Lelo Usangedile Kipyanwa Kyetu kya ku Mushipiditu?

‘Leza wakapempula Bajentaila kutekunamo bamo bantu ke ba dijina dyandi.’—BIL. 15:14.

UKALONDOLOLA MUSWELO’KA?

Tela mu muswelo mupotoloke mfundijo keikwatañenepo na bisonekwa, ne kulombola muswelo otukingilwe ku kwiikulupila.

Le i muswelo’ka otwānyongolwelwe ku bubi ne lufu?

Lelo umonga namani bubikadi bwa Yehova ne mwanda utala bululame?

1, 2. (a) Le “dipema dya Davida” i bika ne dyāūbakulwilwe namani? (b) Le i bāni bengidila pamo bu bengidi ba Yehova dyalelo?

 KU KITANGO kibajinji kyālongele kitango kyendeji mu Yelusalema mu 49 K.K., mwanā bwanga Yakoba wānene’ko amba: “Shimona [Petelo] wapityila monka mwābadikidile Leza kukapempula baJentaila kutekunamo bamo bantu ke ba dijina dyandi. Nanshi kino’ki kibafikila’tu ponka pa myanda ya bapolofeto monka mo kyasonekelwe’mba: Byobya pa kupita’byo nkajokanga kushimikulula kipema kya Davida kyaponene nkekishimikulula pa masala akyo nkekīmike dikwabo. Amba boba bashalashalapo bakimbe Yehova, ne baJentaila bonso bāinikwa ku dijina dyami. I Yehova uno wanene namino, wayūkija’byo ne ku ngalwilo ya panopantanda.”—Bil. 15:13-18.

² “Dipema [nansha njibo ya kibikelo] dya Davida” dyāponene kitatyi kyābikwilwe Mulopwe Zedekia. (Am. 9:11) Inoko, dino “dipema” dyādi dya kubakululwa na lutundu lwa Davida, ke Yesu Mulopwe wa nyeke kadi. (Ezek. 21:27; Bil. 2:29-36) Monka mwālombwedile’kyo Yakoba mu kino kitango kya kasekuseku, buno bupolofeto bwa Amose bwāfikidile kitatyi kyākongakanibwe bampyana ba Bulopwe ba mu Bayuda ne mu Bajentaila. Dyalelo basheleshele’ko bene Kidishitu bashingwe māni ne midiyo ne midiyo ya “mikōko mikwabo” ya Yesu byobadi bengidi ba Yehova, i bekute mu bumo mu kusapula bubinebine bwa mu Bible.—Yoa. 10:16.

BANTU BA YEHOVA BATANWANGA NA BIKOLEJA

3, 4. Le bantu ba Yehova bāpandile ku mushipiditu namani mu Babiloni?

³ Kitatyi kyāselelwe Bayuda bu misungi ku Babiloni, byāmwekele patōka amba “dipema dya Davida” dyāponene. Mutōtelo wa bubela byo wādi uzambalele mu Babiloni, le bantu ba Leza bāpandile ku mushipiditu namani mu bula bwa myaka 70 yobādi’mo bu misungi tamba mu 607 K.K.K. kutūla ku 537 K.K.K.? Byotudi bantu ba Yehova, twi bapande mu muswelo umo onka  mu ino ntanda iludikwa na Satana. (1 Yoa. 5:19) Bupeta bwa kipyanwa kya ku mushipiditu bwitukwashanga tumone kupanda.

⁴ Mu kipyanwa kyetu kya ku mushipiditu mubadilwa ne Kinenwa kya Leza. Bayuda bāselelwe mu Babiloni bu misungi kebādipo na Bisonekwa Bikola byonso, ino bādi na buyuki bwa Mukanda wa Bijila wa Mosesa, wādi’mo Mbila Dikumi. Bādi bayukile “ñimbo ya Ziona,” yādi ibwanya kwibavuluja nkindi mivule, kadi bādi bayukile bilongwa bya kutendelwa bya bengidi ba Yehova babajinji. Na bubine ino misungi yādidile kitatyi kyoyāvulukile Ziona ne kadi keyāidilwepo Yehova. (Tanga Mitōto 137:1-6.) Kino kyēbakweshe bekale nyeke bōmi ku mushipiditu’nka ne mu Babiloni mwādi mfundijo mivule ya mabela ne bilongwa bibi.

LUFUNDIJO LWA BUSATU BUSANTU KELWENIPO

5. Le i bukamoni’ka botudi nabo bulombola amba bipwilo bya mu Babiloni wa kala ne mu Edipito byādi na baleza basatu mu leza umo, nansha Busatu Busantu?

⁵ Lufundijo lwa bipwilo lwa baleza basatu mu Leza umo nansha Busatu Busantu lwādi lutumbe mu mutōtelo wa mu Babiloni. Leza wa Babiloni wādi mubundwe na baleza basatu, Sini (leza kweji), Shamashi (leza dyuba), ne Ishitala (leza mukaji wa bumeni ne divita). Mu Edipito wa kala, divule dine leza wādi ulombolwa bu musonge leza mukaji obabutwile nandi mwana; abo bonso busatu “babunda baleza basatu mu leza umo nansha Busatu Busantu, ino leza tata kadipo nyeke bu mutwe, mwanda kyaba kimo wādi wingila bu mwanā mukaja mulopwe, shi leza wādi utōtwa wādi leza mukaji.” (New Larousse Encyclopedia of Mythology) Leza wa bene Edipito wādi mubundwe na baleza basatu, leza Osiris, leza mukaji Isis ne wabo mwana Horus.

6. Le ukashintulula Busatu Busantu namani ne i muswelo’ka otwākingilwe ku kukulupila ino mfudijo ya bubela?

⁶ Bipwilo bya kine Kidishitu nabyo bikulupile mu baleza basatu mu leza umo—ke Busatu Busantu kadi. Bendeji ba bipwilo banenanga amba Tata, Mwana ne mushipiditu sandu i Leza umo. Ino, kuno i kulwa na bubikadi bwa Yehova ne kwibumwekeja bu budi pasatu—ko kunena amba kudi leza umo kete pa bano basatu utangidile bakwabo. Bantu ba Yehova bākingilwe ku kukulupila ino mfudijo ya bubela mwanda betabije bino binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu bya amba: “Teja a Isalela! Yehova wetu Leza i Yehova kasukwa.” (Kup. 6:4) Yesu wāpitulukile mu bino binenwa, kadi bene Kidishitu ba bine bakulupile byobya byaānene.—Mako 12:29.

7. Mwanda waka muntu ukulupile mu Busatu Busantu kabwanyapo kubatyijibwa, kilomboji kine kilombola kwipāna kwa binebine kudi Leza?

⁷ Lufundijo lwa Busatu Busantu kelukwatañenepo na mwingilo wāpele Yesu balondi bandi wa kulonga “mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya mushipiditu sandu.” (Mat. 28:19) Pa kubatyijibwa bu mwine Kidishitu wa bine kadi Kamoni wa Yehova, muntu ufwaninwe kuyuka’mba Tata Yehova i mutabuke bukata, kadi ufwaninwe kuyuka kyepelo ne lupusa lwa Yesu Mwanā Leza. Muntu wa kubatyijibwa ufwaninwe kadi kukulupila’mba mushipiditu sandu i bukomo bwa Leza bwingila, keubadilwapo mu Busatu Busantu. (Ngal. 1:2) Muntu ukulupile nyeke mu Busatu Busantu kabwanyapo kubatyijibwa, kilomboji kine kilombola kwipāna kwa binebine kudi Yehova Leza. Bine, tufwijanga’ko pa kwitukinga kwitukinga kipyanwa kyetu kya ku mushipiditu tuleke kukulupila luno lufundijo lufutulwija Leza!

MAJENDE!

8. Le bene Babiloni bādi na mumweno’ka pa baleza ne bademona?

⁸ Bipwilo bya mu Babiloni byādi bifundija mfudijo mivule ya bubela; kimfwa kukulupila mu bilezaleza, mu bademona ne  mu majende. Dibuku dimo (The International Standard Bible Encyclopaedia) dinena amba: “Mu mutōtelo wa Babiloni, bademona badi peulu pa baleza, badi na bukomo bwa kususula bantu na kwibabeleka misongo ya miswelo yonso ya ku ngitu nansha mu ñeni. Bimweka bu bantu bavule mu uno mutōtelo bādi na bulwi bukatampe bwa kulwa na bademona, kadi konso kobādi batanwa bādi balomba baleza bakwashe bantu bakomene bano bademona.”

9. (a) Pa kupwa kuselwa bu misungi ku Babiloni, le Bayuda bavule bāponēne namani mu milangwe ya bubela ya bipwilo? (b) Le twibakingwe namani ku byaka bya kwitabija kwisamba na bademona?

⁹ Pa kupwa kuselwa bu misungi ku Babiloni, Bayuda bavule bāponēne mu milangwe yampikwa kukwatañana na bisonekwa. Bayuda bavule byobāshilwile kwitabija milangwe ya Bangidiki, batādilwe na lupusa lwa bademona mwanda baitabije mulangwe wa amba, bademona babwanya kwikala babi nansha bayampe. Kipyanwa kyetu kya ku mushipiditu kitukiñanga ku byaka bya kwitabija kwisamba na bademona, mwanda tuyukile’mba Leza wātopekele bilongwa bya majende bya Babiloni. (Is. 47:1, 12-15) Kadi, tuludikwanga na mumweno umona Leza majende.—Tanga Kupituluka 18:10-12; Kusokwelwa 21:8.

10. Le i bika byotubwanya kunena pa bilongwa ne nkulupilo ya Babiloni Mukatakata?

¹⁰ Majende keālongelwepo enka na bene Babiloni, ino aloñwanga ne na bantu bakwatakenye Babiloni Mukatakata, umbikalo wa ntanda wa mutōtelo wa bubela. (Kus. 18:21-24) Dibuku dimo (The Interpreter’s Dictionary of the Bible) dinena amba: “Babiloni [Mukatakata] i mubundwe na imbikalo ne bibidiji bivule. Uyukenanga bininge ku kutādilwa na butōtyi bwa bankishi kupita’ko ku mikalo ya matanda.” (Vol. 1, p. 338) Nansha byatādilwe na majende, butōtyi bwa bilezaleza, ne bubi bukwabo, Babiloni Mukatakata ukidi’ko—inoko ke kitatyi kilampepo.—Tanga Kusokwelwa 18:1-5.

11. Le i bidyumu’ka byotulupwile mu mabuku bitala pa majende?

¹¹ Yehova wānene amba: “Nkikōkejapo kumona bukondame.” (Is. 1:13) Divule bilongwa bya majende bitwa bu maleñanya, byālongelwe bininge mu myaka ya katwa ka 19. Kiteba kya Mulami kya Ziona (Angele) kya Kweji 5, 1885 kyānene amba: “Kukulupila’mba bafwe i bōmi mu mu umbuo mukwabo nansha’mba badi mu ngikadilo mikwabo ke kwenipo. Kwādi kubadilwa mu mutōtelo wa kala, kadi kwādi kwale miji mu mfumo yonso.” Kishinte kibweja’ko amba mulangwe wampikwa kukwatañana na bisonekwa i wa amba, ‘bademona’ i bantu bafwe babwanya kwisamba na bōmi ne “kwikala na lupusa pa milangwe ne bilongwa bya bantu. Bademona betabije abo bene kwifya mobekadile, kadi mu uno muswelo badi na lupusa lukatampe mu ñeni ne mu būmi bwa bantu bavule.” Kabuku kabajinji Le Bisonekwa Binena Bika pa Majende? (Angele) kāletele bidyumu bya muswelo umo onka, na bileta mabuku etu mavule a panopano.

LELO MYUYA ISUSUKANGA MU NTANDA YA BĀYA-KALUNGA?

12. Le Solomone wānene bika ku bukomo bwa mushipiditu pa ngikadilo idi’mo bafwe?

¹² “Bonso boba bayūkile byabinebine” bakokeja kulondolola kino kipangujo. (2 Yoa. 1) Twitabije na bubine binenwa bya Solomone bya amba: “Mbwa mūmi upityile kunengela ntambo mufwe. Ino bōmi bayukile’mba bakafwa; nanshi bafwe kebayukilepo nansha kimo kine . . . Byonsololo bitana dikasa dyobe kulongalonga’byo ne bukomokomo bobe, shi bika shi bika; ino kekudipo mingilo nansha kusambakanya bintu pamo miswelo ne miswelo, nansha kuyukidija, nansha ñeni mu kibundu koenda’kwa.”—Mus. 9:4, 5, 10.

13. Le bibidiji ne mutōtelo wa Bangidiki byāikele na lupusa pa Bayuda namani?

¹³ Bayuda bādi na kyepelo kya kuyuka bubinebine butala pa bafwe. Inoko bamudyavita ba Alekizandele Mukatampe pa  kwiabila Ngidiki, kwālongelwe bukomo bwa kulunga Yuda ne Shidea mu bumo kupityila’nka ku mutōtelo wa Ngidiki ne bibidiji bya Bangidiki. Mfulo mfulō, Bayuda baitabija mfudijo ya bubela ya amba muya keufungapo ne amba kudi kifuko kya bāya-kalunga kyoususuka’mo. Dibuku dimo (The Religion of Babylonia and Assyria) dinena’mba, Bangidiki ke abopo bāshilwile mulangwe wa kīkalo kya bāya-kalunga muyudile myuya isusuka, mwanda bene Babiloni bādi bakulupile amba, “kudi ntanda mikwabo . . . kifuko kiyule masusu, . . . kyendejibwa na baleza ne bademona ba bukomo bukatampe kadi bakalabale bininge.” Bine, bene Babiloni bādi bakulupile mu kubulwa kufwa kwa muya.

14. Le Yoba ne Abalahama bādi bayukile bika pa lufu ne lusangukilo?

¹⁴ Nansha Yoba muntu moloke byākadipo na Bisonekwa, ino wādi uyukile bubinebine butala pa bafwe. Kadi wādi uyukile amba Yehova i Leza wa buswe wādi na mēlu a kumusangula. (Yoba 14:13-15) Abalahama nandi wādi ukulupile mu lusangukilo. (Tanga Bahebelu 11:17-19.) Byokebibwanikapo kusangula muntu mūmi, bano bana-balume bakaminwe Leza kebādipo bakulupile mu kubulwa kufwa kwa muya wa muntu. Na bubine, mushipiditu wa Leza wākweshe Yoba ne Abalahama bevwanije ngikadilo idi’mo bafwe ne kwitabija’mba lusangukilo ludi’ko. Kadi buno bubinebine bubadilwa mu kipyanwa kyetu.

‘KUKŪLWA NA KIKŪLWA’ —KUDI NA MVUBU

15, 16. Le i muswelo’ka otunyongolwelwe ku bubi ne lufu?

¹⁵ Kadi tufwijanga’ko Leza pa kwitusokwela bubinebine butala pa muswelo watūdile’ko, wa kwitunyongolola ku bubi ne lufu byotupyene kudi Adama. (Loma 5:12) Tuyukile amba Yesu kaīdilepo “kwingidilwa mīngilo, mhm, nanshi poso ayeko ebēngidile, ne kupana būmi bwandi ke kikūlwa kya bangi bangi.” (Mako 10:45) Bine i biyampe tuyuke myanda itala ‘kukūlwa na  kikūlwa kyāfutyile Kidishitu Yesu’!—Loma 3:22-24.

¹⁶ Bayuda ne Bajentaila ba mu myaka katwa kabajinji bādi basakilwa kwisāsa bubi bwabo ne kwitabija mu kitapwa kya kikūlwa kya Yesu. Shi bitupu, kebādipo ba kulekelwa. Mo mobikadile ne dyalelo. (Yoa. 3:16, 36) Shi muntu ulamete ku mfudijo ya bubela, pamo bwa Busatu Busantu ne kubulwa kufwa kwa muya, kabwanyapo kumwena mu kikūlwa. Ino batwe tubwanya kumwena’mo. Tuyukile bubinebine butala padi ‘Mwana usanshilwe na Leza. E monka motwamwena bukūdi bwetu, ke kulekelwa kwa mambo etu kadi.’—Kol. 1:13, 14.

TWENDELELEI KUMESO BU BANTU BA DIJINA DYA YEHOVA!

17, 18. Le i kwepi kotukokeja kutana myanda ikwasha itala mānga yetu, ne i muswelo’ka otukokeja kumwena mu ñeni yotuboila’ko?

¹⁷ Mu kipyanwa kyetu kya pa bula mubadilwa bintu bikwabo byaetufundija ne miswelo mikwabo yaetukwasha ne kwitwesela ku mushipiditu ne ku ngitu. Mu bula bwa makumi a myaka, mu dibuku dyetu Annuaire mudi nsekununi isangaja ya mingilo yetu ingilwa ntanda yonso. Mānga yetu i misekununwe mu video la foi en action, Kipindi 1 ne 2, ne mu mabuku pamo bwa Les Témoins de Jéhovah : Prédicateurs du Royaume de Dieu. Kadi divule dine mu mapepala etu mudi nsekununi ikunka mutyima ya banabetu mu lwitabijo baswedibwe.

¹⁸ Tumwenanga mu kubandaula na bujalale mānga ya bulongolodi bwa Yehova, ne ya bantu ba Isalela bāmwenine mu kulangulukila pa muswelo wēbanyongolwele Leza mu bupika bwa bene Edipito. (Div. 12:26, 27) Mosesa byaādi mukulumpe wādi ubwanya kulombola bukamoni bwa bilongwa bya kutendelwa bya Leza, wāsoñenye bene Isalela amba: “Vulukai bidi mafuku a kala. Langai bidi myaka ya ku nyuma, ku nkongo ne nkongo. Ipangulai bidi bambutwile benu ne banunu bemulombole byafikile.” (Kup. 32:7, DD) Byotudi ‘bantu ba Yehova kadi mikōko ya mu madyo andi,’ batwe bonso tusapulanga na nsangaji ntumbo yandi ne kusapwila bakwetu bilongwa byandi bikatakata. (Mit. 79:13) Kadi, i biyampe tubandaule mānga yetu, kuboila’ko ñeni, ne kuteakanya būmi bwa kumeso.

19. Nansha byotunanga mu mwinya wa ku mushipiditu, le tufwaninwe kulonga bika?

¹⁹ Tufwijanga’ko pa kubulwa kunangila mu fukutu, ino tunangilanga mu mwinya wa ku mushipiditu utamba kudi Leza. (Nk. 4:18, 19) Nanshi twifundei na kininga Kinenwa kya Leza ne kusapwila bakwetu bubinebine na bupyasakane pamo bwa kaimba wa mitōto wātendele Mfumu Mubikadi Yehova na binenwa bya amba: “Nkāyanga na bilongwa bikatakata bya Mfumwetu Leza; nkatelanga boloke bobe, ke bobe bonka kadi. Abe Leza, wanombwele ñeni ne ku bwanuke bwami; kadi ne kutūla ku dyalelo dino’di nasapwile mīngilo yobe ya kutendelwa. Eyo, i binebine, pa kununupa ne mvwi ku mutwe, abe Leza, kokandekelela; poso’mba, mpwe kusapula bidi bukomo bobe ku lukongo lukwabo lwiyako, ne bukomo bobe bukata kudi bonso bakāyako.”—Mit. 71:16-18.

20. Le i myanda’ka yotuyukile, ne ulanga namani pa ino myanda?

²⁰ Batwe bantu bepāne ba Yehova, tuyukile myanda itala bubikadi bwa Leza ne bululame bwa bantu. Na bubine, tusapulanga bubinebine bwa amba Yehova i Mubikadi wa Diulu ne Ntanda, mwine ufwaninwe kwipāna kwetu kwa na mutyima umo. (Kus. 4:11) Kadi byotudi na mushipiditu wandi, tusapulanga myanda miyampe ku ba kikōkeji, kundapa ba mityima mityumuke ne kusenga boba badila. (Is. 61:1, 2) Nansha Satana byatompa na bunwa kubikadila bantu ba Leza ne muzo onso wa muntu, ino tusangedile bininge kipyanwa kyetu kya ku mushipiditu, tusumininwe kulama nyeke bululame bwetu kudi Leza kadi tukatumbija Yehova Mfumu Mubikadi dyalelo ne mafuku onso.—Tanga Mitōto 26:11; 86:12.

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 8]

[Kapango pa paje 11]

Le Twākingilwe Namani ku Nkulupilo ya Bubela?

“Teja a Isalela! Yehova wetu Leza i Yehova kasukwa.”—Kup. 6:4

“Nkikōkejapo kumona bukondame.”—Is. 1:13

“Nanshi bafwe kebayukilepo nansha kimo kine.”—Mus. 9:5, 10

[Kifwatulo]

[Kifwatulo]

[Kifwatulo]