Bibila tikunku tiena tia mikanda 66 mia santu. Bibila bayizi dia tsoneka mu ntangu ya kampe mvula 1 600. Mu Bibila nsangu za Nzambi ze mô—“Zu dia Nzambi.”—1 Bisi-Tesalonike 2:13.

Mu timoko ti

•  Nsangu zitariri Bibila

•  Ngano Bibila nti dizonzelaka?

•  Ngano Bibila dia basoba?

•  Mu bungu dia nti kwe mbangululu zazingi za Bibila?

•  Nani wabonga nzengolo ya misamu miafweti bâ mu Bibila?

•  Ngano mikanda miazimbakana mu Bibila?

•  Bwe balendi bakila verse mu Bibila

•  Lutangu lwa mikanda mia Bibila

•   Nani watsoneka Bibila? Nzambi vwiri Bibila, kâ Yandi wasarila bantu kampe 40 mu tsoneka dio. Ha kati diawu Mose, mutinu Davide, Matie, Marke, Like, na Za. a Nzambi watûla mabanza mandi mu mbanzulu za bitsoniki mu tsonekesa nsangu zandi.—2 Timote 3:16.

   Mu tifwani: Tala ti mfumu yimosi yilombele kwe sekretere’andi mu tsoneka mukanda mu bungu dia yandi, mpe mu heni mabanza ma nguri; mfumu vwiri mabanza ma mukanda wo. Mpila mosi mpe, ni bu sa ti Nzambi wasarila bantu mu tsoneka nsangu zandi, Yandi beni vwiri Bibila.

•   Ngano ntêlo ya “Bibila” bwe yita zolo tâ? “Bibila” mu ntêlo ya Greke yatûka ya biblia, yizololo tâ “mabuku ma fioti.” Ha manima, biblia yayizi zonzela “mikanda” miamiansoni mie mu kati dia Bibila.

•   Ntia ntangu batsoneka Bibila? Bibila babatika mu tsoneka dio mu 1513 N.M.B., mpe bamanisa mu tsoneka dio mvula yôka 1 600 ha manima, kampe mu 98 M.B.

•   Ngano Bibila dia ntete kwe diena? Ka kwena mikanda mia Bibila mia ntete ko bwawu bu. Diangana, bisalulu bieri sarilaka bitsoniki bia Bibila beba bieri kulu bebaka, ntiana papyrus na mukanda wa bibulu. Kâ, bantu beri salaka tisalu tia kopa mikanda bayizi tomo kopa, mpe bavutu kopa matsonoko ma Bibila mvula zazingi, ngatu bakengerela mo mu bungu dia mbandu zaketi landa.

•   Ngano “Ancien Testament” na “Nouveau Testament” ni nti? Nzonzolo ya Ancien Testament mikanda mia Bibila yizonzelaka mi batsonekena mu Hebre, b mi bazabiri mpe mu Matsonoko ma Hebre. Ntêlo ya Nouveau Testament mikanda mia Bibila yizonzelaka mi batsoneka mu Greke, mi bazabiri mpe mu Matsonoko ma Bakristo mu Greke. Binkuku bio bia biole buku dimosi biyirikaka, di batâka mpe Matsonoko ma Santu. c

•   Ngano nti bie mu Bibila? Mu Bibila binsamu bie mô, misiku, mbikululu, bingana, mikunga na mikanda.—Tala “ Lutangu lwa mikanda mia Bibila.”

 Bibila mu tinsamu tia ndiyilukulu ya mutoto na zulu dibatikilaka kwe Nzambi ya Nkwa-Ngolo-Zazansoni. Mu nzila ya Bibila, Nzambi mu nkumbu’andi kazabakanaka, Yehova. Bantu babansoni kalombaka mu mu zaba.—Mikunga 83:18.

 Bibila ditâka ti Nzambi bayizi mu hunisina misamu, mpe disongele bwe kasukurila nkumbu’andi.

 Bibila kani dia Nzambi mu bungu dia bantu na mutoto dizonzelaka. Bibila disongele bwe Nzambi kakaturila misamu mimwisaka bantu mpasi, mu bilumbu bita kwiza.

 Bibila malongi dihanaka ma tulendi sarila mu luzingu. Tabongeno bifwani:

•   Tindiku tia mbote na bantu bakaka. “Miamiansoni mi luzololo bantu bayirika mu bungu dia beno, lufweti mia yirika mpe mu bungu dia bawu.”—Matie 7:12.

   Nsasa: Tufweti bongelaka bantu bakaka mu mpila yi tuzololo batubongelaka.

•   Telamana mfwemoso. “Kani kabwe ka lubâkandi na lwaka mu bungu dia mbazi, mu bungu ti lumbu tia mbazi mbo tibâ na mpasi zandi.”—Matie 6:34.

   Nsasa: Kani twe bê na lwaka mu misamu milendi tûla, bubote bu tutûriri mutima mu misamu mia lumbu ti.

•   Nsayi mu makwela. “Muna muntu mu beno fweti zolo mukento’andi ntiana yandi beni; mboko mukento wufweti bâ na buzitu [...] bwabwingi kwe bakala diandi.”—Bisi-Efeze 5:33.

   Nsasa: Luzolo na buzitu salu biena mu lenda mu makwela.

 Kâni. Bantu balongokaka misamu mia Bibila batomo fwanakasa maniskri za ntama za Bibila na Bibila dia bwawu bu, mpe babakula ti nsangu za nguri za Bibila ka basoba zo ko. Ka wena wa nzitukulu ko—diangana, tala ti Nzambi wazolo ti nsangu zandi batanga mpe babakula zo, ngano ka wena wa delakana ko ti nsangu zo ka zisobandi? d—Izaya 40:8.

 Bitangi biabîngi bwawu bu ka bibakulaka mazu ma ntama ko. Ka mu Bibila “nsangu za mbote” ze mô mu bungu dia “makanda na mazu mamansoni.” (Nzabukusu 14:6, note) Ntiangu, bantu bafweti bâ na mbangululu ya Bibila mu zu di babakulaka ngatu batomo tanga mpe batomo bakula nsangu za Nzambi.

 Mbangululu za Bibila mu bikunku bitatu zena:

•   Mbangululu ya muna ntêlo tala ti yidelakane.

•   Mbangululu ya muna mabanza ntêlo yisarilaka zimonekesaka nsasa ya nsangu za mazu ma ntama.

•   Mbangululu ya nsasa misamu yidukisaka mu mpila yakaka, ngatu mialembo bâ mpasi mu tanga. Kâ, mpila yo nsasa yiswekaka.

 Mbangululu ya mbote, mbangululu ya muna ntêlo yidelakasaka na zu dia bwawu bu, mpe balendi ya bakula mu tâ nsangu za Nzambi kwe bantu mu bunsungu. e

 Mu bungu ti Nzambi vwiri Bibila, ni Yandi wasola misamu mie mu kati. Yandi watoko sola kanda dia ntama dia Israele mu ba “hana nsangu za santu za Nzambi,” mpe Yandi wayizi bâ munkengi wa Matsonoko ma Hebre.—Bisi-Rome 3:2.

 Kâni. Bibila dia lunga diena; ka kwema mikanda “miazimbakana” ko. Bantu bakaka balendi tâ ti mikanda miakaka mi basweka tûka ntama bafweti mia kotesa mu Bibila. f Kâ, Bibila misiku mie nandi mi bazabilaka butieleka bwa mikanda mia Bibila. (2 Timote 1:13) Mu nzila ya misiku mio, mikanda mia Bibila miatûka kwe Nzambi, nkatika kwelasana mikwelasanaka. Mabuku mamansoni ma ntama ka mena bô ko, bantu bakaka ma batâka ti bafweti ma tûla mu Bibila. g