala. Tudi ne bua kudienzeja bikole bua kukumbaja malu onso abidi aa. Anu mutudi bamone mu tshiena-bualu etshi, muoyo utu utusaka bua kumvuilangana mukawu. (Yak. 4:5) Bena panu kabidi batu basaka bakuabu bua kumvuilangana mukawu. Kadi tuetu tuditatshisha bua kuikala ne budipuekeshi, tusanka ne bitudi nabi, ne tulejangana dianyisha, mukawu kawakupeta muaba to. Netuenze bua tusombe muaba wa ditalala udi buakane.​—Bala Yakobo 3:17, 18.