1. Ama e’yo oni malaika yi ma dria a’dusi?

YEHOVA le ama ma oni e’yo ’ba ivu akua ’diyi ma dria ri ci. ’Ba Mungu vu akua ’diyi malaika yi. Biblia ma alea ’ba yi omve ‘anzi Mungu ni ’diyi.’ (Yobu 38:7) Malaika yi azi ngoleri nga? Geri eyini ebizu ’ba yi ma aza kozu ewu drio ri ma alea ’diyi ngo yi? Eco ama aza ko ewu andru ’di ma alea ra ya?​—Mi ne E’yo O’bazaru ’Diyi 8 ri.

2. Malaika engaki ngoa? Eyi ma kalafe si?

² Le ama ma ni malaika dria enga ngoa yari ra a’dusi? ’Ba Kolosaia ’Diyi 1:16 ece amani Yehova ni Yesu ni o’bazu ’bo ri ma vutia, o’ba “afa dria ’bua azini nyakua” ’diyi. Malaika yi vini alenia indi. Malaika ’bani ndra o’ba ’diyi ma kalafe si? Biblia ’yo kini eyi ma kalafe milioni kakau.​—Zaburi 103:20; E’yo Eceza 5:11.

3. E’yo amani oni Yobu 38:4-7 ma alea malaika yi ma dria ri ngoni?

³ Biblia ece vini kini, Yehova o’ba malaika yi de nga o’bani nyaku ku. Ayiko fu ndra di eyi ngopi eyini nyaku nezu ria? Buku Yobu niri ece amani ayiko fu yi saaru. Eyi ndra woro ’ba aku alu ma alea, azi ngapi Yehova be tualu ’diyi.​—Yobu 38:4-7.

4. Ama ni ngoniru malaika yi ma leta ’ba ada yini ri angiri?

⁴ Malaika yi ma ava saaru e’yo ’ba ada yini ri ma dria, azini Yehova ma asisile nyaku ’di ni azini ’ba ada niri ma dria. (E’yo O’beza 8:30, 31; 1 Petero 1:11, 12) Adamu pini Eva be Mungu ma ti gazu ri fe ndra malaika yini candi saaru. Candi fu ndra di eyi saaru eyini nezu  ’ba Yehova ma ti eripi ku ’diyi ma kalafe kakau risi. ’Ba azi ka ima ezata oga ra, dika ka dri eda Yehova vu, ayiko ni malaika yi fu saaru. (Luka 15:10) Malaika yi asi ’ba ati’bo Mungu ni ’diyi ma dria saaru. Yehova ni malaika yi ayu ati’bo erini nyakua ’diyi ma aza kozu azini eyi ma ta mbazu. (’Ba Ebraniani 1:7, 14) Ama ma one di nga eceta ni ’diyi.

5. Ati’bo Mungu ni ewu drio risi ’diyi isu azakoma malaika yi vu geri ngo si?

 ⁵ Malaika Yehovani ’diyi ma azi iri ni ko ndra Loti ma aza ’ba erivu akua ’diyi pie ecozu eyi pazu drijaza Sodomu pivu Gomora be risi. (E’doza 19:15, 16) Eli ni agazu turu turu ’bo ri ma vutia, ’ba ’be nabi Danieli ni kami ma ’bilea, te afa azi awini eri ’ye onzi ku a’dusiku Mungu “epe malaika erini ma ti, emuzu kami tile obizu ci.” (Danieli 6:22) ’Da ma vutia, Yehova epe Malaika ma ti Petero ni ofuzu sa ’bani eri ’bazu arujoa risi. (’Yeta 12:6-11) Malaika ko vini Yesu ma aza erini nga ovuzu nyakua ’dia risi ra. Eceta si, erini batisimu isuzu ’bo ri ma vutia, ‘malaika fe erini azakoma ra.’ (Marako 1:13) Sa ’bani Yesu ni ’dizu rini ecazu inyia risi, malaika azi emu “okpo fezu eri dri.”​—Luka 22:43.

6. (a) Ama ni ngoniru malaika yi ’ba Mungu ni ’diyi ma aza ko ewu andru ’disi ra? (b) Ama di ’ye mu zita ngo yi ma omvita isu?

⁶ Ama econi malaika yi ne ewu ’di ma alea ku. Te Mungu ni nga kiri malaika yi ayu ati’bo ini ’diyi ma aza kozu ra. Biblia ’yo ’dini: “Malaika Yehovani ri ’ba Yehovani rupi ’diyi ma ageia kuru, yi arizu.” (Zaburi 34:7) Le ’ba ma mba ama ta ra a’du ma e’yo si? A’dusiku ari’bo azi okpo pie, lepi ama ’yepi onzi ’diyi ci. Ari’bo nde ’diyi a’dipi ya? Engaki ngoa? Eyi le e’yo onzi ’ye ama rua geri ngole ’diyi si? Zita ’diyi ma omvita isuzu, le ama ma ne nga e’yo ndra i ’yepi ’bani Adamu pi o’bazu Eva be ’bo ri ma vutia ri.

7. Satani ni ’ba icizu inzo si ri fe ’ba kakau yini a’du ’yezu?

⁷ Ama oni ndra Capita 3 ma alea malaika azi alu ni ga Mungu ma ti eriko si, azini le ndra ovu dricere ru ni. Biblia omve eri Satani, ’Ba asu Supiri i. (E’yo Eceza  12:9) Satani le ndra vini ’ba azi ’diyi ma ga Mungu ma ti eriko si indi. Ole ndra Eva ni ra, dika e’dozu ewu ’dasi, ole di ’ba eyi kakau ’bo. Te di, ’ba azi ekile Abele le, Enoka le, azini Noa le ’diyi awini ndra Yehova ma ti ga ku.​—’Ba Ebraniani 11:4, 5, 7.

8. (a) Malaika ’bua ’diyi ma azi emu eca orindi onziru ngoniru? (b) Orindi onzi ’diyi ’ye di a’duni, eyini ecozu yi pazu Yi Tiza ma alea?

⁸ Ewu Noa ngari risi, malaika azi ’diyi ga Mungu ma ti eriko si, kuki pari eyini ’bua ri emuzu o’azu nyakua ’ba ada ru. A’dusi? Biblia ece amani kini eyi ma ava ndra lezu oku ’duzu. (Mi la E’doza 6:2.) Te di e’yo ’dileri ’yezu ri malaika yini ezata ni. (Yuda 6) Ekile malaika onzi ’dayi le, ’ba kakau ewu ’da ma alea ’diyi eca anyamgbolo ru, azini adraru. Ecozu ’ba onzi ’dayi ma dri jazu, Yehova eji yi tiza wudrikuru drisi dria. Te di, pa ati’bo ini asi ada be ’diyi ra. (E’doza 7:17, 23) Malaika onzi ’dayi ni ecozu eyi pazu, nga di dri da ’bua. Biblia omve malaika ’dayi orindi onzi yi. Eyini fizu e’yo Mungu ma ti gazu ri ma alea Satani be indi risi, ’Ba asu Supiri eca di eyi ma dricere ru.​—Matayo 9:34.

9. (a) A’du ’ye di i orindi onzi ’diyi pie ni eyini dri dazu ’bua ria? (b) Ama di mu e’yo oni a’du ma dria?

⁹ Eyini ndra Yehova ma ti gazu ’bo risi, Yehova awini di eyi a’i ’bua ’dale dika ku. (2 Petero 2:4) Orindi onzi ’diyi econi eyi oja ’ba adaru dika ku, te eyi nga kiri mu drile ’ba yi icizu inzo si ‘wudrikuru drisi dria.’ (E’yo Eceza 12:9; 1 Yohana 5:19) Ama ma oni di nga geri, kaniku lokiri eyini ’ba kakau icizu ’diyi.​—Mi la 2 ’Ba Korintoa ’Diyi 2:11.

10. Geri orindi onzi yini ’ba icizu ’diyi ngo yi?

¹⁰ Orindi onzi yi ’ba ici geri ndu ndu si. ’Ba eyi eciru  orindi onzi yi pie tualu eyi ma ngulupi si, kaniku ’ba azi ojoo ru ni vusi. Mi ka mi eci orindi onzi yi pie, mi ’da orindi onzi ma azi nga. Te azita Biblia ma alea ri oga amani ama ecizu orindi onzi yi be ri si. (’Ba Galatiaa ’Diyi 5:19-21) Biblia oga amani si a’dusi? Orindi onzi yi lokiri ayu ekile agu mupi doria rini gbagba ayuzu ri le, ecozu ama sezu, amani ani o’azu eyi ma palaa beni.​—Mi ne E’yo O’bazaru ’Diyi 26 ri.

11. Andri ndriza ’di a’duni? Le ama ma ona ama ani ra a’dusi?

¹¹ Afa azi alu eyini ayu ’ba yi icizu ri andri ndriza ni. ’Di geri ’bani okpo azi ayuzu, ecozu e’yo ewu drile ri ma alea ’diyi onizu, kaniku e’yo azi nile ku ’diyi onizu ri. ’Ba eyi ’bi’bio ’bua ’diyi one, eyi mu ’ba e’yo ondripi ’diyi vu, eyi yima dri ale one, kaniku eyi mu ojoo yi vu ecozu e’yo eyi ma dria ’diyi onizu. ’Ba kakau yi ega afa ’diyi ovuni onzi ku, te ovuni eyini ega ’dale ku. Adani si, yi onzi saaru. Biblia ece kini orindi onzi yi azi nga ’ba andri ndripi ’diyi pie tualu. ’Yeta 16:16-18 nze e’yo zamva azi “orindi e’yo ondripiri” ni eri ma aza kozu ‘andri ndrizu’ ri ma dria. Paulo ni orindi onzi nde ofuzu eri ma alea risi ’bo ri ma vutia, zamva nde econi di e’yo ondri dika ku.

12. (a) Amani lezu e’yo nzezu ’ba drapi ’bo ri be ri onzi a’dusi? (b) Ati’bo Mungu ni ’diyi e’yo a’bia, i ecipi orindi onzi ma azi pie ’diyi ga asi dria si a’dusi?

¹² Geri azi orindi onzi yini ’ba yi icizu ni vini ci. Eyi fe amani egazu kini ’ba odrapi ’bo ’diyi idriru pari azia, dika ama eco e’yo nze eyi be ra, kaniku eyi vini ama ’ye onzi ra. Eceta si, ’ba azi yima agyi kaniku ori’ba ni drazu ni ’diyi mu ’ba azi ojoo ru, ’yopi eyi eco e’yo nze ’ba odrapi ’bo ’diyi be ra ’diyi vu. Agu ojoo ru ’da eco ’ba ’daleri ni e’yo azi onyiru ni nze agu drapi ’bo ’da ma  dria, kaniku eri e’yo nze agu drapi ’bo ’da ma o’duko si. (1 Samueli 28:3-19) ’Ba yi e’yo azi yi ’ye dra ma tia, eyini egazu kini ’ba drapi ’bo ri idriru pari azia risi. Eyi ’dileri ’ye eyini ongo tuzu dra tia ini ra risi, eyini dra ti ’bazu risi, eyini anyapa owizu risi, kaniku dra ti opiza si. Kristiani yini e’yo a’bia ’dile ’diyi ’yezu ku risi, ’ba eyi ma ori’ba ru azini eyivu surua ’diyi eyi ngu onzi, eyi eyini inzamatara fe, kaniku eco eyi ga eyima ’ba ru si. Te di Kristiani ada ’diyi ni ’ba odrapi ’bo ’diyi ovuni idriru pari azia ku ri ra. Ama econi e’yo nze eyi be ku, dika econi vini e’yo azi ’ye ama rua onzi ku. (Zaburi 115:17) Le di mi ma ovu mile be. Le mi ma o’bi e’yo nzezu ’ba drapi ’bo ri be kaniku orindi onzi be ku, mi ma fi vini e’yo azi i ecipi orindi onzi pie ni ma alea ku.​—Mi la Azita Amvizu 18:10, 11; Isaya 8:19.

13. ’Ba kakau ndra ’yepi orindi onzi si orisi ’diyi di sa ’disi o’a ngoni?

¹³ Orindi onzi yi lu ’ba yi ici i a’dule ku, te eyi ’ba yini ori fe saaru. Satani pini orindi onzi erini ’diyi pie nizu ra ewu Mungu ni ngazu eyi ma dri jazu ri “ace were” risi, eyi di aoko si azini adra si aga oku drio ri ra. (E’yo Eceza 12:12, 17) Te di, ’ba alifu alifu ndra ’yepi orindi onzi yisi orisi ’diyi ’yeni sa ’disi eyisi orisi ku. Ori ndra eyi depi orindi onzi si ri de di i ngoniru?

14. Ecozu e’yo orindi onzi yini ’diyi kuzu ekile Kristiani ndra eli turu alu oko ’dasi ’diyi ni ku rile, le ama ma ’ye a’duni?

¹⁴ Biblia ece amani geri amani ecozu orindi onzi ma e’yo gazu ’diyi ra. Eceta si, ’ba azi aku ambo Efesoa ri ma alea ’diyi ni ndra nga e’yo adari onizu ku ria, eyi ndra e’yo nze orindi onzi yi pie indi. ’Ba nde ’diyi emu di orindi onzi ma azi ku ngoniru? Biblia ’yo ’dini: “’Ba  kakau ’ba andri ndripi ’diyi ma eselia ’diyi yi oku buku yini tualu, yi eve yi ’ba dria ma milia.” (’Yeta 19:19) Eyini ndra lezu ecazu Kristiani ru ra risi, ja buku eyini tali edezu ’diyi ma dri ra. E’yo ’dileri ’yezu ri nga kiri orodri ru tu. Le ’ba dria lepi Yehova ni inzipi ra ’diyi ma ja afa azi ecopi eyi ecipi orindi onzi pie ra ’diyi ma dri dria. Afa azi ekile buku le, gazeti le, e’yo ondriza gazeti ma alea si ’diyi le, vidio, ongo, kaniku avita le, ecopi fepi e’yo orindi onzi yini ’ye ’diyi e’da ndrizaru, azini onzi ni yo le, ’diyi ovuni amani muke ku. Alenia indi ri afa azi ’ba eyini osu eyi ma rua, ecozu eyi ma ta mbazu ’diyi.​—1 ’Ba Korintoa ’Diyi 10:21.

15. Afa azi amani eco ’ye e’yo Satani ni azini orindi onzi yini ri gazu ri a’duni?

¹⁵ Eli azi ma vutia, Paulo si waraga ’ba ndra Efesoa eyi ma buku tali ’yezu ri ma dri japi ’dayi ni kini, eyi nga kiri “afu” fu ria azini a’di ’di ria “orindi onzi” yi pie. (’Ba Efesoa ’Diyi 6:12) Eyini tro ndra buku ’dayi evezu acisi ’bo ra ti, orindi onzi yi ndra nga kiri okpo ’ba ria, e’yo onzi ’yezu eyi ma rua. Afa azi di ndra eyini ecozu azi ngazu drinia dika ri a’duni? Paulo ece eyini ’dini: “Emi ma ’du gombere a’itani emi dria, emini ecozu ani ’ye aciru ’ba onzini ’diyi” atrizu beni. (’Ba Efesoa ’Diyi 6:16) Ekile gombere ni asikari ma ta mbazu a’dia ri le, a’ita amani ri ni vini ama ta mba. Aka ovu a’ita be amboru kini Yehova ni nga ama ta mba ra, ama nga ovu okporu e’yo Satani ni azini orindi onzi yini ri gazu.​—Matayo 17:20.

16. Ama eco a’ita amani Yehova ma dria ri ’ba okporu ngoniru?

¹⁶ Ama eco di ama a’ita Yehova ma dria ri ’ba okporu ngoniru? Le ama ma la Biblia o’du alu alu si, azini ama ma ati ama Yehova ma rua ecozu ta mbaza isuzu.  Asi ’baza amani Yehova ma dria ri ka ovu okporu, Satani econi nga orindi onzi ’diyi pie e’yo azi onzi ni ’ye ama rua ku.​—1 Yohana 5:5.

17. Afa ecopi ama ta mbapi orindi onzi yi si ri ma azi a’duni?

¹⁷ Afa azi, le ndra Kristiani Efesoa ’dayi ma ’ye ra ri a’duni? Eyi ndra o’a aku ambo azi orindi onzi ma azi ni gazu alenia tre ri ma alea. Paulo ’yo di ani eyini: “Emi ma zi Mungu” sa dria si. (’Ba Efesoa ’Diyi 6:18) Le ndra ma ziki Yehova ni ta mbaza isuzu sa dria si. Te di ama i ria? Ama vini sa ’disi o’a wudrikuru orindi onzi ma azi ni gazu tre ri ma alea. Le vini ama ma zi Yehova ni ecozu ta mbaza isuzu, dika le ama ma ayu eri ma ru amani eri ziria. (Mi la E’yo O’beza 18:10.) Aka mu drile Yehova ni zizu ecozu ama opazu Satani vu risi ra, Yehova ni izita amani ri omvi ra.​—Zaburi 145:19; Matayo 6:13.

18, 19. (a) Ama eco a’di ’diza amani Satani be azini orindi onzi yi pie ri nde ngoniru? (b) Zita amani mu omvita ni isu (capita ’di ma drilea ri ma alea ri ngo i?

¹⁸ Aka afa orindi onzi yi ni, amani ovuzu yi pie ’diyi ma dri ja ra, azini aka ama ati Yehova ma rua ecozu ta mbaza isuzu ra, ama eco a’di ’di Satani be azini orindi onzi yi pie ra. Le ama ma ’ye eyi si orisi ku. (Mi la Yakobo 4:7, 8.) Yehova aga orindi onzi yi okpo si ra. Fe ndra eyini panga ewu Noa ngari risi ra, dika eri nga vini eyi ma dri ja ra. (Yuda 6) Le mi ma ni ra, ama ovuni a’di ’diza ’di ma alea a’dule ku. Yehova ni malaika ini ’diyi a’yu ama ta mbazu. (2 Opi 6:15-17) Le ama ma ovu asi ’baza si kini Yehova ni nga ama aza ko ra, ama vini nga a’di Satani be azini orindi onzi yi pie ri nde ra.​—1 Petero 5:6, 7; 2 Petero 2:9.

¹⁹ Satani ka di orindi onzi erini ’diyi pie candi nyaza eji tu, Mungu ja eyi ma dri mbeleru ku a’dusi? Ama nga zita ’di ma omvita oni capita ’di ma drilea ri ma alea.