1. Yova dzá nrŭ tso ká gbarieni ddi addudho?

KO KɄ Yova dzá nrŭ nari dho, koe hwè na. Kodhó familia ká kʉ ngoi na ndirigoti ddi ndi tso gbani ro addudho? Dhonalo ko adi heshima bbʉ Yova li ná bbonga dho. Njati ko famu Yova bbʉ ná bbonga ró, føri adi rili ko tso gbani ddi.

2. I lo nǎ ká ko si ngba logoti ngʉ?

² I lo nǎ ko si lochu bbonga djo ndirigoti ko si ie ma ká kʉ bbonga na kutaniko nǎ nari chu. Ko si i logoti ma ngʉ ddi: Le-vei dhó daraka ká kʉ addu? Krʉ kʉ ná le-djoi ká kʉ le-vei djó bbonga? Wazee kʉ na ná bbonga ká kʉ ddiddi dzaba kʉ na ndibbá familia djo ná bbonga na? Ya kwanza, akonja ngbaribbai ma ko ka ko nja le-vei nari.

3. Addui ká ka ndi kó ko tsotso ko di ko vei nji ná njí nja mana na bbo?

³ Ko adi hwè ba bbo ko vei nji nalo dho, rie familia nǎ ma, lod’radha dhi njí kana ma, inga kutaniko nǎ ma ró. Ko ka ko nja kpa mana na bbo njati ko chu ngbaribbai ma Yova ma, Yesu ma na adi kpa nja nari ro. Mutume Paulo ngʉ adi nji isɨ nrŭ dho nalo ma ka ndi bbʉ somo ko dho ddi.

4. Biblia ká ridho ngbaribbai Yova adi kpetsikpa ma nja isɨ nrŭ ma na ddiddi?

⁴ Biblia ripo Yova adi isɨ nrŭ ma nja ddiddi kpetsikpa ma na. Lorojina, Biblia rid’ra karne ya kwanza na,  Yova bbʉngʉe ndidhó roho takatifu isɨ nrŭ ma djo, kpetsikpa ma na ddinga, føri lingʉeri kpa tilo njonjo kʉ ná luga na. (Mdo. 2:1-4, 15-18) Kpetsikpa ma, isɨ nrŭ ma na krʉ le d’ringʉe che na, nja ndima si pinyo Yesu ma na rǎ na d’e. (Gal. 3:26-29) Kpa krʉ si ndima kobe ba ddiddi nja ndima kasi di dz’ djó theinga dho d’e. (Ufu. 7:9, 10, 13-15) Ndirigoti kpa krʉ kʉ daraka na ndima d’ra lo ndirigoti ndima ddi hwè dhi lo i nga nja nrŭ dho. (Mt. 28:19, 20) Matendo dzá buku nǎ le tilo Prisila rodho kʉ ná le-ve djo; ndibbá ke Akila ma na ndima ngʉ njí nji ro, fø nrŭ kongʉe Apolo tsotso nja ke famu bbʉbbʉlo pʉlʉpʉlʉ d’e.​—Mdo. 18:24-26.

5. Yesu ká ngʉ adi isɨ nrŭ nja ngbaribbai Luka 10:38, 39, 42 ripo naribbai?

⁵ Yesu ngʉ adi heshima bbʉ isɨ nrŭ dho. Yesu nzá dyøngʉe farisayo dhó desturi ri, dhonalo kpa nzɨ ngʉ adi riji le tilo isɨ nrŭ na nrŭ kana ri, ndirigoti kpa ngʉ adi riji nzɨ le ti Biblia nǎ lo kpa na. Fønga rina, Yesu ngʉ loti ndidhó wanafunzi na Biblia nǎ lo djo ná saa na kpa kana ngʉe isɨ nrŭ maddi. * (Azø Luka 10:38, 39, 42.) Ke ngʉ adi ribba isɨ nrŭ mba ndi goti lod’radha dhi ngana maddi. (Lu. 8:1-3) Ndirigoti ke bbʉngʉe pendeleo isɨ nrŭ dho ndima d’rari ndi unakpa dho ndi gaga.​—Yoh. 20:16-18.

6. Paulo ngʉ heshima bbʉ isɨ nrŭ dho nari ká ke ngʉ adi dho ngbaribbai?

⁶ Mutume Paulo d’rangʉeri Timoteo dho, ke di heshima bbʉ isɨ nrŭ dho. Ke pongʉeri ke di “bbobbo isɨ nrŭ nja mama bbai” ndirigoti “jadda isɨ nrŭ nja le-vei bbai.” (1 Ti. 5:1, 2) Paulo kongʉe Timoteo tsotso bbo ndiro ke e dhidhi ná Mukristo d’e, ro ke chungʉeri nari kʉ Timoteo dzá mama ma, kedzá mamai ma na kongʉe ke tsotso ke chu Biblia nǎ lo ya kwanza. (2 Ti. 1:5; 3:14, 15) Paulo ndingʉe barua Roma na Wakristo dho ná saa na, ke zʉngʉe isɨ nrŭ ronga ndima rodho ró nganga. Paulo ngʉ adi isɨ nrŭ nji nalo njanja ndirigoti ke ngʉ adi mbai po fø lo dho.​—Ro. 16:1-4, 6, 12; Flp. 4:3.

7. I lo nǎ ká ko si ngba lo chu?

⁷ Anziro kʉ ná paragrafu dhori naribbai, Biblia nǎ ddikpa maandiko ma nzáddi dho ri ro kpetsikpa dad isɨ nrŭ djolú ri. Ko vei adi ko tsotso bbo ndirigoti wazee adi ndima thí lili kpa djo dhonalo kpa adi kotsotso kó koe ngoi na ndirigoti ko tso gbani ddi kutaniko nǎ. Ro kodho ringani ko ba nja kʉ ná logoti maddi. Lorojina, nja saa na ká Yova adi ripo isɨ nrŭ chi ndima djǒ tso addudho? Yova bbʉ daraka kutaniko nja kpa dho ndimae wazee ma, watumishi wa huduma ma, føri na mana ká kʉ kpae bbonga na kutaniko nǎ kʉ ná le-vei krʉ djo?

8. Waefeso 5:23 ridho naribbai, kpetsikpa krʉ ká kʉ isɨ nrŭ djó bbonga? Aturinanga.

⁸ Fø logoti kʉ, nga! Kpetsike nga kʉ kutaniko nǎ le-vei krʉ djó bbonga ri, ro ri kʉ Kristo. (Azø Waefeso 5:23.) Familia nǎ, kpetsike kʉ ndibbá isɨ nrŭ djó bbonga. Batiso ba ná kpetsingba nga kʉ ndidzá mama djó bbonga ri. (Efe. 6:1, 2) Ndirigoti kutaniko nǎ maddi, wazee kʉ na ná bbonga kʉ ndidhi mupaka na nja nrŭ djo. (1 Te. 5:12; Ebr. 13:17) Nzá d’e  ndoa chi ná singbangba e da ma ndidzá gødhi nrŭ ró ro ró, ngba dho ringani ndi bbʉ heshima dhé kpa dho ndirigoti kutaniko nǎ wazee dho. Føri dho Yesu kʉ kpetsikpa djó bbonga kutaniko nǎ.

9. Isɨ nrŭ dho ká ringani ndima chi ndima djǒ tso nja saa na addudho?

⁹ Bbʉbbʉ dhé, Yova bbʉ bbonga kpetsikpa dho nja kpa ddá chutso ndirigoti kpa ddi longa kutaniko nǎ d’e, ro isɨ nrŭ dho nzá Yova bbʉ fø bbonga ri. (1 Ti. 2:12) Ká addudho? Yova li Yesu kpetsikpa djokpa, føri adi rili kedhó familia nǎ e utaratibu. Njati rie isɨle kpetsikpa adi nji ná njí nji kutaniko nǎ ri ro, Yova pori le chi ndi djotso chi. * (1 Ko. 11:4-7) Yova nzá pori isɨ nrŭ njiri fø ndi be kpa pá nari dho ri, ke jiri nrŭ dho heshima ndi li ná bbonga dho. B’lo ko chu følo naribbai, akongʉ i logoti: Dzabai ma, wazee ma na ká kʉ ngba bbonga na?

10. Nja saa na, ká muzee ka ndi jiri ndi bbʉ sheria kutaniko nǎ nrŭ dho addudho?

¹⁰ Wazee jirie Yesu ji. Ndirigoti Yova ma, Yesu ma na bbʉ kpa b’o ronga ná “chembø” ma kpa jirie ddi. (Yoh. 21:15-17) Muzee kʉ bbonga na kutaniko nǎ naribbai, njaro muzee ka ndi ddiri ndi kʉ kutaniko nǎ nrŭ dhi baba. Kpetsike adi sheria bbʉ ndibbá naribbai, njaro kutaniko nǎ muzee ma ka ndi di riddi ndi bbʉ sheria i kutaniko nǎ nrŭ dho. Nja saa na kutaniko nǎ le-djoi ma, le-vei ma na, ka ndima di riddi wazee i ka ndima vʉ lonanga bblo le dho. Ro dzabai  ma, kutaniko nǎ wazee ma kʉ na ná bbonga ká kʉ ddiddi?

11. Dzabai ma dhó njí ká kʉ ddiddi ngbaribbai wazee na?

¹¹ Mutume Paulo pongʉeri nari kʉ, nja saa na wazee kʉ na ná bbonga kʉ ddiddi dzabai kʉ na naribbai. (1 Ti. 3:4, 5) Lorojina, Yova adi riji familia nǎ nrŭ rrnga familia nǎ bbonga dho. (Kol. 3:20) Ndirigoti ke jiri nari kʉ, kutaniko nǎ kʉ ná nrŭ rrnga wazee dho. Yova jiri nari kʉ, muzee gba kutaniko nǎ nrŭ dhó lotso kiroho nǎ lo na, ndirigoti dzaba ma njiri føi. Yova jiri muzee gba kutaniko nǎ nrŭ dhó njalo tso maddi ndirigoti dzaba ma njiri føi. Dzaba adi ndibbá nrŭ tsotso ko kpakpalo dhi saa na naribbai wazee dho maddi ringani ndima kó chutso ndima ddá dho ná nrŭ tsotso kpakpalo dhi saa na. (Yak. 2:15-17) Føri djolú pli, Yova jiri wazee ma, dzabai ma dyø ndidhó sheria ndirigoti “nzɨ kpa ndri nga kʉ Biblia nǎ nalo.”​—1 Ko. 4:6.

12-13. Waroma 7:2 ripo naribbai, dzaba kʉ na ná bbonga ma kana ká kʉ ngba njonjonga mzee kʉ na ná bbonga na?

¹² Nimai ri kʉ fø ro, dzaba dhó bbonga kana kʉ njonjonga ni wazee kʉ na ná bbonga na. Lorojina, Yova li wazee ndima d’i lo ma nrŭ djo ndirigoti kpa dhó le  bbʉ ná nja njí kʉ, njati ddikpa le-djo inga le-ve njí chenga, ro le leni nzá ro, le tenga ke kutaniko nǎ ro.​—1 Ko. 5:11-13.

¹³ Dzabai dho Yova bbʉ ná bbonga nzá Yova bbʉ rie wazee dho ri. Lorojina, Yova bbʉ bbonga dzaba dho ke bbʉ sheria ndibbá dza nǎ nrŭ dho. (Azø Waroma 7:2.) Lorojina, dzaba ka ndi d’ra ngba saa na ma ndidzá nzø ka ndima ngʉ abba nari. Ke ka ndi bbʉ malipizi maddi ndidzá ngba dho njati ngba rr ke po nalo nzá ro. (Efe. 6:1) Bbʉbbʉ dhé, jidha na kʉ ná dza ba dho ringani ndi chu ndibbá le dhó ngaddidha lonanga ndi vʉ nari njí, dhonalo kpa kʉ “ddikpa le ndí.” *​—Mt. 19:6.

14. (a) Marko 10:45 ripo naribbai, Yova li Yesu ndie kutaniko djó bbonga nari ká thonga addudho? (b) Lodho chutso ddá na che na le d’ri ná kpa dhó bbonga ká kʉ addu? (Anja kisanduku “ Lodho chutso ddá ná che na le d’ri ná kpa [Baraza Linaloongoza] dho njí.”)

¹⁴ Le ødha dhi be chulú Yova dzi krʉ kʉ ná nrŭ dhó shinga kutaniko nǎ, føri kʉ dz’ djolú gble kʉ ná nrŭ. (Azø Marko 10:45; Mdo. 20:28; 1 Ko. 15:21, 22) Yesu bbʉngʉe ndidhó shinga le ødha dhi be nari dho, ri kʉ ngbathonga nalo le li Yesu kutaniko djó bbonga. Yesu kʉ kutaniko djó bbonga nari dho, ri kaka ke bbʉ sheria ko dho, rie ko kʉ ddiro ma, familia nǎ ma, inga kutaniko nǎ ma ró. (Gal. 6:2) Ro Yesu nzɨ adi sheria dhé bbʉ ri. Ke adi ko ronga b’ob’o ndirigoti ke ji ko ji.​—Efe. 5:29.

15-16. Marley ma, Benjamin ma na d’ra nalo nǎ ro ká ni ka ni ba ngba somo?

 ¹⁵ Le-vei adi ridho ndima ngarr Yesu jangʉe nalo dho ndima ronga b’o ná kpetsikpa dho ndima ngarr nari chulú. Marley rodho kʉ ná ddikpa le-ve tilo bí kʉ ná le-vei adi ddi nalo djo, fø le kʉ Étas-Unis nǎ. Le pori: “Ma kʉ isɨle ndirigoti le-ve kutaniko nǎ ná føri adi ma nyo tho bbo. Ma adi kpakpanga nji ma bbʉ heshima mabbá ke dho Yova bbʉ ná bbonga dho ndirigoti kutaniko nǎ wazee dho. Ro fø ma rinji nari e dhʉdhʉ dhonalo mabbá ke ma, kutaniko nǎ le-djoi ma adi heshima bbʉ ma dho ndirigoti kpa adi mbai po ma nji nalo dho.”

¹⁶ Le-djoi heshima bbʉ le-vei dho ná føri na kpa ridho ndima famu bbonga na mana ngba. Benjamin rodho kʉ ná ddikpa le djo pori i Angletere nǎ ndi kʉ ro: “Ma ba somo bbo le-vei adi bbʉ kutaniko nǎ ná komatere nǎ ro ma, kpa ti nalo nǎ ro ma, ndirigoti longaddidha dhi njí kpa nji nari nǎ ro ma. Ma churi nari kʉ kpa adi nji ná nji na mana kʉ bbo.”

17. Ko dho ká ringani ko di heshima bbʉ Yova bbʉ nja nrŭ dho ná bbonga dho addudho?

¹⁷ Njati​—kpetsikpa ma, isɨ nrŭ ma, dzabai, ndirigoti wazee ma famu bbonga na le kʉ ná føri na mana ró, kutaniko ka ndie ngoi na. Føri djolú pli ko adi madha bbʉ kodhi jidha dhi Baba Yova dho.​—Zb. 150:6.