1-3. Le i myanda’ka ilengeje lufu lwa Yesu lwikale lwishile na mfu yonso mu mānga?

 PANO ke padi myaka 2 000, dya ku muketeko, muntu umo wampikwa mambo wābepelwe bu ntapañani, wāsusulwa ne kwipaibwa. Kuno kwipaibwa bibibibi pa kubulwa mwanda ke kubajinjipo mu mānga; kadi yō, ke kwa mfulopo. Inoko luno lufu lwādi lwishile na mfu yonso.

² Uno muntu paādi na masusu a mfulo mu būmi, kwāmwekele kinkumenkume kikatampe mūlu. Adyo dyuba mu mitwe, ino kutulumuka’tu mfindi yāsambakana ntanda yonso. Mulembi umo wa mānga unena’po amba, “mwinya wa dyuba wajimankene.” (Luka 23:44, 45) Kumeso’tu kwa kufwa, uno muntu wānena binenwa kebidi mwa kwidilwa amba: “Kibafikidila!” I bine, pa kupāna būmi bwandi namino, wāvuije kintu kikatampe. Kitapwa kyandi i kilongwa kikatampe kya buswe kekyalongelwe na muntu nansha umo.—Yoano 15:13; 19:30.

³ Uno muntu i Yesu Kidishitu. Bavule bayukile masusu ne lufu lwandi lwa mu difuku dya malwa dya 14 Nisane, 33 K.K. Ino, i belwe’ko mwanda mwine wa mvubu. Nansha Yesu byaāsusukile mpata, ino kudi muntu mukwabo wāsusukile kutabuka. Kadi uno muntu mukwabo ye mwine wāpēne kitapwa kikatampe difuku’dya—kilongwa kikatampe kya buswe kekyalongelwe’po na mukwabo mūlu ne panshi. Le i kilongwa’ka? Kilondololwa kitutwala ku mwanda umo ubadilwa mu myanda mikatampe: I utala buswe bwa Yehova.

4. Le sola umo mwine Loma wāyukile namani amba Yesu ke muntupo bwa bantu bonso, ne wāfudile ku kunena bika?

⁴ Mudyavita umo mwine Loma wāpelwe kutala myanda ya  kwipaibwa kwa Yesu, wātulumukile pa mfindi yābadikile lufu lwa Yesu ne na kutenkana kukatampe kwa ntanda kwālondele’po. Kanena’mba: “Na bubine, uno wadi Mwanā Leza.” (Mateo 27:54) I kimweke patōka’mba, Yesu kādipo bwa bantu bonso. Uno sola wālungile kuboko ku kwipaibwa kwa Mwana wa bunka wa Leza mwine wa Mūlu Mwine! Langa’po bidi mwādi muswedile Shandi uno Mwana?

5. Le Mwana wāpityije myaka inga na Shandi momwa mūlu, kumeso kwa kwiya’ye pano panshi?

⁵ Bible utela Yesu bu “umbedi wa bipangwa byonso.” (Bene Kolose 1:15) Langa’po bidi—Mwanā Yehova wāikele’ko kumeso kwa diulu ne ntanda kupangwa. Le penepo ba Mwana ne Shandi bālongele myaka inga pamo? Befundi bamo ba sianse bafwatakanyanga amba diulu ne ntanda ke bilāle myaka midiyala 13. Le kodi mufwatakanye kino kitatyi kyo keidi milāle? Nansha shi kuno kufwatakanya i kwa bine, ino myaka yonso midiyala 13 i mityetye bininge na myaka ke milāle Mwanā Yehova! Le wādi ulonga bika mu ino myaka yonso?

6. (a) Le Mwanā Yehova wādi ulonga bika kumeso kwa kwiya’ye pano panshi? (b) Le i kijimba kya muswelo’ka kidi pa bukata bwa Yehova ne Mwana?

⁶ Mwana wādi uloelelwe kwingila na Shandi bu “mwingidi mukatampe.” (Nkindi 8:30) Bible unena’mba: “Pampikwa aye [Mwana] i kutupu kintu nansha kimo kyāikele’ko.” (Yoano 1:3) Nanshi Yehova ne wandi Mwana bāingile pamo mwanda wa kwikadija’ko bintu bikwabo byonso. Leka, bāsangedile kwikadila pamo! Dyalelo, bavule betabije amba mbutwile ne mwana bekalanga na kisanso kikatampe. Kadi buswe “i kijimba kibwaninine kya bumo.” (Bene Kolose 3:14) Le i ani muno motudi ubwanya kwimvwanija bukatampe bwa kijimba kyākutyilwe mu bula bwa kitatyi kilampe uno muswelo? Bine, Yehova Leza ne wandi Mwana i bakute kijimba kikomo kya buswe kekyaikele’ko kashā.

7. Le Yesu wābatyijibwe kitatyi’ka, ne Yehova wālombwele namani mwamwenine wandi Mwana?

⁷ Inoko, Tata wātumine wandi Mwana pano pa ntanda abutulwe  bu muntu. Kumutuma namino kwādi kulombola amba Yehova ukabulwa wandi Mwana muswedibwe mu bula bwa makumi a myaka. Wādi utala na nsangaji mutamina Yesu wandi Mwana kwikala bu muntu mutame. Yesu pa kufikija kintu kya myaka 30, wābatyijibwa. Ketubwanyapo kwimvwanija mwēimvwanine Yehova. Shandi wēsambile aye mūlu amba: “Uno’u i wami Mwana, muswedibwe, ondoelelwe.” (Mateo 3:17) Shandi ye uno wāsangele bininge pa kumona amba Yesu wālonga na kikōkeji byonso byānenene bapolofeto, byonso byādi bilombwa!—Yoano 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Le i bika byātene Yesu mu difuku 14, Nisane, 33 K.K., ne Shandi wa mūlu wēimvwene namani? (b) Mwanda waka Yehova wālekele wandi Mwana asusuke ne kufwa?

⁸ Ino, le Yehova wēivwene namani mu difuku 14, Nisane, 33 K.K.? Le wēivwene namani paābilwe Yesu ne kukwatwa na kibumbo bufuku? Pānyemenwe Yesu na balunda nandi ne kusambijibwa mu kidye pampikwa mwanda? Paādi usepwa bya kibengo, upelelwa mata, ne kukupilwa bikoni? Paākupilwe nsonde, bamusana bilonda munyuma? Paāpopelwe misumadi ku maboko ne ku maulu, bāmushiya mukobeke ku mutyi koku bantu bamusepa? Lelo Shandi wēimvwene namani pa kumona wandi Mwana muswedibwe umudidila pa kwikonda na lufu? Le Yehova wēimvwene namani pātūdile Yesu muya, ne pa kumona wandi Mwana muswedibwe umubulwa mu meso, musunsa umbajinji tamba kupangibwa kwandi?—Mateo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Yoano 19:1.

⁹ Tubabulwe’tu ne kya kunena. Yehova nandi byaimvwananga mutyima kusansa, nanshi misanshi yaāimvwene pāfwile wandi Mwana i mikatampe yoketubwanyapo kushintulula. Byotubwanya ne kunena i kintu kine kyālengeje Yehova aleke ino myanda ilongeke. Mwanda waka Shandi wēsuswile pa kwitabija ino myanda? Yehova witusokwela kintu kimo kya kutendelwa mu Yoano 3:16—vese wa mu Bible wa mvubu mpata ufudile ne ku kutelwa bu Evanjile mityetye. Uno vese  unena‘mba: “Mwanda Leza byaasenswe ino ntanda bikatampe mpata, wapēne wandi Mwana mubutulwe bunka, amba ense ulombola lwitabijo mudi aye kakyonakanibwa, ino amone būmi bwa nyeke.” Nanshi kintu kyatonwene Yehova i: buswe. Kyabuntu kya Yehova—kya kutuma wandi Mwana etususukile ne kwitufwila—i kilongwa kikatampe kya buswe kekyamwekele kashā.

10. Le bantu basakilwa bika, ne buluji bwa kishima “buswe” ke budi namani?

¹⁰ Le kishima “buswe” kishintulula bika? Buswe butelwanga bu kisakibwa kikatampe ku bantu. Tamba kubutulwa kufika ne ku lufu, bantu bakimbanga buswe, kwibukimbidila, bamo bafwa ne kufwa shi kebudi’kopo. Inoko buswe i kishima kikomo kushintulula. Eyo, bantu besambanga bininge myanda ya buswe. Kudi bitabo kebibadika, ñimbo, ne binenwa bya lulumbi bisāsula buswe. Inoko i kutupu kishintulwile patōka buswe. Na bubine, kino kishima kingidijibwanga bininge kufika’nka ne byokyajimija buluji bwakyo bwine.

11, 12. (a) Le i kwepi kotubwanya kutanga myanda mivule itala pa buswe, ne mwanda waka? (b) Le i miswelo’ka ya buswe ilombwelwe mu ludimi lwa Kingidiki kya kala, ne i kishima’ka kilombola “buswe” kingidijibwe bininge mu Bisonekwa kya Kingidiki bya Bwine Kidishitu? (Tala ne kunshi kwa dyani.) (c) Le kishima a·gaʹpe kifunkila pa bika mu Bisonekwa?

¹¹ Inoko Bible, utōkeja buluji bwa kishima buswe. Dibuku dimo dya Vine (Expository Dictionary of New Testament Words) dinena’mba: “Buswe buyukenanga ku bilongwa byobukutonona ulonge.” Nsekununi ya bilongwa bya Yehova idi mu Bible itufundija bivule pa buswe bwandi—kisanso kikatampe kyasenswe bipangwa byandi. Kimfwa, le i kilongwa’ka kilombola bivule pa ino ngikadila ya Yehova kipityile kino kitelelwe kūlu’ku? Mu mashapita alonda’ko, tukamona bimfwa bivule bilombola buswe bwa Yehova. Kadi, tubwanya kujingulula bishima bibajinjibajinji byalamwinwe mu Bible bu “buswe.”  Mu Kingidiki kya kala, mwādi bishima biná bishintulwilwe bu “buswe.” a Mu bino bishima, a·gaʹpe kyo kishima kingidijibwe bininge mu Bisonekwa bya Kingidiki bya Bwine Kidishitu. Dibuku dimo dishintulula bishima bya mu Bible dikitela bu “kishima kya bukomo kutabuka byonso kishintulula buswe.” Mwanda waka?

¹² Mu Bible kishima A·gaʹpe kifunkila pa buswe buludikwa na misoñanya. Nanshi ke buswepo bwa kitumbuzaji pa muntu kampanda. Budi na nshintulwilo mikatampe, bwimanine nakampata pa mutyima ne pa kiswa-mutyima. Kutabukidila, buswe bwa bwine Kidishitu. Kimfwa, tala monka mu Yoano 3:16. Le “ntanda” yasenswe Leza ne kupānina’yo wandi Mwana wa bunka i ntanda’ka? I ntanda ya bantu babwanya kukūlwa. Mubadilwa ne bantu bakidi mu bubi. Le Yehova usenswe muntu ye-yense bu mulunda nandi na mwaādi usanshilwe Abalahama, muntu wa kikōkeji? (Yakoba 2:23) Aa, ino Yehova, mu buswe bwandi, ulongelanga bonso biyampe nansha shi bimulomba bivule. Usaka bantu bonso besāse ne kushinta bilongwa byabo. (2 Petelo 3:9) Bavule i bashinte. Bo abo baitabija bu balunda nandi.

13, 14. I kika kilombola amba divule mu buswe bwa bwine Kidishitu mubadilwa kisanso kya binebine?

¹³ Bantu bamo bamonanga bingi muswelo obengidije a·gaʹpe mu Bible. Balañanga amba i buswe bwa mashikamashika, bwa mu milangwe bitupu. Bubine i buno’mba mu buswe bwa bwine Kidishitu mudi divule kisanso kinane kya muntu mwine.  Kimfwa pāsonekele Yoano amba, “Tata usenswe Mwana,” i buswe bwa a·gaʹpe bwaātelele. Le buno buswe i bwa kubulwa kisanso kya ku mutyima? Vuluka’mba Yesu wānenene amba, “Tata usenswe Mwana kisanso kikatampe,” na kutela kishima phi·leʹo. (Yoano 3:35; 5:20) Mu buswe bwa Yehova mubadilwa divule kisanso kya binebine. Inoko, buswe bwandi ke bwa kitumbuzajipo bitupu. Buludikwanga nyeke na tunangu ne misoñanya yandi myoloke.

¹⁴ Monka motwekimwenine, ngikadilo yonso ya Yehova i milumbuluke, mibwaninine, kadi isangaja. Ino buswe bo butabukile yonso. Kekudipo kikwabo kitukokela mpata kudi Yehova. Kintu kisangaja i amba buswe yo ngikadilo yandi itādile yonso. Le tubekiyuka namani?

15. Le i bika binena Bible pa ngikadila ya Yehova ya buswe, ne mwanda waka uno i mwanda wa pa bula? (Tala ne kunshi kwa dyani.)

¹⁵ Bible wisamba kintu kampanda pa buswe kekisambilwepo pa ngikadila mikwabo mikatampe ya Yehova. Bisonekwa kebinenangapo amba Leza i bukomo, nansha amba Leza i boloke, nansha amba Leza i tunangu. Ino ngikadila yonso udi nayo, kadi aye ye Nsulo yayo, ne i kutupu wadingakene nandi mu ino isatu’i. Inoko mwanda umo wa pa bula wisambilwe pa ngikadila yandi ya buná i wa amba: “Leza i buswe.” b (1 Yoano 4:8) Le ko kunena namani?

16-18. (a) Mwanda waka Bible unena’mba “Leza i buswe”? (b) Mwanda waka muntu i kyelekejo kifike’po kya buswe bwa Yehova kupita bipangwa byonso bya pano panshi?

¹⁶ “Leza i buswe” ke nshintyipo’tu ya makumi na abe unena’mba,  “Leza-buswe.” Ketubwanyapo kushinta na kunena’mba, “buswe i Leza.” Yehova i mupite ino ngikadila ya kubulwa kumweka. I Muntu udi na malango palapala ne na ngikadila imuyukilwa’po ya kutentekela pa buswe. Shako, buswe bo bumutwele Yehova. Dibuku dimo dinena pa uno vese amba: “Leza uyukilwanga pa buswe.” Tubwanya divule kunena’byo namino: Bukomo bwa Yehova bo bumukwasha alonge kintu. Boloke ne tunangu twandi byo biludika bilongwa byandi. Ino buswe bwa Yehova bo bumutonona alonge kintu. Shi kaingidija ngikadila mikwabo, poso’nka ne buswe bwikale’po.

¹⁷ Binenwanga divule amba Yehova kyo kimfwa kīsokwele kya buswe. Nanshi, shi tusaka kwifunda myanda itala buswe, i biyampe twifunde myanda itala Yehova. Shako, tubwanya kumona ino ngikadila milumbuluke enka ne mu bantu. Ino mwanda waka idi ne mu bantu? Yehova paādi upanga, wāsapwidile wandi Mwana amba: “Tulonge muntu mu kyelekejo kyetu.” (Ngalwilo 1:26) Mu bipangwa byonso bya pano panshi, enka bana-balume ne bana-bakaji bo babwanya kutonga kusanswa, mu uno muswelo beulanga Shabo wa mūlu. Vuluka’mba Yehova wāingidije bipangwa palapala mwanda wa kwelekeja ngikadila yandi mikatampe. Ino Yehova wātongele muntu, kipangwa kipityile byonso pano panshi, kyelekeje ngikadila Yandi mipite yonso, ya buswe.—Ezekyele 1:10.

¹⁸ Shi twikale na buswe bwampikwa kwisakila, tubamwekeja ngikadila ipityile yonso ya Yehova. Bidi enka na mwāsonekele mutumibwa Yoano amba: “Batwe tusenswe, mwanda aye wetusenswe dibajinji.” (1 Yoano 4:19) Le Yehova i mubanjinji kwituswa muswelo’ka?

19. Mwanda waka tunena’mba buswe bo bwātonwene Yehova apange bintu?

¹⁹ Buswe ke kintupo kyeni. Le i bika byātonwene Yehova ashilule kupanga bintu? Ke mwandapo amba bunka bwāmukolele kakimbe wa kushikata nandi, aa. Yehova i mubwanye byonso,  kadipo na kyabudilwe kilomba ungi amukwashe. Buswe bwandi, ngikadila ingila, bo bwāmutonwene abanye nsangaji yandi ya kwikala na būmi, ku bipangwa bya ñeni bibwanya kusangela kino kyabuntu. “Ngalwilo ya bupangi bwa” Leza i Mwana wandi mubutulwe bunka. (Kusokwelwa 3:14) Kadi Yehova wāingidije uno Sendwe Mwine Mukata pa kupanga bintu bikwabo, kushilwila ku bamwikeulu. (Yoba 38:4, 7; Bene Kolose 1:16) Bino bipangwa bya ku mushipiditu bya bukomo, byo byāpelwe bwanapabo, ñeni, ne malango, byādi na mukenga wa kwisanswa—abyo bine ne nakampata wa kusanswa Yehova Leza. (2 Bene Kodinda 3:17) Shi byāsenswe, i mwanda abyo byāswedibwe dibajinji.

20, 21. I bintu’ka byādi na ba Adama ne Eva bilombola’mba Yehova wādi wibasenswe, ino abo bālongele’po namani?

²⁰ Ne bantu nabo i muswelo umo. Tamba ku ngalwilo, ba Adama ne Eva bādi na buswe. Konso kobādi bela meso mu Edena, Paladisa yabo, bādi bamona bukamoni bwa buswe bwibaswele Shabo. Tala binena Bible amba: “Yehova Leza wādima budimi mu Edena, dya kutunduka; ye mwaātūdile muntu waābumbile’wa.” (Ngalwilo 2:8) Le kwanangile kashā mu budimi bulumbuluke mudi mityi ne banyema? Le i kika kyakusangeje’mo mpata. Kitōkeji kipita mu bimuna? Le i muswelo wipangikile maluba a misombelo palapala? Le i kuvuma kwa mema akuka mulungu, kudila kwa toni ne kwa twishi? Le i mwenye wa mityi, wa bipa nansha wa maluba? Nansha nankyo, i kutupu dyalelo budimi nansha bumo bubwanya kudingakana na Edena. Mwanda waka?

²¹ Buno budimi bwādiminwe na Yehova mwine! Ye buno bwādi busangaja bininge. Mwādi mityi minengele ne bipa bitobala. Budimi bwādi bukatampe, bupita mema, ne banyama’mo ba miswelo ne miswelo. Ba Adama ne Eva bādi na kintu kyonso kilengeja būmi bwabo bwikale buyule nsangaji, kubadila’mo ne mingilo miyampe, bajokolokwe na bintu biyampe. Yehova wēbasenswe dibajinji, ne bādi na bubinga bwa kumuswila. Ino, yō! Bākomenwe. Pa kyaba kya kukōkela na  buswe Shabo wa mūlu, bāmutombokela’tu ku kusaka.—Ngalwilo, shapita 2.

22. Bintu byālongele Yehova pa butomboki bwa mu Edena bilombola namani amba buswe bwandi i bwa ku lusa?

²² Bine Yehova ye uno wāfityilwe bininge! Le buno butomboki bwāshintyile mutyima wandi wa buswe? Aa! “Buswe bwandi bwa ndamatyidile bulādilanga nyeke.” (Ñimbo ya Mitōto 136:1) Ponka’po, wākwata’ko mpangiko ya buswe mwa kukūdila muntu ense wa mutyima moloke utambile kudi Adama ne Eva. Monka motwekimwenine, mu ino mpangiko mubadilwa ne kitapwa kya kinkūlwa kya wandi Mwana muswe, kintu kyālombele Shandi bivule.—1 Yoano 4:10.

23. Le i bubinga’ka bumo bulombola amba Yehova i “Leza wa nsangaji,” ne i kipangujo’ka kya mvubu kyotukesambila’po mu shapita ulonda’ko?

²³ Bine, tamba ku ngalwilo, Yehova i mukwate’ko mulangwe wa kuswa bantu. “Wetusenswe dibajinji” mu miswelo keibadika. Buswe bulengejanga bumo ne nsangaji, o mwanda ke kya kutulumukapo shi Yehova i mutelwe bu “Leza wa nsangaji.” (1 Temote 1:11) Inoko kukidi kipangujo kya mvubu. Le Yehova witusenswe ku muntu ku muntu? Tukesambila pa uno mwanda mu shapita ulonda’ko.