Bakomejibwe Kupityila ku Lwitabijo ne Kwakamwa Leza

“Wikomeje . . . Kadi winingishe abe mwine . . . Yehova Leza obe udi nobe.”—YOSHUA 1:9.

1, 2. (a) Mungya mumweno wa bumuntu, lelo bulwi bwa Isalela na Bene Kenani bwādi bwa kupita namani? (b) Lelo Yoshua wāpelwe kikulupiji’ka?

 MU 1473 K.K.K., muzo wa Isalela wātūdile kitūlo mwa kutwelela mu Ntanda ya Mulao. Papo Mosesa wāvuluja bantu pangala pa bikoleja byādi bya kwibatana kumeso, amba: “Abe usa kwabuka Yodano dyalelo dino’di kutwela kutambula bu-kishi kyobe mizo ikutabukile bungi ne bukomo ku abe mwine, bibundi bikatampe bya masakwa afikile ne mūlu mwine, bantu bakatampe balabala bāna ba Anaki bana-balume, . . . bo waivwene’mba: Lelo uyukile kwimana ku meso a bāna ba Anaki bana-balume i ani le?” (Kupituluka 9:1, 2) I bine, bano batumpangala balwi ba mavita bādi batumbe pi na pi! Ne kadi, Bene Kenani bamo bādi na byabulwi bikunkane, na tubalwe ne makalo a bikwa bya byuma ku matonto.—Batyibi 4:13.

² Ino Isalela aye wādi muzo wa bapika kadi bādi bakitambatamba mu kupwa myaka 40 yobādi mu ntanda mutuputupu. Nanshi, mungya mumweno wa bumuntu, kebyādipo bibwanika abo kunekenya divita. Inoko Mosesa wādi na lwitabijo; wādi ‘umona’ mwādi mwibaludikila Yehova. (Bahebelu 11:27) Mosesa wāsapwidile bantu amba: “Yehova Leza obe, i aye ukupityila ku meso obe . . . ukebonakanya, kadi ukebaponeja panshi ku meso obe.” (Kupituluka 9:3; Mitōto 33:16, 17) Mosesa pa kufwa, Yehova wākulupije Yoshua amba ukamukwasha, wāmunena’mba: “Taluka abuka uno Yodano uno’u, abewa ne bantu bano bonso, ku ntanda yo nebapa ami, ke ku bāna ba Isalela kadi. Ino kekukekalangapo muntu wa kukwimaninapo ku meso obe mafuku onso a bumi bobe, nansha umo; mo naikadile ne Mosesa e monka mo nkekadila nobe.”—Yoshua 1:2, 5.

3. I bika byākweshe Yoshua ekale na lwitabijo ne kininga?

³ Pa kusaka’mba Yoshua akwatakanibwe ne kuludikwa na Yehova, wādi ufwaninwe kutanga Bijila bya Leza, kulangulukila’po ne kwibingidija umbūmi bwandi. Yehova wāmunena’mba: “Nabya ukalongeja dishinda dyobe ke dilumbuluka, kadi nabya ukamona dyese.” Kupwa wābweja’ko amba: “Lelo nkyakusoñenyepo na’mba:  Wikomeje bidi? Kadi winingishe abe mwine, kokakwatyibwapo moyo nansha kwikala ne nzuba mine mpika; mwanda Yehova Leza obe udi nobe konso konso koēnda.” (Yoshua 1:8, 9) Yoshua wātejeje Leza, o mwanda wāikele na kininga, bukomo, ne bushindañani. Ino yō, bantu bavule ba mu lukongo lwandi kebātejejepo. Pa kino, kebāikelepo kunekenya, kadi bāfwile mu ntanda mutuputupu.

Bantu Bampikwa Lwitabijo ne Kininga

4, 5. (a) Lelo mulangilo wa batubedibedi dikumi wādi mwishile namani na wa ba Yoshua ne Kalebu? (b) Le Yehova wālondolwele namani pa kumona kubulwa lwitabijo kwa bantu?

⁴ Myaka makumi aná kumeso, pāfwenene Isalela ku Kenani dibajinji, Mosesa wātumine bana-balume 12 kukabela ntanda. Bana-balume dikumi bājoka’ko na moyo. Kebatompola’mba: “Bantu bonsololo bo twamwenemo i bakampangala ba bantu. Kadi ko konka ko twamwene bamapulume a bāna bana-balume ba Anaki, ba ku musuku wa ku mapulume; ino twadi twimona mu meso bwa batete.” Kutalula’mo bidi bana ba Anaki, lelo “bantu bonsololo” nabo bādi bine’nka batumpangala? Mhm. Le bana ba Anaki bātambile ku Banefilimi ba kumeso kwa Dilobe? Mhm, ke amopo! Inoko, byobāikele kunyengakanya myanda namino, bantu bonso ba mu kitūlo bāivwene moyo byamwiko. Bantu bādi kebasake’nka ne kujokela mu Edipito, mu ntanda mobādi bamuninwe bupika!—Umbadilo 13:31–14:4.

⁵ Ino batubedibedi babidi, ba Yoshua ne Kalebu, bādi’nka na kipyupyu kya kutwela mu Ntanda ya Mulao. O mwanda bānene amba Bene Kenani “byo bidibwa byetu, mwemba wabo i mufunduke ko badi, kadi Yehova udi netu kemukebatyinai.” (Umbadilo 14:9) Lelo ba Yoshua ne Kalebu bādi bakulupila bintu bya buvila? Mhm, nansha dimo! Abo bēmwenine pamo na muzo onso muswelo Yehova waāfwijije Edipito nkomokomo bumvu ne baleza bandi na kwibaponejeja Mpupo Dikumi. Kupwa bēmwena Yehova mwālobejeje Felo ne basola bandi bonso mu Kalunga Katyila. (Mitōto 136:15) Bine, moyo wāivwene batubedibedi dikumi ne boba bobātuywile mityima kewādipo mwendele’mo. Yehova wāsokwele bidi ku mutyima wandi amba: “Lelo i ku mwaka ka o bakaleka kumfutulula? Le i ku mwaka ka kadi o bakangitabijapo, nansha byobya biyukeno byonso byo nalongele mubukata mwabo?”—Umbadilo 14:11.

6. Lelo kininga kyendelanga pamo na lwitabijo muswelo’ka, ne kino i kimweke namani mu ino myaka?

⁶ Yehova wātengele’nka pa mwanda mwine—kutuyuka kwa bantu kwādi kulombola’mba kebadipo na lwitabijo. I bine, lwitabijo ne kininga byendelanga pamo, o mwanda mutumibwa Yoano wātumine mukanda utala kipwilo kya Bwine Kidishitu ne būmi bwakyo bwa ku mushipiditu amba: “Kino namino kyo kinekenyo kya kunekenya panopantanda, ke kwitabija kwetu kadi.” (1 Yoano 5:4) Dyalelo, lwitabijo ludi pamo bwa lwa ba Yoshua ne Kalebu lumwekelanga ku busapudi bwa myanda miyampe ya Bulopwe isapulwa pano pa ntanda ponso na midiyo isamba ne musubu ya Batumoni ba Yehova, bankasampe ne batame, bakomo ne bakōke ngitu. I kutupu walwana ubwenye kūbija kino kibumbo kikomo kadi kikankamane.—Loma 8:31.

‘Kokekanga’

7. Lelo ‘kwikanga’ kushintulula bika?

⁷ Bengidi ba Yehova dyalelo basapulanga na kininga myanda miyampe mwanda badi na milangwe imo na yadi nayo mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Bātwe bano ketudipo bwa boba bakwikangila ku koneka, mhm, poso bwa boba bakwitabija kwa kupandijamo ne [muya].” (Bahebelu 10:39) ‘Kwikanga’ kunene Polo pano ke’nkapo’tu kwivwana kamoyo ka lupito, ke-pantu bengidi bavule ba kikōkeji ba Leza nabo bakwatwanga kyaba kimo moyo. (1 Samwele 21:12; 1 Balopwe 19:1-4) Ino, mungya munenena dibuku dimo dishintulula bishima bya mu Bible, i “kujokela kunyuma, kwitola,” ne “kukwatyila bubinebine ku nzeinzei.” Dibweja’ko kadi amba ‘kwikanga’ kukokeja kwikala kyelekejo kya “kutūkija fwele wa bwato mwanda wa kutyepeja’ko lwendo” mu mwingilo wa Leza. Ino na bubine, boba badi na lwitabijo lukomo kebalangapo “kutyepeja’ko lwendo” shi makambakano abebatana—nansha shi abatanwa na kupangwapangwa, misongo, nansha matompo makwabo. Ino bapejanga mu mwingilo wa Yehova, koku bayukile amba aye wibatele mutyima bya binebine kadi uyukile byobya bibakomene. (Mitōto 55:22; 103:14) Lelo nobe udi na lwitabijo lwa uno muswelo?

8, 9. (a) Le Yehova wāningishe lwitabijo lwa Bene Kidishitu babajinji namani? (b) Le tukokeja kulonga bika pa kukomeja lwitabijo lwetu?

 ⁸ Kyaba kimo batumibwa bēmwene amba kebakidipo na lwitabijo, o mwanda bālombele Yesu amba: “Betuvudijijeko lwitabijo.” (Luka 17:5) Kulomba kwabo kwa na mutyima umo kwāitabijibwe, nakampata pa Pentekosa wa 33 K.K., pātambwile bana ba bwanga mushipiditu sandu wēbalailwe, wēbapa bujinguludi bukatampe bwa Kinenwa kya Leza ne mpango yandi. (Yoano 14:26; Bilongwa 2:1-4) Lwitabijo lwa bana ba bwanga pa kuninga, bēkwata’ko na kampanye ka kusapula nansha byokwādi kupangwapangwa, bāfikija myanda miyampe “mu bipangibwa byonso bya muno munshi”—Kolose 1:23; Bilongwa 1:8; 28:22.

⁹ Ne batwe netu mo monka, pa kuningisha lwitabijo lwetu ne kwendelela kumeso mu mwingilo wetu, tufwaninwe kwifunda ne kulangulukila pa Bisonekwa ne kulomba betupe mushipiditu sandu. Wivwane tukomeneje bubinebine bwa Leza mu ñeni yetu ne mu mutyima wetu—pamo bwa Yoshua, Kalebu, ne bana ba bwanga Bene Kidishitu babajinji—nabya tukekala na lwitabijo lwitupa kininga kyotusakilwa mwa kūminina mu bulwi bwetu bwa ku mushipiditu ne kutambula bushindañani.—Loma 10:17.

Lwitabijo—Ke’nkapo’tu Kwitabija ku Kanwa Bitupu

10. Lelo lwitabijo lwa bine i bika ne bika?

¹⁰ Monka mokilombwedilwe na bantu ba pa kala bālamine bululame, lwitabijo lupāna kininga ne kūminina ke’nkapo’tu kwitabija Leza ku kanwa bitupu. (Yakoba 2:19) Alo lulomba kuyuka Yehova amba i muntu udi’ko ne kwikala na kikulupiji kikunkane mudi aye. (Mitōto 78:5-8; Nkindi 3:5, 6) Kadi i kukulupila na mutyima wetu onso amba kuteja bijila bya Leza ne misoñanya yandi kudi na kamweno kakatampe kotudi. (Isaya 48:17, 18) Ne kadi lwitabijo lulomba ne kwikala na kikulupiji kibwane amba Yehova ukafikijija milao yandi ne kwikala bu muntu “upala mpalo boba bamukimba ne mikeketo.”—Bahebelu 11:1, 6; Isaya 55:11.

11. Lelo ba Yoshua ne Kalebu bāeselwe namani pangala pa lwitabijo ne kininga kyabo?

¹¹ Lwitabijo lwa uno muswelo kelwimaninangapo’nka pamo. Ino alo lutamanga ponso potulonda bubinebine mu būmi bwetu, ‘potutompa’ kamweno kotumwena’mo, ‘potumona’ malondololo a milombelo yetu ne potujingulula mu miswelo mikwabo buludiki bwa Yehova mu būmi bwetu. (Mitōto 34:8; 1 Yoano 5:14, 15) Tukokeja kukulupila’mba lwitabijo lwa Yoshua ne Kalebu lwāningile pobātompele buyampe bwa Leza. (Yoshua 23:14) Tala ino myanda: Bāpandile mu lwendo lwa myaka 40 mu ntanda mutuputupu, monka mwēbalaile’kyo Leza. (Umbadilo 14:27-30; 32:11, 12) Kadi bāpelwe mwingilo munane mu myaka isamba ya kunekenya ntanda ya Kenani. Wa mfulo, bāpelwe būmi bulampe kadi bādi bakomo nkē, bātambula ne bupyani wa bwandi wa bwandi. Bine, Yehova weselanga boba bamwingidila na lwitabijo ne na kininga!—Yoshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.

12. Lelo Yehova ‘utumbijanga binenwa byandi’ namani?

¹² Kanye ka buswe kālombwele Yehova ba Yoshua ne Kalebu ketuvuluja binenwa byānene mulembi wa mitōto amba: “Ubatumbija kinenwa kyobe kibatabuka ne dijina dyobe dīne.” (Mitōto 138:2) Shi Yehova waleta mulao na kutela dijina dyandi, kubapu, kufikidila kwa wao mulao ‘kubatumbijibwa’ mwanda kukapita ne pa byonso bitengele bantu bine. (Efisesa 3:20) Bine, Yehova katyumunangapo nansha dimo mutyima wa boba ‘besangaja’ mudi aye.—Mitōto 37:3, 4.

 Muntu “Wakutōkeja Leza ku Mutyima”

13, 14. Mwanda waka Enoke wādi usakilwa lwitabijo ne kininga?

¹³ Tukokeja kwifunda bivule bitala pa lwitabijo ne kininga pa kubandaula kimfwa kyāshile kamoni mukwabo wāikele’ko kumeso kwa Bwine Kidishitu—Ke Enoke kadi. Kumeso kwa ne Enoke mwine kushilula kunena bupolofeto, bimweka’mba wādi uyukile kala’mba lwitabijo lwandi ne kininga kyandi bikatūlwa pa ditompo. Namani? Mwanda Yehova wānene kala mu Edena amba lwana, ko kunena’mba mushikwa, wadi wa kwikala’ko pa bukata bwa boba bengidila Leza ne boba bengidila Satana Dyabola. (Ngalwilo 3:15) Kadi Enoke wādi uyukile amba uno mushikwa wāshilwile ku ngalwilo’tu ya mānga ya muzo wa muntu pātapile Kena mwanabo Abele. Kadi na bubine, shabo Adama wālele myaka 310 kupwa kwa Enoke kubutulwa.—Ngalwilo 5:3-18.

¹⁴ Ino nansha nankyo, Enoke “wadi unanga ne Leza” na kininga ne kutopeka “bintu byonso bikomo” byobādi banena Yehova kudi bantu. (Ngalwilo 5:22; Yude 14, 15) Kulamata kwālamete Enoke ku butōtyi bwa bine kwakubulwa moyo kekwābudilwepo kumulengela balwana bavule, ne kutūla būmi bwandi mu kyaka. Pano’ko Yehova wāepeje mupolofeto wandi bisanso bya lufu. Yehova wāsokwedile Enoke amba “abe wi wakutōkeja Leza ku mutyima,” kupwa ‘wāmutundulula’ na kumutalula ku būmi wāmutwala ku lufu, padi i kitatyi kyaādi mutumbulwe ñeni mu kupebwa bupolofeto.—Bahebelu 11:5, 13; Ngalwilo 5:24.

15. I kimfwa’ka kilumbuluke kishidile Enoke bengidi ba Yehova dyalelo?

¹⁵ Polo pa kupwa’tu kutela myanda ya kutundululwa kwa Enoke, wātyityije monka mvubu ya lwitabijo, amba: “Kwakubulwa lwitabijo kebikokejikapo kusangaja Leza.” (Bahebelu 11:6, Myanda Miyampe ku bonso) Bine, lwitabijo lwāpele Enoke kininga kya kunanga na Yehova ne kusapula musapu wandi wa butyibi mu yoya ntanda yampikwa bwine Leza. Mu uno mwanda, Enoke wētushidile kimfwa kiyampe kya kwiula. Netu tudi na mwingilo umo onka wa kwingila mu ino ntanda ipela butōtyi bwa bine kadi miyule bubi bwa miswelo ne miswelo.—Mitōto 92:7; Mateo 24:14; Kusokwelwa 12:17.

Kininga Kitamba ku Kwakamwa Leza

16, 17. Lelo Obadia wādi ani, ne wādi mu ngikadilo’ka?

¹⁶ Kutalula’mo lwitabijo, kudi ngikadilo mikwabo ileta kininga, i kwakamwa Leza ne kalēmo ponka. Tubandaulei kimfwa kya kutendelwa kya muntu wādi wakaminwe Leza wāikele’ko mu mafuku a mupolofeto Ediya ne a Mulopwe Ahaba, wābikele pa bulopwe bwa kungala bwa Isalela. Mu buludiki bwa Ahaba, butōtyi bwa Bala bwābikele mu bulopwe bwa kungala kupita myaka yonso ya kunyuma. Ke-pantu, bapolofeto 450 ba Bala ne bapolofeto 400 ba kipanda kikola, kyelekejo kya mutaka wa mwine mbala, bādi “badyanga pa mesa a Yezebele” mukaja Ahaba.—1 Balopwe 16:30-33; 18:19.

¹⁷ Yezebele walwana na Yehova kadi wampikwa kafuku, wādi ukanine’nka kutukija butōtyi bwa bine mu Isalela. Wāipaile bapolofeto bamobamo ba Yehova, wāsaka’nka ne kwipaya Ediya, ino Leza wāmudyumuna, wānyemena bukila bwa Yodano. (1 Balopwe 17:1-3; 18:13) Mwene ubamone mobyādi bikomene kulamata ku butōtyi butōka mu bulopwe bwa kungala mu mīne myaka’ya? Ne kibi kupityidila, ulanga namani shi abe wādi wingila’nka mu ndaku mine ya mulopwe? Ino mo mwādi mwingila Obadia, * muntu wādi wakaminwe Leza, wādi muledi wa kipango kya Ahaba.—1 Balopwe 18:3.

18. I bika byālengeje Obadia ekale mutōtyi wa Yehova mwishile na bakwabo?

¹⁸ Pampikwa ne kutatana kwine, Obadia wādi mudyumuke kadi mutale mu myanda ya butōtyi bwaādi utota Yehova. Inoko, kādipo utuna lwitabijo lwandi. Ke-pantu, mukanda wa 1 Balopwe 18:3 witulombola’mba: “Obadia waakamwa Yehova nakampata.” I bine, kwakamwa Leza kwa Obadia kwādi kwishile na kwa bonso! Kuno kwakamwa kuyampe kwāmupele kininga kya kutendelwa, kimfwa kyokya kyaālombwele kupwa’tu kwa Yezebele kwipaya bapolofeto ba Yehova.

19. Le i bika byālongele Obadia bilombola’mba wādi na kininga?

¹⁹ Tutanga’mba: “Kyaikele nenki, pakubije Yezebele bapolofeto ba Yehova, Obadia wayata bapolofeto katwa webafya, makumi atano mu muta, makumi atano mu muta, webadisha ne bidibwa ne mema.” (1 Balopwe 18:4) Langa’po  bidi, kudisha bantu katwa mu bufyafya wādi mwingilo uleta kyaka kikatampe. Pano Obadia kādipo enka wa kutyina kukwatwa na Ahaba ne Yezebele kete, ino wādi ufwaninwe ne kutyina kumonwa na boba bapolofeto ba bubela 850 bādi bāya kyaba ne kyaba ku ndaku ya mulopwe. Ne kadi, batōtyi bavule ba bubela bakwabo bādi mu yoya ntanda, ba mu kibundi ne bene-bulopwe, kebādipo bine ba kupityija mukenga o-onso wa kusapula Obadia mwanda wa kwifukwija kudi mulopwe ne wandi mukaji muntwabene. Inoko, nansha byokwādi kubenzwabenzwa na bano batōtyi ba bilezaleza bonso, Obadia wāendelele kuvuijija bapolofeto ba Yehova bisakibwa byabo na kininga. Bine, kwakamwa Leza kudi na bukomo bukatampe kashā!

20. Lelo kwakamwa Leza kwa Obadia kwāmukweshe namani, ne kimfwa kyandi kibakukwasha namani?

²⁰ Obadia byawāikele na kininga pangala pa kwakamwa kwaādi wakaminwe Leza, Yehova kābudilwepo kumufya ku meso a balwana nandi. Nkindi 29:25 inena’mba: “Kityino kya bantu kileta dikinga: Ino yewa ukulupila mudi Yehova ukapanda.” Obadia kādipo muntu mwishile na bakwabo; nandi wādi utyina kukwatwa ne kwipaibwa, pamo’nka na motutyininanga ne batwe. (1 Balopwe 18:7-9, 12) Ino, kwakamwa Leza kwāmupele kininga kya kukomena kityino kyonso kya bantu kyaādi nakyo. Obadia i kimfwa kilumbuluke kotudi batwe bonso, nakampata ku boba batōta Yehova na kutūla bwanapabo bwabo, pakwabo ne būmi bwabo bwine mu kyaka. (Mateo 24:9) Shi ke pano, batwe bonso tulongei buninge bwa kwingidila Yehova na “kwakamwa kwa Leza, ne luzakalo ponka.”—Bahebelu 12:28.

21. Lelo i bika byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

²¹ Ke’nkapo lwitabijo ne kwakamwa Leza kete bipanga bantu kininga; buswe bo bwine bukokeja kutonona muntu na bukomo bukatampe. Polo wālembele amba: “Leza ketupelepo mutyima wa nzuzu, mhm; i wa bukomo bonka, ne [buswe], ne madingi.” (2 Temote 1:7) Mu kishinte kilonda’ko, tukamona buswe mobukokeja kwitukwashisha twingidile Yehova na kininga mu ino myaka ya malwa.—2 Temote 3:1.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ukokeja Kulondolola?

• I bika byākweshe ba Yoshua ne Kalebu bekale na kininga?

• Lelo lwitabijo lwa bine i bika ne bika?

• Mwanda waka Enoke kādipo na moyo wa kusapula musapu wa butyibi wa Leza?

• Le kwakamwa Leza kuletanga kininga namani?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 15]

Yehova wāsoñenye Yoshua amba: ‘Wikomeje kadi winingishe’

[Kifwatulo pa paje 17]

Enoke wāsapwile Kinenwa kya Leza pampikwa moyo