Mu kishinte kibajinji tubesambilanga pa muswelo wāongwelwe Kelesusa na bwana-vidye wa mu Delphes, bine byāmulengeje anekenibwe na mulopwe wa Peleshia. Ne kadi, mu Bible mudi bupolofeto butendelwa butala pa mulopwe wa Peleshia bwāfikidile mu kanda ne kanda.

Kintu kya myaka 200 kumeso, ne mulopwe mwine kabutwilwe, Isaya mupolofeto Muhebelu wātelele Kilusa pa dyandi dijina ne kulombola muswelo wakanekenya kibundi kikomokomo kya Babiloni.

Isaya 44:24, 27, 28: “E mwanenena Yehova, . . . wakunena pantu pa mushike palampe amba: Pōme, kadi nkomija minonga yobe; wakunena ku Shilusa amba: Aye i mukumbi wami, ukafikijanga biyampe byami byonsololo bisaka mutyima, ne kunena ku Yelusalema amba: Ukashimikwa; ne ku njibo ya Leza amba: Kyalwilo kyobe kikālulwa.”

Mungya Helodote mwifundi wa mānga Mungidiki, kibumbo kya bulwi kya Kilusa kyākupwidile pafula mema a Munonga wa Ufalete, wādi upita mu kibundi kya Babiloni. Manwa a Kilusa ālengeje kibumbo kyandi kya divita kitwele mu kibundi na kupita mu kyalo kya munonga. Kilusa pa kupwa kukwata kibundi, wānyongolwele Bayuda bādi bu bamisungi mu Babiloni ne kwibapa lupusa lwa kujokela ku kibundi kya Yelusalema ne kwikyūbakulula, kine kyāonakanibwe ke papite myaka 70.

Isaya 45:1: “E mwanenena Yehova kudi mushingwe-māni wandi, kudi Shilusa, yewa o nakwata ku kuboko kwandi kwa lundyo kunekenya mizo ku meso andi namino amba nkalemuna bifuka bya balopwe; kushitula binjilo ku meso andi, ne bibelo kebikashitwepo.”

Bene Peleshia bātwelele mu kibundi ku bibelo bibidi bikatampe bya lubumbu lwa kibundi, bine byāshilwe pululu. Shi bene Babiloni bāyukile nkuku yādi na Kilusa, longa bāshityile bibelo byonso byādi bitadidile dya ku munonga. Ino abyo byāshilwe pululu, kibundi kyaikala mu kyaka.

Buno bupolofeto butulumukwa, i bumo’tu mu bupolofeto buvule budi mu Bible bufikidile. * Kwishila na bilaya bantu, byobaloñanga kupityila ku baleza babo ba bubela, bupolofeto bwa mu Bible abo butambanga kudi Mwine unena’mba: “Ufumika bya kungalwilo ne bya kumfulo, ne ku byaba bya kalakala bintu kebyalongelwepo.”—Isaya 46:10.

 I enka Leza wa bine kete, wa dijina dya bu Yehova, ubwanya kulaya bino bintu. Dijina dyandi dishintulula’mba “Wikadija Ke.” Difunkila pa bukomo bwandi bwa kuyuka bintu ne kulaya binkumenkume bya kumeso kukwatañana na kiswa-mutyima kyandi. Kadi ditukulupija’mba, bine ukafikidija milao yandi yonso.

Le usaka kuyuka bupolofeto bwa mu Bible butala ano etu mafuku? Ke padi kintu kya myaka 2 000 na pālaile Bible amba, “bitatyi bya makambakano bikomo ne mwa kulongela” bikekala’ko “mu mafuku a mfulo.” Mafuku a mfulo ya bika? Ke a inopo nshi nansha bantu, inoko i mfulo ya mavita, kasusu, ne masusu bisusula bantu mu tununu ne tununu twa myaka. Tubandaulei’ko nanshi bupolofeto’tu butyetye bwa kuyukila’ko “mafuku a mfulo.”

2 Temote 3:1-5: “Mu mafuku a mfulo . . . bantu bakekala ba kwisanswa abo bene, ba kusanswa lupeto, ba kwitumbika, ba kwizunzula, batuka Leza, bampikwa kukōkela bambutwile, bampikwa kufwija’ko, ba kubulwa kwipāna, bampikwa kisanso kya bu muntu, bapela kumvwañana ko-konso, bavubavuba, ba kubulwa kwīfula, ba bukalabale bwa malwa, bampikwa kusanswa buyampe, ba kwaba bakwabo, ba mitwe myūmu, bayule mitatulo, basenswe kwisangaja kupita’ko kusanswa Leza, badi na mumwekelo wa bwine Leza, ino batuna bukomo bwa bwine Leza.”

Le kwitabije’po amba ino yo ngikadila izambalele mu bantu dyalelo? Le kumwene’po amba tujokolokelwe na bantu ba kwitumbika, basenswe lupeto, ne bayulwe mitatulo? Le kumwene’po amba bantu bavule badi na kwisakila ne kupela kumvwañana na bakwabo? Na bubine, umwene amba kubulwa kukōkela bambutwile ke kipupo kadi bantu bavule abasanswa kwisangaja kupita’ko kusanswa Leza. Ne kadi bintu byendanga bibipila’ko difuku ne difuku.

Mateo 24:6, 7: “Mukevwananga mavita ne myanda ya mavita. . . . Muzo ukatamba muzo mukwabo ne bulopwe nabo bulopwe bukwabo.”

Lapolo imo inena’mba buvule bwa bantu bonso bafwile ku mavita ne ku ñuma tamba mu 1914 i midiyo 100 ne kupita, kibalwa kitabukile bungi bwa bekadi ba mu matanda mavule. Fwatakanya’po bidi, impolo, bulanda, ne masusu bimwekele mu kino kibalwa kikatampe kya bantu bafwile. Le matanda i maboilei’ko ñeni ne kuleka mavita?

Mateo 24:7: “Kukekala bimpengele bya nzala.”

Mpangiko Itala Myanda ya Bidibwa Ntanda Yonso nansha PAM inena’mba: “Mu ntanda motupāna bidibwa bibwana muntu ense, bantu midiyo 815, ko kunena’mba muntu umo pa bantu kitema, ulālanga na nzala. Kadi kibi kupityidila, muntu umo pa bantu basatu ubelanga luba lwa nzala.” Bimweka’mba mwaka ne mwaka kintu kya bana midiyo isatu bafwanga na nzala.

Luka 21:11: “Kukekala kutenkana kukatampe kwa ntanda.”

Mwaka ne mwaka, kulongekanga kintu kya bintenshi bikatampe 50 000 biponena bantu. Kintu kya bintenshi 100 byonakanyanga mobo, kadi kudi kintenshi kikatampe bininge kilongekanga kubwipi kwa mwaka ne mwaka. Mungya lapolo imo, tamba mu 1975 kutūla 2000, bintenshi kebikubije bantu 471 000.

Mateo 24:14: “Ino myanda miyampe ya Bulopwe ikasapulwa pa ntanda yonso ikelwe na bantu mwanda wa bukamoni ku mizo yonso, ebiya mfulo keiya shayo.”

Batumoni ba Yehova midiyo mwānda ne kupita, basapulanga bukamoni bwa myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza kujokoloka ntanda yonso mu kintu kya matanda 240. Basapulanga myanda miyampe mu bibundi bikatampe ne bya mufula, mu mató ne mu ngulu. Bupolofeto bulaile amba shi uno mwingilo ubavuika mungya musakila Leza, “ebiya mfulo keiya shayo.” Le ko kunena namani? Ko kunena’mba i mfulo ya buludiki bwa muntu ne kupingakanibwa na buludiki bwa Bulopwe bwa Leza. Le i milao’ka ikafikidila mu Bulopwe bwa Leza? Witangile’yo.