Mpeve santu ni ngolo zi sarilaka Nzambi. (Mika 3:8; Like 1:35) Nzambi ngolo zandi katambikaka bu kasarilaka zo kûma ni kûma mu lungisa luzolo lwandi.​—Mikunga 104:30; 139:7.

 Mu Bibila, ntêlo ya “mpeve” mu Hebre ni ruah, mboko mu Greke ni pneuma. Ntêlo zango, ngolo zi sarilaka Nzambi zivulu tarilaka, peleko mpeve santu. (Mbatukulu 1:2) Kâ, Bibila mu mpila zakaka mpe disarilaka ntêlo zo:

•   Tihumunu.​—Habakuke 2:19; Nzabukusu 13:15.

•   Titembo.​—Mbatukulu 8:1; Za 3:8.

•   Ngolo zikengerelaka luzingu, ngolo za bivangu bia moyo.​—Yobe 34:14, 15.

•   Mbanzulu za muntu.​—Lutangu 14:24.

•   Mpeve, ntiana Nzambi na mbazi.​—1 Mitinu 22:21; Za 4:24.

 Nzonzolo zo zazansoni tima tilembo monekaka kwe bantu zizonzelaka, kâ ti balendi mwina nsalulu. Mpila mosi mpe, mpeve ya Nzambi, “ntiana titembo, ka yimonekaka ko, ka balendi’â basimba yo ko, ngolo yena.”​—An Expository Dictionary of New Testament Words, by W. E. Vine.

 Bibila mpe ditâka ti mpeve ya Nzambi ni “moko” peleko “milembo” miandi. (Mikunga 8:3; 19:1; Like 11:20; fwanakasa na Matie 12:28.) Ntiana muntu wusarilaka moko peleko milembo miandi mu lungisa tisalu tiandi, Nzambi wasarila mpeve santu mu yirika bima ntiana:

•   Nza.​—Mikunga 33:6; Izaya 66:1, 2.

•   Bibila.​—2 Piere 1:20, 21.

•   Bimangu bia lungisa bisari biandi mu ntama na tisalu tiawu tia samuna.​—Like 4:​18; Bisalu 1:8; 1 Bisi-Korente 12:4-11.

•   Bifu bia mbote bi songelaka bantu bamutumamanaka.​—Bisi-Ngalate 5:22, 23.

Mpeve santu ka wena muntu ko

 Bibila bu dizonzelaka mpeve ya Nzambi ntiana “moko” mandi, “milembo” miandi peleko mwela’andi, mbo ditomo songelaka ti ka wena muntu ko. (Ndukulu 15:8, 10) Moko ma muntu ka malendi’â masala tisalu mawu kaka ko; mpila mosi mpe, mpeve santu mu lutwalusu lwa Nzambi kwa yisarilaka. (Like 11:13) Bibila mpe, mpeve santu difwanakasaka na bima ntiana mamba mpe na bima ntima luzabu na timinu kavukasa bio. Bifwani bio biabiansoni bisongele ti mpeve santu ka yena na timuntu ko.​—Izaya 44:3; Bisalu 6:5; 2 Bisi-Korente 6:6.

 Bibila nkumbu ya Nzambi dizonzelaka, Yehova, na nkumbu ya Mwana’andi Yezu Kristo; Kâ ka dihanaka nkumbu ya mpeve santu ko. (Izaya 42:8; Like 1:31) Etiene bu kabaka timona-meso tiatûka ku zulu, bantu bole kwa kamona, ka batatu’â ko. Bibila ditêle: “Yandi, wafukuka mu mpeve santu, wakwika meso ku zulu mpe wamona mukembo wa Nzambi na Yezu watelama ha lweka lwa lubakala lwa Nzambi.” (Bisalu 7:55) Mpeve santu ni ngolo zeri sarilaka Nzambi zahana lenda ke Etiene dia baka timona-meso.

 Mabanza ma mbi: “Mpeve,” peleko mpeve santu, muntu wena mu Butatu (Trinité), ntiana bu tâka 1 Za 5:7, 8 Bibila dia Crampon.

 Matieleka: Mu Bibila dia Crampon, mu 1 Za 5:7, 8 mwe na nzonzolo ya “ku zulu, Tata, Zu, na Mpeve: mpe bia bitatu timosi kwa tiena. Mpe bitatu bitâka timbangi ha mutoto.” Kâ, bantu balongokaka Bibila bakala ti ntumwa Za ka tsoneka misamu mio ko, mpe buna, ka miena mu Bibila ko. Buna, Profesere Bruce M. Metzger watsoneka: “Ntêlo zo ka zena za matieleka ko; mpe diangana, ka zifweti’â bâ mu Nouveau Testament ko.”​—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Mabanza ma mbi: Bibila ditâka ti mpeve santu timuntu ye na tio, buna wusongele ti muntu wena.

 Matieleka: Matsonoko bu mazonzelaka mpeve santu, ntiana muntu mamonekesaka yo; kâ ka wusongelaka ko ti muntu wena. Bibila mpe ndwenga, lufwa na masumu dimonekesaka ntiana bantu. (Bingana 1:20; Bisi-Rome 5:17, 21) Mu tifwani, Bibila ditâka ti ndwenga “bisalu” na “bala” bê nandi, mpe masumu bantu mahunaka, mahondaka mpe masukila mabutisaka.​—Matie 11:19; Like 7:35; Bisi-Rome 7:8, 11.

 Mpila mosi mpe, ntumwa Za bu kakârila misamu miatâ Yezu, wazonzela mpeve santu ntiana “tibakisi”(paraclet) tihanaka bidimbu, titwarisaka, tizonzaka, tiwâka, tisamunaka, tikembelaka na tibakaka. Yandi wasarila ntêlo ya “yandi” bu kazonzela “tibakisi” tio. (Za 16:7-15) Kâ, musamu wuyôkele mfunu, mu verse zakaka ntumwa Za bu kazonzela mpeve santu, yandi wazonzela yo ntiana tima, ka ntiana muntu’â ko, bu kasarila ntêlo ya pneuma, na ntêlo ya “tio.”​—Za 14:16, 17.

 Mabanza ma mbi: Bateme ya mu nkumbu ya mpeve santu yisongele ti muntu wena.

 Matieleka: Bibila ntêlo ya “nkumbu” disarilaka mu zonzela luyâlu na lutumu. (Lubambu 18:5, 19-22; Estere 8:10) Nsalulu yo balendi ya dzukula mu nzonzolo ntiana “musiku wutêle,” ka wuzololo’â tâ ko ti musiku muntu wena. Muntu wubatusu “mu nkumbu ya ” mpeve santu, wubakuri ngolo na lenda dia mpeve santu mu ndungananu ya luzolo lwa Nzambi.​—Matie 28:19.

 Mabanza ma mbi: Ntumwa za Yezu na milongoki miakaka mia mbandu ya ntete beri banzaka ti mpeve santu muntu wena.

 Bibia na misamu miayôka mu ntama ka bitâka wo ko. Buku dia Encyclopædia Britannica ditâka ti: “Nzonzolo yitâka ti mpeve santu muntu wena mu Nzambi [. . .] ku lukutakanu lwa Constantinople yaduka mu 381.” Mvula yôka 250 zayôka ha manima ma lufwa lwa ntumwa ya mansukina.