1, 2. Le Yehova wiivwananga namani paetumona tulonga bukomo bwa kwikala bampikwa budimbidimbi?

DIFUKU dimo mwana nkasampe mwana-mulume patamba ku masomo ujokela kwinjibo, watana kapotomoni kayule mfalanga kapone panshi. Le usa kulonga’po namani? Wadi ubwanya kwikasela. Inoko, wajokeleja’ko mwinē’ko. Inandi pa kwivwana uno mwanda, wamusangela bininge.

² Bambutwile bavule basangalanga shi babo bana i bampikwa budimbidimbi. Yehova, Tata wetu wa mūlu, i “Leza wa bubine,” kadi usangalanga shi ketudipo na budimbidimbi. (Ñimbo ya Mitōto 31:5) Tusakanga kumusangaja ne “kwiendeja kwampikwa budimbidimbi mu byonso.” (Bahebelu 13:18) Leka twisambile’ko bidi pa myanda iná ya mu būmi yotubwanya kukolelwa’mo kwikala bampikwa budimbidimbi. Kupwa tusa kumona ne byabuyabuya bimo bidi mu kunekenya kino kikoleja.

3-5. (a) Le i muswelo’ka otubwanya kwikala ba budimbidimbi na batwe bene? (b) Lelo i bika biketukwasha twikale bampikwa budimbidimbi na batwe bene?

³ Pa kwikala bampikwa budimbidimbi na bakwetu,  tufwaninwe bidi kwikala bampikwa budimbidimbi na batwe bene. Kino kekipēlangapo nyeke. Mu myaka katwa kabajinji, banabetu ba mu kipwilo kya Laodesea bēongwele abo bene na kulanga’mba bādi basangaja Leza, abo’ko na bubine kumusangaja mpika. (Kusokwelwa 3:17) Netu tubwanya kwiongola pa mwine motwikadile.

⁴ Mwanā bwanga Yakoba wāshintulwile amba: “Shi kudi muntu ulañanga’mba utōtanga Leza, ino kulama ludimi lwandi mpika, ongolanga mutyima wandi aye mwine, ne butōtyi bwandi i bwa bitupu.” (Yakoba 1:26) Tubwanya kwiongola batwe bene shi tulanga’mba byotwalongele bintu kampanda biyampe, Leza kakate’kopo mutyima nansha shi tudi na kibengo, na midiululo nansha na bubela. Le i bika bibwanya kwitukwasha tuleke kwiongola batwe bene?

⁵ Kitatyi kyotwitala mu dikalashi, twimonanga motwikadile panja. Inoko kitatyi kyotutanga Bible, twimonanga motwikadile munda. Bible ubwanya kwitukwasha tuyuke biyampe byotuloñanga ne bukōkekōke bwetu. Tumonanga byotufwaninwe kushinta mu muswelo otulanga, otulonga bintu, ne otunena. (Tanga Yakoba 1:23-25.) Inoko shi twinena batwe bene amba ketudipo na bilubo, nabya tukakomenwa kwilumbulula popa potusakilwa. Nanshi tufwaninwe kwingidija Bible mwanda wa kwitala pampikwa budimbidimbi. (Madilo 3:40; Hakai 1:5) Kadi milombelo nayo itukwashanga twimone mwine motwikadile. Tubwanya kulomba Yehova etubandaule ne kwitukwasha tumone bilubo byetu mwa kwibilemunwina. (Ñimbo ya Mitōto 139:23, 24) Tuyukile amba “Yehova ushikilwe muntu wa buzazangi, ino upwananga bulunda bwa pa mutyima na bantu boloke swā.”—Nkindi 3:32.

6. Mwanda waka ba mulume ne mukaji bafwaninwe kwikala bampikwa budimbidimbi umo ku mukwabo?

⁶ Kubulwa budimbidimbi i kwa mvubu mpata mu kisaka. Shi ba mulume ne mukaji kebefipo myanda, bekalanga na mutyima-ntenke ne kwikulupila bya binebine. Budimbidimbi mu busongi bubwanya kumweka mu miswelo mivule. Kimfwa, mulume nansha mukaji ubwanya kwanza kwiselembeja nansha kutala porno, nansha kutamija buswe mu bufyafya na muntu mukwabo. Tala byānenene kaimba wa mitōto: “Nkipwenepo na bantu ba bongojani, kadi nyemanga boba bafya mobekadile.” (Ñimbo ya Mitōto 26:4) Shi udi na budimbidimbi nansha’tu mu milangwe na obe mulume nansha obe mukaji, bukona busongi bwenu.

7, 8. I muswelo’ka obwanya kwingidija Bible pa kufundija bobe bana bayuke mvubu ya kwikala bampikwa budimbidimbi?

 ⁷ Bana nabo bafwaninwe kuyuka’mba kubulwa budimbidimbi i kwa mvubu. Bambutwile babwanya kwingidija Bible pa kwibafundija kwikala bampikwa budimbidimbi. Mu Bible mudi bimfwa bibi bya bantu bāikele na budimbidimbi: Akana, mwine wāikele ke ngivi; Ngehazi, mwine wābepele mwanda wa kusokola lupeto; ne Yudasa, wāibile lupeto ne kwaba Yesu mwenda mafuku ku bibese 30 bya ndalama.—Yoshua 6:17-19; 7:11-25; 2 Balopwe 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Yoano 12:6.

⁸ Kadi mu Bible mudi bimfwa bivule biyampe bya bantu kebādipo na budimbidimbi: Yakoba, mwine wāsoñenye bandi bana bakaluje lupeto lobātene; Yefeta ne wandi mwana mwana-mukaji, bāfikidije mulao wabo kudi Leza; ne Yesu, mwine wādi wampikwa budimbidimbi enka ne mu ngikadilo mikomo. (Ngalwilo 43:12; Batyibi 11:30-40; Yoano 18:3-11) Bino bimfwa bibwanya kukwasha bana bayuke mvubu ya kwikala bampikwa budimbidimbi.

9. Shi bambutwile kebadipo na budimbidimbi, kino kibwanya namani kukwasha babo bana?

⁹ Bambutwile babwanya kuboila ñeni ku uno musoñanya wa mvubu wa mu Bible unena’mba: “Ino le abe ufundija’ko muntu mukwabo, kwifundija abe mwine mpika? Abe usapula’mba, ‘Kokeba,’ abe’ko wiba?” (Loma 2:21) Bana bayukanga shi bambutwile babo banenanga bingi inoko balonga bikwabo. Shi tunena betu bana bekale bampikwa budimbidimbi batwe’ko na budimbidimbi, nabya tukebavutakanya ñeni. Shi bana abajingulula’mba bambutwile babo babepanga, nansha ke mu tubintu tutyetye, nabo babwanya kwanza kubepa. (Tanga Luka 16:10.) Inoko, shi bana bamona’mba bambutwile babo kebadipo na budimbidimbi, kibwanya kwibakwasha  nabo bakekale bambutwile bakulupilwa kitatyi kyobakekala na babo bana.—Nkindi 22:6; Efisesa 6:4.

10. I muswelo’ka otubwanya kwikala bampikwa budimbidimbi mu mīsambo yetu na banabetu bene Kidishitu?

¹⁰ Tufwaninwe kadi ne kwikala bampikwa budimbidimbi na batutu ne bakaka bene Kidishitu. I kipēla mīsambo ya difuku ne difuku yalamuke ke lubabo, nansha buvubavuba. Shi tunena myanda yoketuyukilepo shi i ya bine, tubwanya kuzambalaja bubela. I kya mvubu mpata ‘kulama milomo yetu.’ (Nkindi 10:19) Kwikala wampikwa budimbidimbi kekushintululapo kunena byonso byotulanga, byotuyukile, nansha byotwivwene. Shi nansha myanda yotukimba kunena i ya bine, ibwanya kwikala keitutalepo, nansha padi kekidipo na mvubu kwiinena, ne kadi kwiinena kubwanya kulombola kubulwa kanye. (1 Tesalonika 4:11) Bantu bamo bekalanga na kibengo inoko bafyama na kunena’mba: “Ami nkikalangapo na budimbidimbi.” Inoko batwe bantu ba Yehova, tusakanga binenwa byetu bikale kyaba kyonso bilumbuluke kadi bya kanye.—Tanga Kolose 4:6.

11, 12. (a) Le i muswelo’ka ubwanya muntu ulongele bubi kubipija myanda na kwikala na budimbidimbi pa myanda’ya? (b) Le i bipangujo’ka byotubwanya kwiipangula? (c) I muswelo’ka otubwanya kwikala bampikwa budimbidimbi na bulongolodi bwa Yehova?

¹¹ Yehova i mupe bakulumpe kiselwa kya kukwasha kipwilo. Bakulumpe bakapēlelwa kwitukwasha shi ketudipo na budimbidimbi kobadi. Mwanda waka? Langa shi wadi ubela ino ubaenda kwa muñanga akundape, le ukamufya’ko myanda imo ya mowiivwanina? Shi ufye’yo, le ubwanya kukukwasha? Muswelo umo onka, shi tubalonga kilubo kikatampe, ketufwaninwepo kubepa. Inoko, tufwaninwe kwenda ku bakulumpe ne kwibasapwila’mo pampikwa budimbidimbi. (Ñimbo ya Mitōto 12:2;  Bilongwa 5:1-11) Pano langulukila pa uno mwanda mukwabo: Le ukalonga namani shi ubayuka’mba mulunda nobe i mulonge kilubo kikatampe? (Levi 5:1) Le ukanena’mba: “Shi bine ne mulunda nandi, mfwaninwe kufya uno mwanda”? Nansha ukavuluka’mba bakulumpe badi’ko mwanda wa kumupa bukwashi bwasakilwa pa kusaka’mba alongolole ne kukomeja kipwano kyandi na Yehova?—Bahebelu 13:17; Yakoba 5:14, 15.

¹² Kadi tufwaninwe kwikala bampikwa budimbidimbi ne na bulongolodi bwa Yehova kitatyi kyotudinga malapolo, kimfwa potudinga lapolo ya mwingilo wetu wa busapudi. Kadi twikalanga bampikwa budimbidimbi kitatyi kyotudinga fomu wa bupania nansha fomu wa mwingilo mukwabo o-onso.—Tanga Nkindi 6:16-19.

13. Le i muswelo’ka otubwanya kwikala bampikwa budimbidimbi shi twingila bya busunga na mwanetu mwine Kidishitu?

¹³ Batutu ne bakaka bene Kidishitu basakanga kusansanya bya busunga na butōtyi. Kimfwa, ketusuñangapo bintu kitatyi kyotudi ku Njibo ya Bulopwe nansha mu busapudi. Kadi ketumwenangapo batutu ne bakaka pa mutwe mu myanda ya bya busunga. Shi Batumoni bengila kobe, wibafute pa kitatyi, mungya momwiivwanine, ne kwibapa tumweno tonso twibafwaninwe mungya bijila bya ntanda. Mu tuno tumweno mubwanya kubadilwa mukanda wa kwibondapija nansha kwibafuta kitatyi kyobadi mu konje. (1 Temote 5:18; Yakoba 5:1-4) Kadi shi wingilanga kwa mwanenu Kamoni, kokatengela akulongele bintu mu muswelo wa pa bula. (Efisesa 6:5-8) Ingila buvule bwa kitatyi kyomwiivwanikile ne kwingila kaji kene kobakufutyila.—2 Tesalonika 3:10.

14. Le i bika bifwaninwe kulonga bene Kidishitu kumeso kwa kwingidila bya busunga pamo?

¹⁴ Le bikekala namani shi twingila bya busunga na tutu  nansha kaka? Kino kibwanya kulomba kutyanga lupeto nansha kwapula. Kudi musoñanya wa mvubu mpata wa mu Bible mu myanda bwa ino: Lembai myanda yonso! Mupolofeto Yelemia paāpotele budimi, wālembele mikanda ibidi ya kumvwañana, umo batumoni bashinya’ko, kupwa wālama ino mikanda yonso ibidi mwanda wa kunyemena’ko mu mafuku a kumeso. (Yelemia 32:9-12; tala ne Ngalwilo 23:16-20.) Bamo bamonanga’mba kulemba mukanda wa kumvwañana i kubulwa kukulupila banababo. Inoko na bubine, kulemba mukanda wa kumvwañana kubwanya kwitukinga ku kubulwa kumvwañana kuvule, kwityumuna mityima, ne ku kwipotomeja. Nansha ke mu myanda ya bya busunga, vuluka’mba ndoe ya kipwilo i ya mvubu mpata kupita bya busunga byo-byonso.—1 Kodinda 6:1-8; tala Bilembwa bya ku Mfulo 30.

15. Le Yehova umonanga namani bilongwa bya budimbidimbi mu bya busunga?

¹⁵ Tufwaninwe kwikala bampikwa budimbidimbi ku muntu ye-yense, kubadila’mo ne boba ke Batumonipo ba Yehova. Kwikala bampikwa budimbidimbi i kwa mvubu ku meso a Yehova. “Bipimo bya bulēmi bya budimbidimbi i bya munyanji kudi Yehova, ino kipimo kya bine kimusangajanga.” (Nkindi 11:1; 20:10, 23) Mu kitatyi kyāsonekelwe Bible, bādi divule bengidija bipimo mu bya busunga. Inoko bansunga bamo bādi badimba bampotyi babo na kwibapa bityetye kutabuka mobādi beivwanikile nansha na kwibalengeja bafute lupeto luvule kutabuka pa lobādi bafwaninwe kufuta. Pamo’nka na mu kitatyi kyāsonekelwe Bible, dyalelo nadyo budimbidimbi i buyule mu bya busunga. Kadi monka mwādi mushikilwe Yehova budimbidimbi, ne dyalelo dine i mwibushikwe.

16, 17. Le i budimbidimbi bwa muswelo’ka butumbile dyalelo botufwaninwe kwepuka?

 ¹⁶ Batwe bonso tutanwanga mu ngikadilo motubwanya kwikala ba budimbidimbi—kimfwa kitatyi kyotulemba mukanda wa kukimba kaji, potudinga mikanda ya Leta, nansha potulonga maekizame ku masomo. Bavule bamonanga’mba ke bibipo kubepa, kwela’mo kepo, nansha kuleta malondololo a bubela. Kino kekitutulumujapo. Bible wālaile amba mu mafuku a mfulo a ino ngikadilo ya bintu, bantu bakekala “ba kwisanswa abo bene, ba kusanswa lupeto, . . . bampikwa kusanswa buyampe.”—2 Temote 3:1-5.

¹⁷ Kyaba kimo, bibwanya kumweka’mba bantu ba budimbidimbi bo bamona biyampe mu ntanda ya dyalelo. (Ñimbo ya Mitōto 73:1-8) Mwine Kidishitu ubwanya’nka ne kujimija kaji, kutyibwa lupeto, nansha kususulwa ku kaji pa mwanda wa kubulwa budimbidimbi kwandi. Inoko kubulwa budimbidimbi i kufwaninwe kwisuminwa ko-konso. Mwanda waka?

18. Mwanda waka i biyampe kuyukana bu muntu wampikwa budimbidimbi?

¹⁸ Kuyukana bu muntu wampikwa budimbidimbi, wa binebine, kadi ukulupilwa i kulēme kadi i kusakane mu ino ntanda. Umo ne umo motudi ubwanya kwiyukanya namino. (Mika 7:2) Bine, bantu bamo babwanya kukusepa pa mwanda wa kubulwa budimbidimbi kobe ne kukwita bu kivila. Inoko bantu bakwabo bakakutendela ne kukukulupila pa kubulwa budimbidimbi kobe. Kujokoloka ntanda yonso, Batumoni ba Yehova bayukene bu bantu bampikwa budimbidimbi. Bakulumpe bamo ba kaji basakanga kwingila na Batumoni mwanda bayukile amba i bampikwa budimbidimbi. Kadi kitatyi kyobatalula  bengidi bamo pa kaji mwanda wa budimbidimbi, divule Batumoni bashalanga pa twaji.

19. Le kwikala wampikwa budimbidimbi kukekala na lupusa’ka pa kipwano kyobe na Yehova?

¹⁹ Kwikala wampikwa budimbidimbi mu bintu byonso kukalengeja wikale na mutyima wa mundamunda muyampe ne ndoe ya mutyima. Tubwanya kwikala pamo bwa Polo, mwine wālembele amba: “Tukulupile amba tudi na mutyima wa mundamunda wampikwa budimbidimbi.” (Bahebelu 13:18) Kya mvubu kutabukidila, Tata obe wa buswe, Yehova, ukamona ne kutendela bukomo bolonga bwa kwikala wampikwa budimbidimbi mu bintu byonso.—Tanga Ñimbo ya Mitōto 15:1, 2; Nkindi 22:1.