Mokapo 21

Ndenge nini nakoki kosalela malamu ntango na ngai?

Bangonga boni okosepela kobakisa na mokolo? ․․․․․

Okosalela bangonga yango na makambo nini?

□ Kolekisa ntango na baninga

□ Kolala

□ Kotánga

□ Makambo mosusu ․․․․․

NTANGO ezali lokola mpunda moko ya makasi; soki olingi esalisa yo, osengeli koyeba kosalela yango malamu. Soki oyebi kosalela ntango na yo malamu, okomitungisa mingi te, okokóma na bapwɛ ya malamu, mpe baboti na yo bakopesa yo lisusu konfianse mingi. Okoki koloba boye: “Malamu, kasi koloba eza’ pɛtɛɛ, kosala nde mpasi!” Ya solo okokutana na mikakatano. Kasi okoki kolonga yango. Tózwa mwa bandakisa.

Mokakatano #1: Kosala programɛ

Oyo ekoki kopekisa yo. Okoki komiyoka lokola okangami na motambo soki okanisi kaka ete osengeli kosala programɛ! Olingaka kosala makambo mosusu, kaka te kokangama na programɛ oyo osali.

 Mpo na nini osengeli kosala yango. Mokonzi Salomo akomaki boye: “Moto oyo abongisaka malamu makambo alingi kosala, azwaka bomengo.” (Batoli [Masese] 21:5, Bible na lingala ya lelo oyo) Salomo azalaki na makambo mingi ya kosala. Azalaki na basi, azalaki tata, mpe mokonzi. Mpe akobaki kosala mingi ntango akómaki mobange. Ndenge moko mpe, sikoyo ozali na makambo mingi ya kosala. Kasi, okokoba kozala na makambo mingi ntango okokóma mobange. Eleki malamu obongisa malamu makambo sikoyo, na esika osala yango nsima!

Oyo bilenge mosusu balobi. “Sanza soki motoba liboso, nabandaki kobongisa programɛ na ngai mbala na mbala. Nazalaki koluka kokómisa makambo pɛtɛɛ, kasi emonanaki ete kozala na programɛ ezalaki kosalisa ngai te!”​—Joey.

“Kosala liste ya makambo esalisaka ngai nalandaka programɛ na ngai. Soki nakómi na makambo mosusu oyo nasengeli kosala, ngai ná mama tokomaka makambo yango nyonso mpo na koyeba ndenge oyo tokoki kosalisana mpo tókokisa mikano na biso.”​—Mallory.

Oyo ekosalisa yo. Tózwa ndakisa: Kanisá ete bolingi kosala mobembo na nzela. Ndeko mokomoko ya libota azali kobwakabwaka kaka bongo biloko na ye na nsima ya motuka. Emonani ete biloko nyonso ekozwa esika te. Okoki kosala nini? Okoki kobandela lisusu, obandi kokɔtisa biloko ya minene liboso mpe obakisi biloko ya mike na bisika oyo etikali mpamba.

Okoki kosalela mpe mayele wana mpo na kobongisa bomoi na yo. Soki obandi kolekisa ntango na makambo ya mikemike, okokoka te kosala makambo ya ntina na ntango oyo ekotikala. Soki ozwi ntango mpo na kosala makambo ya minene liboso, okokamwa ndenge okotikala na ntango ebele mpo na kosala makambo mosusu!​—Bafilipi 1:10.

Wapi makambo eleki ntina osengeli kosala?

․․․․․

 Sikoyo zongelá yango lisusu mpe tandá na molɔngɔ makambo oyo osengeli kosala, kobanda na oyo eleki ntina. Soki obandi kosala makambo ya minene liboso, mbala mosusu okokamwa ndenge okotikala na ntango ebele mpo na makambo ya mike.

Oyo okoki kosala. Zwá mwa karnɛ, mpe komá na molɔngɔ makambo oyo osengeli kosala. To mpe ntango mosusu, makanisi oyo ezali awa na nse ekoki kosalisa yo.

□ Kalandriye ya telefone

□ Mwa karnɛ ya kokoma banoti

□ Kalandriye ya ordinatɛrɛ

□ Kalandriye ya biro

Mokakatano #2: Kolanda programɛ

Oyo ekoki kopekisa yo. Nsima ya kelasi, oza’ na mposa ya kopema mwa moke mpe kotala televizyo mwa baminiti kaka. To olingi kotánga mpo na ekzamɛ, kasi ozwi mesaje na telefone, moto moko abengi yo bókende kotala filme. Filme ekozela yo te, kasi okoki kotánga ata nsima, na butu. Okoki komiloba boye: ‘Kutu, nasalaka nde malamu koleka soki nakómi na makambo mingi.’

Mpo na nini osengeli kosala yango. Okoki kozwa bapwɛ ya malamu soki ozali kotánga ntango motó na yo elɛmbi te. Kutu, oza’ mpe na makambo mingi, boye te? Mpo na nini kobakisa lisusu motungisi na kotánga na butu likolólikoló mpo na ekzamɛ? Bongo na ntɔngɔ okozala ndenge nini? Okoki kolekana na mpɔngi, komitungisa lisusu mingi, kolongwa ndako na mbangu, mpe mbala mosusu okokóma kelasi na retare.​—Masese 6:10, 11.

Oyo bilenge mosusu balobi. “Nalingaka kotala televizyo, kobɛta gitare, mpe kozala na baninga. Makambo wana ezali mabe te; kasi na bantango mosusu nakómaka kozongisa makambo ya ntina nsima, mpe nakómaka kosala makambo mbangumbangu.”​—Julian.

Oyo ekosalisa yo. Kosala kaka programɛ te ya makambo oyo osengeli kosala; salá mpe ya makambo oyo osepelaka na yango. Julian alobi boye: “Ezalaka mpasi te kosala makambo oyo esengeli nasala, mpo nayebi ete naza’ na makambo mingi oyo esepelisaka ngai, oyo nakosala nsima.” Likanisi mosusu: Mityelá  mokano moko ya monene oyo okokokisa; mpe liboso ete okokisa yango, mityelá mikano ya mike oyo ekosalisa yo oyeba soki ozali kolanda mikano na yo.

Oyo okoki kosala. Komá mokano moko to mikano mibale oyo okoki kokokisa na sanza motoba oyo ezali koya.

․․․․․

Komá mokano moko oyo okoki kokokisa na mbula mibale oyo ezali koya, mpe oyo osengeli kosala sikoyo mpo na kokokisa mokano yango. a

․․․․․

Mokakatano #3: Kozala pɛto mpe koyeba kobongisa makambo

Oyo ekoki kopekisa yo. Oyebi mpenza te boyokani oyo ezali kati na ndenge ya kozala pɛto mpe koyeba kobongisa makambo mpe kosalela ntango na yo malamu. Lisusu, kozala salite ezali pɛtɛɛ mpenza. Okoki kotya bopɛto na shambrɛ na yo lobi​—to mpe kotya bopɛto te! Salite etungisaka yo mpenza te, yango wana eza’ mpenza likambo ya monene te. Eza’ mpenza bongo?

 Mpo na nini osengeli kosala yango. Soki biloko na yo nyonso ezali pɛto mpe ebongisami malamu, okobungisa ntango te ntango ozali koluka yango. Yango ekopesa yo mpe kimya mingi na makanisi.​—1 Bakorinti 14:40.

Oyo bilenge mosusu balobi. “Na ntango mosusu soki nazwi ntango te ya kobongisa bilamba na ngai, biloko oyo naza’ na mposa na yango ebungaka na kati ya mobulu wana!”​—Mandy.

“Nazalaki komona porte-monnaie na ngai te pɔsɔ mobimba. Natungisamaki mwa moke mpo na yango. Nsukansuka namonaki yango ntango nazalaki kokɔmbola ndako.”​—Frank.

Oyo ekosalisa yo. Salá makasi ozongisaka nokinoki biloko na esika na yango. Salá yango mbala na mbala na esika ozela tii ntango mobulu ekokɔta mpo biloko eleki ebele.

Oyo okoki kosala. Luká kokóma na momeseno ya kozala pɛto. Batelá eloko nyonso pɛto, mpe okomona ete bomoi na yo ekozala lisusu mpasi te.

 Bino nyonso, ezala yo, baninga na yo, mpe baboti na yo, bozalaka na bangonga ndenge moko na mokolo. Soki ozali kobebisa ntango na yo, okomona mpasi. Soki ozali kosalela yango malamu, okozwa matomba mingi. Yo nde osengeli kopona.

NA MOKAPO OYO ELANDI

Baboti na yo bautá mboka mosusu? Omonaka ete ondimamaka te ezala na ndako to na kelasi? Talá ndenge okoki kosala ete ozwa matomba na likambo ya ndenge wana.

[Maloba na nse ya lokasa]

VƐRSƐ OYO EKOSALISA YO

“Bóluka koyeba mpenza makambo oyo eleki ntina.”​—Bafilipi 1:10.

TOLI

Koluka te kosalela na mbala moko batoli nyonso oyo topesi na mokapo oyo. Bandá kosalela moko na sanza oyo elandi. Soki osaleli yango malamu mpenza, poná mosusu.

OYEBAKI YANGO . . . ?

Kobongisa makambo ebele na mokolo moko ekoki kotungisa yo mingi. Soki ozali kobongisa yango na molɔngɔ, okoyeba makambo oyo osengeli kosala mpe oyo osengeli kosala te.

MAKAMBO OYO NAKOSALA

Likambo oyo nakolekisa ntango mingi na yango ezali ․․․․․

Nakosalela ntango na ngai malamu na ․․․․․

Na mokapo oyo, nakosepela kotuna moboti (baboti) na ngai boye: ․․․․․

OKANISI NINI?

● Na ndenge nini koyeba kosalela malamu ntango na yo sikoyo ekosalisa yo na mikolo ezali koya, ntango okozala epai na yo moko?

● Mateya nini okoki kozwa epai ya baboti na yo na ndenge osengeli kosalela ntango na yo malamu?

● Soki osalaka programɛ na makambo na yo, makambo nini okoki kobongisa mpo esalisa yo malamu?

[Likanisi ya paragrafe na lokasa 154]

Moto moko azalaki koloba na masɛki ete soki obengi ngai nakóma esika moko boye na ngonga ya 16, osengeli nde koyebisa ngai nakóma na ngonga ya 15. Na ntango wana nde namonaki ete esengeli nasalela ntango na ngai malamu!’’​—Ricky

[Etanda na lokasa 155]

Nalekisaka ntango na makambo nini?

Mwayene ya bangonga oyo bilenge oyo bazali kobanda mbula 8 tii 18 balekisaka na pɔsɔ:

17

ná baboti

30

na kelasi

44

kotala TV, kobɛta masano ya video, kotinda bamesaje, mpe koyoka miziki

Komá bangonga oyo olekisaka pɔsɔ nyonso na

kotala televizyo ․․․․․

kobɛta masano ya video ․․․․․

kosalela Internet ․․․․․

koyoka miziki ․․․․․

Ngonga nyonso esali ․․․․․

Motángo ya bangonga oyo nakoki kozwa na makambo ezangá ntina mpo nasalela yango na makambo ya ntina ․․․․․

[Elilingi na lokasa 153]

Ntango ezali lokola mpunda moko ya makasi; esengeli oyeba kosalela yango malamu