1-2. Le i bikoleja’ka byādi bya kulengeja ba Mako ne Temote bakomenwe kwingidila bakwabo bininge?

 A BATUTU bankasampe, le musakanga kulonga bivule mu mwingilo wa Yehova ne kukwasha bininge bantu bakwabo mu kyenu kipwilo? Na bubine musakanga kulonga namino. Bine, bisangaja’po kashā kumona batutu bankasampe bavule bakimba kwingidila bakwabo na mutyima umo! (Ñim. 110:3) Inoko ubwanya kwikonda na bikoleja bibwanya kukulengeja uleke kulonga namino. Le wikakanga kutandabula mwingilo obe mwanda kuyukilepo bikakutana kumeso? Le kebikufikile wapela kwitabija mwingilo kampanda mwanda’po’tu kwikulupilepo? Shi i amo, kudipo mubajinji kwiivwana uno muswelo.

² Ba Mako ne Temote nabo bēkondele na makambakano na ano’a. Inoko kebālekelepo moyo wa kubulwa kuyuka mukekadila būmi bwabo nansha kubulwa kwabo kwa bwino kwibalengeje baleke kwingidila bakwabo. Bimweka bu Mako wādi ushikata pamo na inandi mu njibo miyampe, pāmwityile mutumibwa Polo ne Banabasa mu lwendo lwabo lubajinji lwa bu mishonele. (Bil. 12:​12, 13, 25) Wāshile kwabo kuyampe mwanda wa kutandabula mwingilo wandi. Dibajinji, wāendele ku Antyioka. Kupwa waenda pamo na ba Polo ne Banabasa ku bifuko bikwabo bya kulampe. (Bil. 13:​1-5) Mobimwekela, ne Temote nandi wādi ushikata pamo na bambutwile bandi pāmwityile Polo bende nandi mu mwingilo wa busapudi. Nkasampe Temote wādi ubwanya kuleka kubulwa bwino kwandi kwikale bu kabepelo ka kuleka kwenda pamo na Polo. (Dingakanya na 1 Bene  Kodinda 16:​10, 11 ne 1 Temote 4:12.) Inoko wāitabije lwito lwa Polo ne kwimwena madyese alupuka mu kwingidila Yehova.—Bil. 16:​3-5.

3. (a) Mwanda waka Polo wāsangedile bininge ba Mako ne Temote? (2 Temote 4:​6, 9, 11) (Tala ne bifwatulo.) (b) Le i bipangujo’ka byotusa kubandaula mu kino kishinte?

³ Ba Mako ne Temote bāikele na bwino ne kwifunda mwa kuvuijija biselwa bilēma mu bunkasampe bwabo. Polo wāsangedile bininge bano bankasampe, o mwanda paāmwene amba kāsa kufwa wēbetyile baye kwadi. (Tanga 2 Temote 4:​6, 9, 11.) Le i ngikadila’ka yādi na ba Mako ne Temote mine yālengeje Polo ebasanswe? Le batutu bankasampe bakeula namani ngikadila yabo? Le batutu bankasampe babwanya kumwena namani mu madingi a buswe a Polo?

IULA MAKO—IKALA NA MUTYIMA WA KWINGILA

4-5. Le Mako wālombwele namani amba usakanga kwingidila bantu bakwabo?

⁴ Mungya dibuku dimo, mu kwingila nansha mu kwingidila bantu bakwabo, mubadilwa kukimba kwibakwasha na “kininga ne na kutakamana.” Mako i mushiye kimfwa kiyampe mu uno mwanda. Polo paāpelele kumusela mu lwendo lwandi lwa bubidi lwa bu mishonele, ye bino byāsense Mako ne kumutyumuna mutyima. (Bil. 15:​37, 38) Inoko kino kekyāzozejepo Mako aleke kwingidila batutu ne bakaka.

⁵ Mako wāitabije kwingidila pamo na mwanabo Banabasa. Kintu’tu kya myaka 11 pa kupita’po, Mako wādi mu boba bākwatakenye Polo kitatyi kyaākutyilwe musunsa wandi mubajinji mu Loma. (Fil. 23, 24) O mwanda Polo wāmufwijije’ko bininge pa kumukwatakanya kwaāmukwatakenye, ne kino kyālengeje amutele ne bu “nsulo ya busengi bukatampe.”—Kol. 4:​10, 11.

6. Le Mako wāmwenine namani mu kupwana na bene Kidishitu batame ku mushipiditu? (Tala kunshi kwa dyani.)

⁶ Mako wāmwenine mu kupwana na bene Kidishitu batame ku mushipiditu. Pa kupwa kupityija kitatyi kampanda na Polo mu Loma, Mako wākengile pamo na mutumibwa Petelo mu Babiloni. Bāpwene bininge, o mwanda Petelo wāmwityile ne bu “Mako wami mwana.” (1 Pe. 5:13) Pobādi bengidila pamo, Petelo ye uno wāsekunwinine mulunda nandi nkasampe bintu bivule bisangaja pa būmi bwa Yesu ne mwingilo wandi. O mwanda mwenda  mafuku Mako wālembele ino nsekununi mu Evanjile yandi. a

7. Le tutu nkasampe witwa bu Seung-Woo waiwile namani kimfwa kya Mako? (Tala ne kifwatulo.)

⁷ Mako wāvudilwe bya kulonga mu mwingilo wa Yehova ne kulamata nyeke batutu batame ku mushipiditu. Le i muswelo’ka obwanya kwiula Mako? Shi kwafikīle pa madyese kampanda mu mwingilo, witūkijije mutyima ne kwendelela kukimba miswelo mikwabo ya kwingidila’mo Yehova ne kipwilo. Bino ye byatene ne Seung-Woo, wingila pano bu mukulumpe. Paadi nkasampe wadi widingakanya na batutu bankasampe bakwabo. Bankasampe bamo bapelwe madyese kumeso kwandi. Seung-Woo watyumukilwe mutyima, ebiya wakasapwila uno mwanda batutu batame ku mushipiditu. Mukulumpe umo wamukankamikile endelele kwingidila bantu bakwabo, nansha shi bintu biyampe byalonga kebimonwepo kitatyi kimo. Ano madingi alengeje uno tutu ashilule kukwatakanya banunu ne boba basakilwa bukwashi pa kutanwa ku kupwila. Pavuluka uno mwanda unena’mba, “Ne mwivwanije mushintulwila kwingidila bakwabo bininge. Ne mwimwene nsangaji idi mu kukwasha bakwabo bukwashi bupotoloke.”

IULA TEMOTE—TÁ BAKWABO MUTYIMA

8. Mwanda waka Polo wātongele Temote ende nandi? (Bene Fidipai 2:​19-22)

⁸ Polo wādi usakilwa bantu bakankamane ba kwenda nandi kitatyi kyaākajokēle mu bibundi mobāmulwile. Dibajinji wātongele Shilasa mwine Kidishitu wa bwino ende nandi. (Bil. 15:​22, 40) Kupwa kadi Polo watonga Temote bu mwendi-nandi. Le i bika byāsangedile Polo mudi Temote? Kintu kimo bidi, wādi unenenwa māya. (Bil. 16:​1, 2) Kadi wādi utele bantu mutyima bya binebine.—Tanga Bene Fidipai 2:​19-22.

9. Le Temote wālombwele namani amba wādi utele batutu ne bakaka mutyima bya binebine?

⁹ Ku ngalwilo kwa mwingilo wandi na Polo, Temote wālombwele amba utele bantu bakwabo mutyima bininge kutabuka mwaetedile’o aye mwine. Pa kino, Polo wāmukulupile ne kumushiya mu Belea mwanda wa akankamike bana ba bwanga bapya. (Bil. 17:​13, 14) Na bubine mu uno mukenga, Temote wāboīle ñeni ku kimfwa kya Shilasa mwine wāshele nandi mu Belea. O mwanda mwenda mafuku, Polo wātumine Temote bunka bwandi mu Tesalonika, akakankamike bene Kidishitu mu kino kibundi. (1 Ts. 3:​2, kunshi kwa dyani.) Mu bula bwa myaka 15 ne kupita yālondele’po, Temote  wēfundile ‘kudila na boba badila’ na kulombola lusa ku boba bādi basusuka. (Loma 12:15; 2 Tm. 1:4) Le batutu bene Kidishitu bankasampe babwanya namani kwiula Temote?

10. Le tutu witwa bu Woo Jae wefundile namani muswelo wa kuta bantu bakwabo mutyima?

¹⁰ Tutu Woo Jae wefundile muswelo wa kuta bantu bakwabo mutyima bininge. Paadi ke nsongwalume, Woo Jae wadi ukomenwa kwisamba na batutu ne bakaka banunu. O mwanda wadi wibemuna’tu mu kīpi ku Njibo ya Bulopwe kupwa waenda. Mukulumpe umo walombola Woo Jae muswelo wa kushilula kwisamba na batutu ne bakaka, na kwibasapwila byasangela mobadi. Kadi uno mukulumpe wamukweshe alangulukile pa bintu bibwanya kusangaja bantu. Uno tutu waingidije ano madingi pa muswelo wa kwisamba na bantu bakwabo. Potwisamba pano Woo Jae i mukulumpe, unena’mba: “Pano kempelelwanga kwisamba biyampe na bantu ba myaka mishileshile. Ngidi na nsangaji ya kuyuka’mba pano kengivwanijanga makambakano ekonda na bantu bakwabo. Kino i kinengeje mbwanye kukwasha banabetu mu lwitabijo.”

11. Le batutu bankasampe babwanya kwifunda namani muswelo wa kuta bantu bakwabo mutyima mu kipwilo? (Tala ne kifwatulo.)

¹¹ Ne banwe batutu bankasampe mubwanya kwifunda muswelo wa kuta bantu bakwabo mutyima. Kitatyi kyodi ku kupwila tá bantu ba myaka yonso mutyima ne ba bibidiji bishileshile. Wibepangule mobabukidile ne kwibateja. Kulonga namino kukakukwasha uyuke muswelo wa kwibakwasha. Padi ubwanya kujingulula’mba ba mulume ne mukaji banunu basakilwa wa kwibakwasha mwa kwingidijija JW Library^®. Nansha padi ubwanya kujingulula’mba kebadipo na muntu obabwanya kusapula nandi. Le ubulwepo kwibakwasha mwa kwingidijija kingidilwa kya busendwe nansha kukwata’ko mpangiko ya kusapula nabo pamo? Shi ukwate’ko mpangiko ya kukwasha bantu bakwabo, ukashila bonso kimfwa kiyampe.

MWENA MU MADINGI A BUSWE A POLO

12. Le batutu bankasampe babwanya kumwena namani mu madingi a Polo kudi Temote?

¹² Polo wāpele Temote madingi āmukweshe ekale na būmi buyampe ne kuvuija mwingilo wandi senene. (1 Tm. 1:18; 2 Tm. 4:5) Kadi batutu bankasampe babwanya kumwena mu madingi a Polo a buswe. Muswelo’ka? Tanga mikanda ibidi ya Polo yaālembēle Temote pamo bwa abewa obālembele’yo ne kumona madingi obwanya kwingidija mu bobe būmi. Tubandaulei’ko bimfwa bityetye.

13. Le i bika byofwaninwe kulonga pa kupwana kipwano kya mpwaninine na Yehova?

 ¹³ “Wiibidije na kitungo kya kulombola bwine Leza.” (1 Tm. 4:7b) Le bwine Leza i bika? I kupwana kipwano kya mpwaninine na Yehova, koku wielela’ko kulonga bintu bimusangaja. Inoko ketubutulwangapo na ino ngikadila, tunenwe kwiitamija. Muswelo’ka? Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu ‘kwiibidija’ abe mwine, kyādi kingidijibwa divule mwanda wa kufunkila pa banyemi beibidija bininge mwa kwitākila na bantu bakwabo. Bano banyemi bādi banenwe kwepuka bilabi ne kuta mutyima ku kitungo kyabo. Netu pa kwikala na ngikadila iketufwenya kudi Yehova, tufwaninwe kwepuka bilabi ne kuta mutyima pa kitungo kyetu.

14. Le i kitungo’ka kyotunenwe kwitungila kitatyi kyotutanga Bible? Leta kimfwa.

¹⁴ Polonga bukomo bwa kwikala na kibidiji kya kutanga Bible, lama mu ñeni amba kitungo kyobe i kya kufwena kudi Yehova. Kimfwa, le i ñeni’ka yobwanya kuboila ku nsekununi ya Yesu ya mulopwe nkasampe kadi mpeta? (Mako 10:​17-22) Uno nsongwalume wādi witabije amba Yesu i Meshiasa, inoko kāitabijepo kumulonda. Nansha nankyo, Yesu ‘wāmusenswe.’ Le kutengelwepo na muswelo wēsambile Yesu na uno nkasampe mwendeji? Bine, Yesu wādi umusakila akwate butyibi bwa tunangu. Kadi Yesu wāmwekeje amba usenswe uno nkasampe mwana-mulume. (Yoa. 14:9) Polangulukila pa ino nsekununi ne pa ngikadilo yodi’mo, wiipangule amba: ‘Le i bika byomfwaninwe kulonga pa kufwena kudi Yehova ne pa kwingidila bantu bakwabo bininge?’

15. Mwanda waka tutu nkasampe ufwaninwe kuta mutyima ku kushila bantu bakwabo kimfwa kiyampe? Leta kimfwa. (1 Temote 4:​12, 13)

¹⁵ “Ikala kimfwa ku bakōkele.” (Tanga 1 Temote 4:​12, 13.) Polo wākankamikile Temote aleke kwikala enka na bwino kete—pamo bwa kutanga ne kufundija, ino ekale ne na ngikadila pamo bwa buswe, lwitabijo, ne kubulwa disubi. Mwanda waka? Mwanda bintu bilonga muntu i bya mvubu kutabuka byanena. Fwatakanya’po abakupe mwisambo wisambila pa muswelo wa kuvudijija’ko bupyasakane mu busapudi. Bikakupēlela kwisamba’o na kikulupiji shi wi kimfwa mu busapudi. Kimfwa kyobe kikalengeja byonena bikale na bukomo.—1 Tm. 3:13.

16. (a) Le i mu myanda’ka itano mubwanya bankasampe kushiya kimfwa kiyampe? (b) Le tutu nkasampe ubwanya kwikala namani kimfwa “mu muneneno”?

¹⁶ Monka mulombwela’kyo 1 Temote 4:​12, Polo wātelele myanda itano mubwanya tutu nkasampe kwikala bu kimfwa. Le wabulwapo kulangulukila pa ino myanda yonso mu kifundwa kyobe kya pa kasuku? Fwatakanya’po ukimba kwikala kimfwa “mu muneneno.” Langulukila pa muswelo obwanya kwingidija muneneno obe mwanda wa kukankamika bantu bakwabo. Shi ushikatanga na bambutwile bobe, ubulwepo kwibafwija’ko kitatyi ne kitatyi pangala pa bintu byobakulongela? Pa kupwa kupwila, ubwanya kusapwila muntu wapityijanga kipindi myanda yowasangelanga mu kyandi kipindi. Kadi ubwanya kulonga bukomo bwa kulondolola mu byobe bishima ku kupwila. Bukomo bolonga bwa kwikala kimfwa mu muneneno bukalombola kwendelela koendelela ku mushipiditu.—1 Tm. 4:15.

17. Le i bika bikakwasha tutu nkasampe afikile pa bitungo byandi bya ku mushipiditu? (2 Temote 2:22)

¹⁷ “Nyema bya kusakasaka bya bunkasampe, ino londalonda boloke.” (Tanga 2 Temote 2:22.) Polo wāsoñenye Temote anyeme bya kusakasaka bine byādi bya kumulabika ku bitungo byandi bya ku mushipiditu ne kona kipwano kyandi na Yehova. Nobe ubwanya kujingulula’mba mingilo kampanda nansha shi ke mibipo ibwanya kukusela kitatyi kivule  kya kulonga bintu bya ku mushipiditu. Kimfwa, langulukila pa buvule bwa kitatyi kyopityijanga pa kwitamuna bidyoma, pa Entelenete, nansha kukaya makayo a video. Le ubulwepo kuyata’ko kitatyi kimo ku byabyo bintu mwanda wa kwingila mingilo ya kiteokratike? Padi ubwanya kukimba kukwasha ku kulongolola Njibo ya Bulopwe nansha kusapula na kaditempa. Shi wingile ino mingilo, ukekala na balunda bapya bakakukwasha witungile bitungo bya ku mushipiditu ne kufikila’po.

KWINGIDILA BAKWABO KULETANGA MADYESE

18. Mwanda waka tubwanya kunena’mba ba Mako ne Temote bāvudilwe bya kulonga ne kwikala na nsangaji?

¹⁸ Ba Mako ne Temote bēpene bininge mu kwingidila bakwabo, ne kino kyēbaletēle nsangaji mu būmi. (Bil. 20:35) Pa kwingidila banababo mu lwitabijo, Mako wāfikile ku bifuko bivule. Kadi wālembele nsekununi ikunka mutyima ya būmi ne mwingilo wa Yesu. Kadi Temote wākweshe Polo ku kushimika bipwilo ne ku kukankamika batutu ne bakaka. Yehova wāsangedile mushipiditu wa kwipāna wālombwele ba Mako ne Temote.

19. Mwanda waka batutu bankasampe bafwaninwe kuta mutyima ku madingi a Polo kudi Temote, ne i bika bikalupuka’ko?

¹⁹ Buswe bwa Polo bwaādi usenswe Temote i bumwekele patōka mu mikanda ibidi yaālembēle uno mulunda nandi nkasampe. Kadi ino mikanda ya ku bukomo bwa mushipiditu ilombola’mba Yehova usenswe bininge batutu bankasampe. Usaka nobe wikale na būmi buyampe mu kumwingidila. Nanshi lama madingi a buswe a Polo ne kwikala na mutyima wa kusaka kwingidila bininge bakwabo. Shi ulonge namino, ukekala na būmi buyampe pano ne “[kukwatyija] pototo būmi bwinebwine” bwa mu mafuku a kumeso.—1 Tm. 6:​18, 19.