TOHO YA TABA | KI KABAKALAÑI JESU HANAANYANDILE NI KUSHWA?
Kana Jesu Naashwile Luli ni Kuzuha Kwa Bafu?
Jesu wa Munazareta naabulailwe kwa makalelo a maliha ka silimo sa 33 C.E. Naatamelelizwe kuli naali mukwenuheli, kunatakiwa maswe ni kukokotelwa fa musumo. Naashwile lifu lelibutuku hahulu. Kono Mulimu naamuzusize kwa bafu, mi hamulaho wa mazazi a 40 akambamela kwa lihalimu.
Likande leliipitezi leo lifumaneha mwa Libuka za Evangeli zeene za Mañolo A Sigerike A Sikreste ili zezibahala hahulu ka libizo la Testamente ye Nca. Kana litaba zeo neliezahezi luli? Puzo yeo ki ya butokwa hahulu mi yaluama. Haiba kuli litaba zeo nelisika ezahala, uzibe tumelo ya Bakreste ni sepo yabona yakupila kuya-kuile mwa Paradaisi ki tolo feela mi haina tuso. (1 Makorinte 15:14) Kono haiba lika zeo neliezahezi luli, uzibe batu banani sepo yende ya kwapili ili yemukona kuba ni yona. Kana litaba zefumaneha mwa Libuka za Evangeli, ki za niti kamba ki za buhata?
ZEBUBONISA BUPAKI BOBULITEÑI
Ka kushutana ni matangu a kwaikale, litaba zeñozwi mwa Libuka za Evangeli linepahezi mi litalusizwe ka kutala. Ka mutala, mwa libuka zeo kunani mabizo a libaka zeliteñi luli zelukona kupotela nihaiba kacenu. Libulela ka za batu luli bane bakile bapila, ili bababulezwi ni mwa libuka za litaba za kwaikale.—Luka 3:1, 2, 23.
Jesu kasibili naatalusizwe ki bañoli ba mwa linako za baapositola ni ba mwa lilimo za ma 100 C.E. a Litaba ze mwa Libuka za Evangeli zetalusa mwanaabulaezwi Jesu, zalumelelana ni litaba zetalusa ka mo Maroma nebabulaelanga batu ka nako yeo. Hape litaba zeo, litalusizwe ka kunonga ni ka kuya ka mone liezahalezi luli mane libonisa ni bufokoli bobuñwi bone babile ni bona balutiwa ba Jesu. (Mateu 26:56; Luka 22:24-26; Joani 18:10, 11) Litaba zeo kaufela, libonisa hande fokusweu kuli bañoli ba Libuka za Evangeli nebasepahala mi nebañozi litaba zenepahezi ka za Jesu.
KUCWAÑI KA ZA ZUHO YA JESU?
Nihaike kuli batu babañata balumela kuli Jesu naapilile fa lifasi ni kushwa hasamulaho, babañwi bakakanya ka za zuho yahae. Nihaiba baapositola bahae nebasika lumela hane bautwile lwapili kuli Jesu uzusizwe kwa bafu. (Luka 24:11) Kono nebatuhezi kukakanya bona ni balutiwa babañwi hane baiponezi ka linako zeshutana-shutana kuli Jesu uzusizwe kwa bafu. Mane ka nako yeñwi nekunani lipaki babafitelela 500 bane baiponezi kuli Jesu uzusizwe kwa bafu.—1 Makorinte 15:6.
Balutiwa ba Jesu nebashaezi ka bundume za zuho ya Jesu kwa batu kaufela nihaiba kwa batu bane babulaile Jesu kusina taba ni kuli nebaka tamiwa kamba kubulaiwa. (Likezo 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Kana balutiwa bao nebaka ba ni bundume bwa kushaela ka za zuho ya Jesu kambe nebasina hande bupaki bwa kuli Jesu uzusizwe kwa bafu? Mane kuziba kuli Jesu naazusizwe kwa bafu nekutusize batu babañata kuba Bakreste mwa linako za kwamulaho mi kusa tusa batu ni kacenu.
Litaba ze mwa Libuka za Evangeli zebulela za lifu ni zuho ya Jesu libonisa kunepahala kwa litaba za kwamulaho. Kubalanga litaba zeo ka tokomelo kuka mitusa kuutwisisa kuli neliezahezi luli. Kutwisiso yamina ikaba yetiile hahulu hamuka utwisisa libaka litaba zeo hane liezahalile. Lukautwisisa libaka lika zeo hane liezahalile, mwa taba yetatama.
a Tacitus, yanaapepilwe ibato ba ka silimo sa 55 C.E., naañozi kuli: “Kreste ili fokusimuluha libizo la [Bakreste] naabulailwe ki mubusisi wa libizo la Ponse Pilato ka nako yanaabusa Tibere.” Jesu hape naabulezwi ki Suetonius, yanaapilile mwa linako za baapositola, Josephus, muñoli yomuñwi wa Sijuda wa litaba za kwaikale, yanaapilile mwa linako za baapositola, ni Pliny Yomunyinyani, mubusisi wa Bitinia yanaapilile kwa makalelo a lilimo za ma 100 C.E.
