‘Mfumwenu I Umo Enka, Kidishitu’
‘Mfumwenu I Umo Enka, Kidishitu’
“[Kemukatelwa] dya bu-mfumwenu i umo enka Kidishitu.”—MAT. 23:9, 10.
1. Lelo i ani uyukilwe na Batumoni ba Yehova bu Mfumwabo, ne mwanda waka?
BIPWILO bya Kine Kidishitu bidi na bantu bobeta bu bamfumwabo, kimfwa papa wa Loma, bakulutuba, bakulu ba bipwilo bya Orthodoxe bya Kutunduka, ne mitwe ya bipwilo bikwabo. Batumoni ba Yehova kebetangapo muntu bu mfumwabo. Ke bana ba bwangapo nansha balondi ba muntu kampanda. Kino i kikwatañane na bupolofeto bwa Yehova butala padi wandi Mwana bunena amba: “Talapo bidi, namupele ke kamoni ka kudi bantu, kilongoji ne wakusomanya bantu’ba.” (Is. 55:4) Kipwilo kya ntanda yonso kya Bene kidishitu bashingwe māni pamo ne bapwani nabo “mikōko mikwabo” kebekimbilangapo mwendeji mukwabo poso enka yewa wibapelwe na Yehova. (Yoa. 10:16) Betabijanga binenwa bya Yesu bya amba: ‘Mfumwenu i umo enka, Kidishitu.’—Mat. 23:10.
Mudyavita wa ku Mushipiditu wa Isalela
2, 3. Lelo i mwingilo’ka wāingile Mwanā Leza mu Isalela?
2 Myaka tutwa kumeso kwa kipwilo kya Bwine Kidishitu kwikala’ko, Yehova wātūdīle muzo wandi wa Isalela mwikeulu wa kwibatangidila. Pa kupwa kutambija Bene Isalela mu Edipito, Yehova wēbasapwidile amba: “Ebiya kadi monapo bidi, amiwa ntume mwikeulu ku meso obe kukulama mu dishinda, ne kukakufikijako kuntu ko nalongolola. Mudyumukei kabidi wivwane diwi dyandi; kemukamukolomonapo; mwanda kakemulekelapo kujilula kwenu, mwanda dijina dyami didi mudi aye.” (Div. 23:20, 21) Tukokeja kwikala na bubinga bwa kulanga amba uno mwikeulu wādi ‘na dijina dya Yehova mudi aye,’ i wandi Mwana umbedi.
3 Bimweka’mba Mwanā Leza wādi witwa bu Mikele kumeso kwa kubutulwa’ye pano pa ntanda. Mu mukanda wa Danyele, Mikele i mwitwe’mo bu “mfumu” wa muzo wa Danyele, ke Isalela kadi. (Dan. 10:21) Mwanā bwanga Yude ulombola amba Mikele wāpwijije myanda ya Isalela kumeso kwa Danyele kwikala’ko. Bimweka amba pāfwile Mosesa, Satana wātompele kwingidija umbidi wa Mosesa mu muswelo kampanda mwanda wa kamweno kandi, padi wādi ukimba kutonona Isalela ku butōtyi bwa bilezaleza. Mikele wāimene’po mwanda wa kumukankaja. Yude unena amba: “Ino aye Mikele, mwikeulu mukatampe mwine, po badi balwila na dyabola, bēpatanya pa lufu lwa Mosesa, kasomwenwepo kumujingulula kyakumujingulula kya-kibengo, mhm, ino wanenene’mba: Yehova akudingile madingi.” (Yude 9) Kitatyi kityetye pa kupita’po kumeso kwa Yediko kutēkelwa kasala, ne kutatana kwine mpika Mikele, “mudyavita wa kibumbo kya Yehova,” ye wāmwekēle Yoshua ne kumukulupija amba Leza usa kumukwasha. (Tanga Yoshua 5:13-15.) Mfumu wa bademona paātompele kukankaja mwikeulu aleke kukapa Danyele musapu, Mikele mwikeulu mukatampe wākweshe uno mwikeulu.—Dan. 10:5-7, 12-14.
Mfumu Wālailwe Waiya
4. Lelo i bupolofeto’ka bwāletelwe butala pa kwiya kwa Meshiasa?
4 Kumeso kwa uno mwanda kulongeka, Yehova wātumine mwikeulu Ngabudyele kudi mupolofeto Danyele mwanda wa kumulombola kwiya kwa ‘Mushingwe-māni, Mfumu.’ (Dan. 9:21-25) * Monka mokyālailwe, Yesu wābatyijibwa na Yoano ku dikumbi dya mu 29 K.K. Mushipiditu sandu wāpungulwidilwe padi Yesu, wāikala ke Mushingwe māni—Kidishitu, Meshiasa. (Mat. 3:13-17; Yoa. 1:29-34; Ngat. 4:4) Mu uno muswelo, wāikele ke Mfumu wampikwa muntu umudingakana.
5. Lelo Yesu wāingile namani bu Mfumu umbula bwa mwingilo wandi pano panshi?
5 Yesu, tamba ku ngalwilo kwa mwingilo wandi pano panshi, wāletele bukamoni bulombola amba aye ye “Mushingwe māni, Mfumu’wa.” Mafuku matyetye pa kupita’po, wāshilula kukongakanya bana ba bwanga, ne kulonga wālonga kingelengele kyandi kibajinji. (Yoa. 1:35–2:11) Bana ba bwanga bādi bamulonda paādi wenda koku ne koku, usapula myanda miyampe ya Bulopwe. (Luka 8:1) Wēbafundije mwa kusapwila ne kwibashila kimfwa na kutangidila mwingilo wa kusapula ne kufundija. (Luka 9:1-6) Dyalelo bakulumpe Bene kidishitu nabo beulanga kimfwa kyandi pa uno mwanda.
6. Lelo Kidishitu wēlombwele muswelo’ka bu Mukumbi ne Mfumu?
6 Yesu wālombwele ngikadila mikwabo ya mwingilo wandi wa bufumu na kwidingakanya na mukumbi wa buswe. Bakumbi ba kutunduka badi bendanga batangidila luombe. Mukelenge W. M. Thomson i musoneke mu dibuku La terre et le Livre amba: “Mukumbi upita kumeso, ke mwandapo’tu wa kulombola dishinda, ino i ne mwanda wa kuyuka shi didi biyampe ne dyampikwa kyaka. . . . Wendeja ne kuludika luombe na mukombo wandi ku madyo, ne kwilupandija ku balwana.” Yesu pa kulombola amba i Mukumbi kadi Mfumu wa binebine, wānene amba: “Amiwa ne mukumbi muyampe. Ino mukumbi muyampe wiyelelanga mikōko muya wandi. Monka mo nemusapwila’mba: Mikōko yami īngivwananga diwi dyami, nami neīyūkile ne kulonda īnonda.” (Yoa. 10:11, 27) Bino binenwa i bya bine, mwanda Yesu wāfwile bu kitapwa pa mwanda wa mikōko yandi, ino Yehova “wamuzunzwila ku kuboko kwandi kwa lundyo, ye ke Mulopwe kadi, ne bu-Mupandiji.”—Bil. 5:31; Bah. 13:20.
Mutadi wa Kipwilo kya Bwine Kidishitu
7. Lelo Yesu utalanga kipwilo kya Bwine Kidishitu kupityila ku bika?
7 Kyaba kityetye kumeso kwa kukanda mūlu, Yesu musanguke wāsapwidile bandi bana ba bwanga amba: “Lupusa lonsololo napebwa’lo lwa mūlu ne panopantanda pene.” (Mat. 28:18) Yehova wādi wa kupāna kupityila kudi Yesu mushipiditu sandu wa kukomeja bandi bana ba bwanga mu bubinebine bwa Bwine Kidishitu. (Yoa. 15:26) Yesu wāpungulwile uno mushipiditu pa Bene Kidishitu babajinji mu pentekosa 33 K.K. (Bil. 2:33) Kuno kupungululwa kwa mushipiditu sandu ko kwālombwele kushimikwa kwa kipwilo kya Bwine Kidishitu. Yehova wāpele Yesu bwendeji mūlu bwa pa kipwilo kya pano panshi. (Tanga Efisesa 1:22; Kolose 1:13, 18.) Yesu wendejanga kipwilo kya Bwine Kidishitu kupityila ku mushipiditu sandu wa Yehova, kadi ukwashibwanga’ko na bamwikeulu bekele “kunekenibwa kudi aye.”—1 Pet. 3:22.
8. Lelo i kingidilwa’ka pano pa ntanda kyāingidije Kidishitu mu myaka katwa kabajinji mwanda wa kwendeja bana bandi ba bwanga, ne i ani waingidijanga dyalelo?
8 Kadi i kupityila konka ku mushipiditu sandu kuletele Kidishitu “byabuntu ku bantu,” bamo bu “bakileko, bangi nabo bafundiji” mu kipwilo. (Ef. 4:8, 11) Mutumibwa Polo wāsoñenye batadi Bene Kidishitu amba: “Dyumukai bānwe bene, mudyumukile ne luombe lonso monka mwēmulongela Mushipiditu Sandu ke mudi bakulumpe bakilelo kudisha kipwilo kya Leza.” (Bil. 20:28) Pāshilwile kipwilo kya Bwine Kidishitu, bano batadi bonso bādi bashingwe māni. Batumibwa ne bakulumpe ba mu kipwilo kya mu Yelusalema bādi bengila bu kitango kyendeji. Kidishitu wāingidije kino kingidilwa mwanda wa kutangidila kibumbo kyonso kya ‘banabetu’ pano pa ntanda. (Bah. 2:11; Bil 16:4, 5) Mu ino myaka ya mfulo, Kidishitu i mutūle “lupeto lwandi lonso”—tumweno tonso twa Bulopwe tudi pano pa ntanda—mu makasa a “umpika wa binebine, udi na manwa” ne mwimaniji wandi Kitango Kyendeji, ke kisumpi kadi kya bana-balume bashingwe māni. (Mat. 24:45-47) Bashingwe māni ne bapwani nabo mikōko mikwabo bayukile amba kulonda bwendeji bwa Kitango Kyendeji kya mu ano mafuku, i kulonda Mfumwabo Kidishitu.
Kidishitu Ye Wātūdile’ko Mwingilo wa Kusapula
9, 10. Lelo Kidishitu wāludikile namani bintu pa mwanda wa kusambakanya myanda miyampe ya Bulopwe?
9 Tamba’tu ku ngalwilo, Yesu mwine ye wendeja mwingilo wa kusapula ne kufundija ntanda yonso. Wātūdile’ko ndudi amba myanda miyampe ya Bulopwe isapwilwe bekadi bonso ba pano panshi. Umbula bwa mwingilo wandi, wāsoñenye batumibwa bandi amba: “Kemukenda ku dishinda dyenda ku baJentaila, nansha kutwela mu kibundi kya bene Samadia, mhm. Poso mwende konka ku mikōko mijimine ya bwine Isalela. Kadi byo muya’byo, mwenda musapula’mba, bulopwe bwa mūlu bubafwena pa bwipi.” (Mat. 10:5-7) Bāingile uno mwingilo na bupyasakane umbukata mwa Bayuda ne bāketutyile’mo, nakampata pa kupwa kwa Petenkosa 33 K.K.—Bil. 2:4, 5, 10, 11; 5:42; 6:7.
10 Ebiya Yesu, kupityila ku mushipiditu sandu wātandabwidile mwingilo wa kusapula ku Bene Samadia ne ku Bajentaila. (Bil. 8:5, 6, 14-17; 10:19-22, 44, 45) Yesu byaādi na mutyima wa kusambakanya myanda miyampe ku mizo, wātonwene aye mwine Solo wa Tasusa ekale ke Mwine Kidishitu. Yesu wāsapwidile Ananaisa mwana wandi wa bwanga amba: “Languka wende ku mukenza wa dijina dya bu-Boloke. Wende wipangula ku njibo ya Yudasa kudi muntu wa dijina dya bu-Solo mwine Tasusa. . . . Enda bitupu, ke-muntu aye i kintu kyami kyo ntongele kyakuselamo dijina dyami kukeditwala ku baJentaila, ne ku balopwe, ne ku bāna ba Isalela bēne.” (Bil. 9:3-6, 10, 11, 15) Uno ‘muntu’ wāikele ke mutumibwa Polo.—1 Tem. 2:7.
11. Lelo Kidishitu wātandabwile mwingilo wa busapudi namani kupityila ku mushpiditu sandu?
11 Pāfikile kitatyi kya kusambakanya mwingilo wa kusapula Bulopwe ku mizo mikwabo, buludiki bwa mūlu bwāludikile Polo mu ñendo yandi ya bu mishonele mu Azia Minele ne mu Bulaya. Nsekununi ya Luka idi mu Bilongwa inena amba: “Ino penepo [Bapolofeto Bene kidishitu ne bafundiji ba mu kipwilo kya mu Antioka wa Shidea] byo badi mukwingila mīngilo ya Mfumwetu, bashikilwa na nzala. Kwivwana kudi Mushipiditu Sandu webanena’mba: Mpandwileimo Banabasa ne Solo ba mīngilo yo nebētyila. Ebiya nabo pa kushikilwa ne nzala, balombela, ino bebatenteka maboko abo, ne kwibatalula bebatalula’mba: Endai.” (Bil. 13:2, 3) Yesu mwine wāityile Solo Mwine Tasusa amba i “kintu kyami kyo ntongele” kya kusela’mo dijina dyandi ku mizo; nanshi uno musoñanya mupya utala pa kupāna bukamoni wādi utamba kudi Kidishitu, Mwendeji wa kipwilo. Kwingidija kwāingidije Yesu mushipiditu sandu mwanda wa kuludika mwingilo kwāmwekele pampikwa kwitupa mu lwendo lwa Polo lwa bubidi lwa bu mishonele. Nsekununi inena amba: “Mushipiditu wa Yesu,” ko kunena amba, Yesu, kupityila ku mushipiditu sandu, wāludikile Polo ne bendi nandi batonge kwa kwenda, ebiya kimonwa kyebaludika kwenda mu Bulaya.—Tanga Bilongwa 16:6-10.
Muludikila Yesu Kipwilo
12, 13. Lelo mukanda wa Kusokwelwa ulombola namani amba Yesu ulondanga kamo ne kamo ka mwendela kipwilo ne kipwilo?
12 Yesu wādi ulonda kamo ne kamo ka mwendela bipwilo bya balondi bandi bashingwe māni ba mu myaka katwa kabajinji K.K. Wādi uyukile biyampe ngikadilo ya ku mushipiditu ya kipwilo ne kipwilo. Kino i kimweke patōka potutanga Kusokwelwa shapita 2 ne 3. I mutele bipwilo byonso bisamba-bibidi bya mu Azia Minele pa dijina. (Kus. 1:11) Tudi na bubinga bwa kukulupidila amba wādi uyukile senene ngikadilo ya ku mushipiditu ya bipwilo bikwabo bya balondi bandi byādi pano pa ntanda ponso mu kine kitatyi’kya.—Tanga Kusokwelwa 2:23.
13 Yesu wāfwijije’ko bipwilo bimo pangala pa kutūkija mutyima, kūminina mu matompo, kukōkela mwanda wandi ne kufundula bupondo. (Kus. 2:2, 9, 13, 19; 3:8) Pakwabo kadi, wādingile na kusumininwa bipwilo palapala mwanda wa buswe bobalekele butalala, kutala kobādi batala bitupu butōtyi bwa bankishi ne busekese, ne kwiketaketa. (Kus. 2:4, 14, 15, 20; 3:15, 16) Yesu, byadi mutadi wa buswe wa ku mushipiditu—wānene ku bonso—enka ne ku boba bādingile bininge bene amba: “Kadi mo bavudile bonso bo nsenswe nebakande, ne kwibandingila madingi; penepo nanshi, pyasakana ne kwalamuka pa mutyima.” (Kus. 3:19) Nansha byadi mūlu, Yesu wādi uludika kipwilo kya bandi bana ba bwanga pano pa ntanda kupityila ku mushipiditu sandu. Wānene ku mfulo kwa misapu yadi ku bipwilo’bya amba: “Kadi yewa wa kutwi, ēvwane kinena Mushipiditu ku kipwilo.”—Kus. 3:22.
14-16. (a) Lelo Yesu wēlombwele namani amba i Mfumu mukankamane wa bantu ba Yehova pano pa ntanda? (b) Lelo i bika bilupukile ku kwikala ‘kwikele’ Yesu na bana bandi ba bwanga “mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda”? (c) Le i bika byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?
14 Twadi tubamone amba Mikele (Yesu) wēlombwele bu mwikeulu nkomonkomo, Mfumu wa Isalela. Kadi, amba Yesu wēlombwele bu Mfumu ne Mukumbi wa buswe ku bana bandi ba bwanga babajinji. Umbula bwa mwingilo wandi pano panshi, wātangidile mwingilo wa kusapula. Kadi pa kupwa kusanguka, wāingile mwingilo wa kutala amba myanda miyampe ya Bulopwe isambakane.
15 Yesu, kupityila ku mushipiditu sandu, wadi wa kutandabula bityebitye mwingilo kufika ne ku mfulo kwa ntanda. Wāsapwidile bandi bana ba bwanga kumeso kwa kukanda mūlu amba: “Ino bānwe mukapebwa bukomo bwa Mushipiditu Sandu ukemwīla ko mudi, mukēkale basapudi bami bakusapula mu Yelusalema, ne monso mu Yudea, ne mu Samadia, ne kulampe kwine kumfulo kwa ntanda.” (Bil. 1:8; tanga 1 Petelo 1:12.) Bukamoni bwa nkuo bwāpēnwe mu myaka katwa kabajinji kupityila ku bwendeji bwa Kidishitu.—Kol. 1:23.
16 Ino Yesu mwine wānene amba uno mwingilo ukendelela kufika ne ku mfulo kwine. Aye pa kupwa kutuma balondi bandi kukasapula ne kulonga bantu ba mizo yonso ke bana ba bwanga, wēbalaile amba: “Ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda.” (Mat. 28: 19, 20) Kidishitu byapelwe Bulopwe mu 1914, po pene ‘udi’ na bana bandi ba bwanga ne wibaludikanga pamo bwa Mfumwabo. Mwingilo wandi mukatampe waingila tamba mu 1914 o otukabandaula mu kishinte kilonda’ko.
[Kunshi kwa dyani]
^ Pa mwanda utala buno bupolofeto, tala dibuku Ta Mutyima ku Bupolofeto bwa Danyele! shapita 11.
Tupitulukei’mo
• Lelo Mwanā Leza wēlombwele namani bu Mfumu mupyasakane mu Isalela?
• Lelo Kidishitu uludikanga kipwilo kyandi kya pano pa ntanda kupityila ku bika?
• I muswelo’ka uludika Yesu mwingilo wa kusambakanya myanda miyampe?
• I bika bilombola amba Kidishitu ulondanga kamo ne kamo ka mwendela kipwilo ne kipwilo?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 24]
“Amiwa [natume] mwikeulu ku meso obe”
[Kifwatulo pa paje 26]
Pamo’nka bwa pa kala, Kidishitu wingidijanga “byabuntu ku bantu” ba kukumba luombe lwandi