Ba Mukulu ne Nkasa Bātamije Ngikadilo Mishileshile

BUTYIBI butyibanga bambutwile kebutunyangapo kwikala na lupusa pa babo bana. Mo mobikadile dyalelo enka na mobyāikadile ne mu budimi bwa Edena. Butomboki bwa ba Adama ne Eva budi na lupusa pa bantu bonsololo. (Ngalwilo 2:15, 16; 3:1-6; Loma 5:12) Eyo, muntu ne muntu udi shandi na mukenga wa kuningija kipwano kiyampe kyapwene na Umpangi wetu shi usakile. Kino i kimweke patōka mu nsekununi ya ba Kena ne Abele, ba mwana na mwanabo babajinji mu mānga ya bantu.

I kutupu mānga ya mu Bisonekwa ilombola amba Leza wēsambile na ba Adama ne Eva pa kupwa kupangwa’bo mu Edena. Inoko Yehova kālekelepo kwisamba na babo bana. Ba Kena ne Abele kebābudilwepo kulombolwa na babo bambutwile myanda moyāpityile. Bādi babwanya kumona “bakelubi ba lupanga lwa lubimbi lwa mudilo lwalamuka ku mitamba yonso, konso konso, koku ne koku, mwanda wa kulama dishinda dya ku mutyi wa bumi.” (Ngalwilo 3:24) Kadi bēmwenine bubinebine bwa kinenwa kya Leza kya amba būmi bwabo bukekala’nka bwa kuputuma byanga ne kususuka.—Ngalwilo 3:16, 19.

Bine ba Kena ne Abele kebātuninyepo kuyuka byānene Yehova kudi nyoka amba: “Nkatūla mushikwa pa bukata bwa abe ne mwana-mukaji ne pa bukata bwa lukunwa lobe ne lukunwa lwandi. Ukakusonsakanya mu mutwe, nobe ukamusonsakanya mu kapondo.” (Ngalwilo 3:15, NW) Bintu byāyukile ba Kena ne Abele pa mwanda utala Yehova byādi bya kwibakwasha batamije kipwano kya kwitabijibwa na aye.

Kulanguluka pa bupolofeto bwa Yehova ne pa ngikadilo yandi ya bu Nonga-biya wa buswe kwādi kwa kubutula mudi ba Kena ne Abele kyaka kya kusaka kwitabijibwa nandi. Ino bādi ba kutamija kino kyaka kufika ne pa ludingo’ka? Le bādi ba kulonda kwabila kwabo kwa kibutwila kwa kusaka kutōta Leza ne kutamija būmi bwabo bwa ku mushipiditu enka ne byobalombola lwitabijo mudi aye?—Mateo 5:3.

Ba Mukulu ne Nkasa Abaleta Byakwela

Kitatyi kimo, ba Kena ne Abele bāletele byakwela bya kupa Leza. Kena wālambula bipa bya panshi, Abele nandi wāpāna bilala-ndá bya luombe lwandi. (Ngalwilo 4:3, 4) Bano ba mwana na mwanabo bādi padi kebadi na kintu kya myaka 100, tubanena namino mwanda Adama wādi kadi na myaka 130 pa kubutula Seta mwana mwana-mulume wa busatu.—Ngalwilo 4:25; 5:3.

Byakwela bya ba Kena ne Abele byālombwele amba bēyukile bupya-mambo bwabo, bādi kebakimbe kwitabijibwa na Leza. Kebabudilwepo kwikala na milangwe kampanda pa mulao wālaile Yehova pa mwanda utala nyoka ne Lukunwa lwa mwana-mukaji. Eyo, kitatyi ne bukomo bwālongele ba Kena ne Abele mwanda wa kuningisha kipwano kya kusaka kwitabijibwa na Yehova kebilombwelwepo. Inoko mulondolwelo wa Leza pa byakwela byabo witupa bujinguludi bwa kuyuka milangwe yādi ifyeme mu mutyima wa umo ne umo.

Bafundi bamobamo banena’mba Eva wāmwene Kena bu “lukunwa” lwa konakanya nyoka, mwanda pa kubutulwa kwa Kena, wānenene amba: “Namone mwana mwana-mulume ku bukwashi bwa Yehova.” (Ngalwilo 4:1) Ekale Kena wādi ukulupile kino, nabya wādi widimba aye mwine. Ino Abele aye wāelele kitapwa kyandi na lwitabijo. O mwanda “i ponka pa kwitabija pāelele Abele kudi Leza kitapwa kilumbuluke kitabukile kya Kena.”—Bahebelu 11:4.

 Bujinguludi bwa ku mushipiditu bwādi na nkasa Abele, ino Kena mukulu wābulwa’bo, ke enkapo abo kete bwādi bwibashiyañenye. Bādi beshile ne mu ngikadilo mwine. Kyo kyāfikije “Yehova walemeka Abele ne kyakwela kyandi kine. Ino kadi, kamulemekelepo Kena, nansha kyakwela kyandi kine.” Mobimwekela, Kena kādipo utele mutyima mpata ku kyakwela kyandi, ino wāelele’kyo’tu mwanda wa kuvuija mbila bitupu. Ino Leza kāitabijepo buno butōtyi bwa kajilwilo bitupu. Kena pa kutamija mutyima mubi, Yehova nandi wājingulula amba kukanina kwa mutyima kwa Kena kwādi kubi. Byālongele Kena pāpelele Leza kyakwela kyandi bilombola ngikadilo minemine yaādi nayo. Pa kyaba kya kukimba kolola myanda, “Kena kafuna bulobo byamwiko’tu, ne mu meso fututu.” (Ngalwilo 4:5) Mwiendelejo wandi wāsokola milangwe ne kukanina kubi kwādi mu mutyima wandi.

Kidyumu ne Malondololo

Leza wāyukile ngikadilo ya Kena, wāmupa madingi amba: “Kyokaladile i kika le? Kadi kyodi mu meso fututu i kika? Shi ulonga biyampe lelo ubulwepo kutambulwa, kabidi shi kulongelepo biyampe, nankyo bubi bulele pa kibelo. Kadi kusaka kwandi kudi kodi, ino abe ukamulelanga.”—Ngalwilo 4:6, 7.

Kudi ñeni yotukokeja kuboila pa uno mwanda. Bine, bubi bwitubenzanga pa kibelo, bukimba kwitubokota. Ino Leza witupele bwanapabo bwa kwitongela, tubwanya kutonga kulonga byoloke. Yehova wālombwele Kena ‘alonge biyampe,’ inoko kāmuningilepo amba ashinte ku bukomo. Ino Kena wātonga dishinda dya aye mwine.

Nsekununi ya ku mushipiditu ibweja’ko amba: “Ebiya Kena kesambe ne Abele mwanabo [amba: Twaya muntanda], penepa kyafika byo badi muntanda, ponkapo Kena watalukila mwanabo Abele ne kumwipaya wamwipaya.” (Ngalwilo 4:8) Penepo Kena wāikala ntomboki kadi ntapañani wa mu meso fututu. Kāikelepo kwialakanya nansha bityetye bine pādi pamwipangula Yehova amba: “Le Abele mwanenu udi kwepi?” Ino aye wālondolola na mutyima mūmu kadi bya kibengo amba: “Nkiyuka. Lelo amiwa ne mulami wa mwanetu’ni?” (Ngalwilo 4:9) Buno bubela bwa Kena bwa patōkelela ne kutuna kwaātunine bintu byaālongele byālombwele amba udi na mutyima umbi.

Penepo Yehova wāfinga Kena, wāmupangila kulampe na Edena. Mobimwekela mafingo āfingilwe kala nshi āmufingilwe kutabuka ne pabajinji’pa pene, ntanda keyādipo kadi ya kumwitaba pa kudima’yo. Kadi wādi wa kwikala kapondo  njokolokei pano panshi. Mitompwe ya Kena pangala pa mfuto milobo yaāpelwe kekwādipo kwisāsa kwabinebine, kwādi kuzumbijazumbija mutyima wa kutyina kwalujibwa kinongo kya mwanabo waāipaile. Yehova wātūdile “kiyukeno” padi Kena—kepabulwe padi i lubila luyukane, lwādi lulomba bakwabo balame’lo kutyina amba bakamulubwila kinongo na kumwipaya.—Ngalwilo 4:10-15.

Ponka’po Kena “wafunduka ku kifuko kya Yehova wakekala mu ntanda ya Noda [Kinyemeno, NW] kutunduka kwa Edena.” (Ngalwilo 4:16) Wāsela mukaji umbukata mwa banababo bana-bakaji nansha bepwa, wāubaka kibundi, wēkinika bu Enoke, dijina dya wandi mwana umbedi. Lameka umo wa mu lutundu lwa Kena nandi wāikala mukalabale pamo bwa nkambo wandi wambulwa bwine Leza. Dilobe dya Noa pa kwiya, musuku wa Kena wākuba ao onso mutuntulu.—Ngalwilo 4:17-24.

Bufundiji Kotudi

Tukokeja kuboila ñeni ku nsekununi ya ba Kena ne Abele. Mutumibwa Yoano usoñanya bene Kidishitu beswe abo bene na bene, “kepamopo bwa Kena wadi wa yewa mubi, wāipaīle mwanabo, mhm.” Bine “mīngilo [ya Kena] yadi mibi, ino ya mwanabo myoloke.” Yoano unena kadi amba: “Yewa ushikilwe mwanabo i ntapani; kadi muyūkile’mba, kekudipo ntapani, nansha umo, udi ne būmi bwa nyeke bwikele mudi aye, mhm.” Eyo, muswelo otwikele na balunda netu bene Kidishitu udi na lupusa pa kipwano kyotupwene na Leza ne pa kyepelo kyetu kya būmi bwa kumeso. Ketukokejapo koku tushikilwe mulunda netu mwitabije koku kadi twendelela na kwitabijibwa na Leza.—1 Yoano 3:11-15; 4:20.

Ba Kena ne Abele bālelelwe muswelo umo, ino Kena wābulwa lwitabijo mudi Leza. Bine, wālombwele mushipiditu wa Dyabola, ‘ntapañani umbajinji kadi shandya ne bubela bwine.’ (Yoano 8:44) Lwendo lwa Kena lulombola amba batwe bonso tudi na butongi, ne amba boba batonga bubi besonsololanga abo bene kudi Leza, kadi amba Yehova ukatyibila butyibi bantu bonso bapela kwisāsa.

Ino Abele aye wālombwele lwitabijo mudi Yehova. Bine, “i ponka pa kwitabija pāelele Abele kudi Leza kitapwa kilumbuluke kitabukile kya Kena, po pāsapwilwe bu-kamoni’mba: I moloke; Leza nandi wamusapwile bu-kamoni pa byabuntu byandi.” Eyo, mu Bisonekwa kemudipo shamo kinenwa nansha kimo kya Abele, ino kupityila ku lwitabijo lwandi lwa kifwa, ‘aye ukinena ne pano pene.’—Bahebelu 11:4.

Abele ye muntu umbajinji kutūlwa mu mulongo wa boba bālamine bululame. Mashi andi ‘ādidile kudi Yehova panshi,’ keavulaminibwepo. (Ngalwilo 4:10; Luka 11:48-51) Ekale tulombole lwitabijo pamo bwa lwa Abele, nabya netu tukapwana na Yehova kipwano kilēme, kya nyeke ne nyeke.

[Kapango pa paje 20]

KIDIMYE NE MUKUMBI

Kudima nshi ne kukumba banyema i mingilo yāpelwe Adama na Leza ku ngalwilo. (Ngalwilo 1:28; 2:15; 3:23) Wandi mwana Kena wāsakile kudima, Abele aye wāikala mukumbi. (Ngalwilo 4:2) Bantu penepa bādi bakidya enka munamuna ne bipa, kutūla ne ku mfulo kwa Dilobe; byobyādi namino, le kumuna mikōko kwādi na kamweno’ka?—Ngalwilo 1:29; 9:3, 4.

Pa kusaka amba mikōko itubuluke, ifwaninwe kukumbwa na muntu. Mwingilo wa Abele ulombola amba bano banyema banja bādi bamunwa tamba’nka ku ñanjilo ya mānga ya bantu. Bisonekwa kebilombwelepo shi bantu babajinji bādi bengidija mabele a banyema bu bidibwa, inoko nansha ke bantu badyanga’nka munamuna yonkayonka nabo bengidijanga moya a mikōko. Kadi shi mukōko ubafu, kiseba kyao kikwashanga mpata. Kifwa, Yehova pa kusaka kuvwika ba Adama ne Eva, wēbalongele “bivwalwa bya biseba.”—Ngalwilo 3:21.

Pa bino byonso, i kyendele’mo kunena amba ba Kena ne Abele bādi bengidila pamo ku ngalwilo. Bādi baleta bintu bya kamweno ku bonso ba mu kisaka, ke bivwalwa ne bidibwa kadi.

[Kifwatulo pa paje 21]

‘Mingilo ya Kena yādi mibi, ino ya mwanabo myoloke’