МУКАБАДАГЫ ТЕМА
Тил тосмосун талкалоо иши кандайча жүрөт?
«„Которуу ишинен өткөн оор иш жок“ деген сөз бар» («Тил боюнча Кэмбриж энциклопедиясы»).
ЖАХАБАНЫН КҮБӨЛӨРҮНҮН адабияттары которулардан мурун кылдат ойлонуштурулуп, изилденип, анан жазылат. Ушул иштин жүрүшүндө Нью-Йоркто жайгашкан башкы башкармалыктагы жазуу бөлүмү тексттин тактыгын жана тил эрежелери сакталган-сакталбаганын текшерет *.
Андан соң текст дүйнө жүзүндөгү жүздөгөн котормо топторуна жөнөтүлөт. Алардын көбү адабият которулган тилде сүйлөгөн элдин арасында жашап, эмгектенишет жана көпчүлүгү өз эне тилине которушат. Котормочулар түп нускадагы макалаларды жакшы түшүнүшү, ошондой эле которула турган тилди жакшы билиши керек.
Которуу иши, адатта, кандайча жүрөт?
Британияда кызмат кылган Гирэнт деген котормочу мындай дейт: «Биз топ болуп иштейбиз. Ошондуктан кызматташа билүү аябагандай маанилүү. Себеп дегенде которууда кезиккен көйгөйлөрдү чогуу чечебиз. Биз ар бир сөзгө өз-өзүнчө эмес, бир ойду берген топ сөздөргө маани беребиз. Алардын мааниси, кандай максатта жазылганы жөнүндө ойлонобуз. Андан сырткары, макала кимге арналганын эсибизге салып турабыз».
Котормочу катары кандай максатты көздөйсүңөр?
«Биздин максатыбыз — макаланы окурмандардын эне тилинде жазылгандай кылып которуу. Окурман которулган эмес, эне тилиндеги макаланы окуп жаткандай болушу керек. Ошо себептен табигый кылып которууга аракеттенебиз. Ошондо
окурманды кызыктырып, көңүлүн байлай алабыз. Мындайча айтканда, ал макаланы окуп жатканда даамдуу, көрүнүшү жакшы тамак жеп жаткандай болот».Жергиликтүү элдин арасында жашоонун кандай пайдасы бар?
«Мунун пайдасы абдан чоң. Маселен, биз элдин кантип сүйлөгөнүн күн сайын угабыз. Андан тышкары, терминдердин, сөз айкаштарынын канчалык түшүнүктүү, табигый экенин, кайсы сөздөр жүрөктү козгоорун биле алабыз. Ушул нерселер түп нускадагы ойду так которгонго шарт түзөт».
Жумушуңар кандайча уюштурулат?
«Которулушу керек болгон материалды топ которот. Алгач материалдын маани-маңызын, кимдерге арналганын жана тексттин түзүлүшүн түшүнүп алыш үчүн котормочулардын ар бири аны өз алдынча окуйт. Окуп жатканда: „Макаланын негизги темасы, максаты кандай? Окурмандар андан эмнеге үйрөнө алышат?“ — деп ойлонобуз. Ушундайча ар тараптуу ой жүгүрткөнүбүз которуу ишине абдан жардам берет.
Андан соң топтун мүчөлөрү ойлорун ортого салып, бири-биринин пикирин угуп, материалды толук түшүнүшкөнүнө ынанышат. Ошондой эле түп нускадагы стилди кантип сактаса болорун талкуулашат. Анткени биздин максатыбыз — текстти түп нускада сүйлөгөн киши окуганда кандай сезимде болсо, которулган тилде сүйлөгөн окурман да дал ошондой сезимде болгудай кылып которуу».
Котормо тобундагылар бири-бири менен кантип кызматташат?
«Биз текстти бир жолу окуганда эле түшүнгүдөй кылып которууга аракеттенебиз. Ошон үчүн которулган текстти бир нече жолу үн чыгарып окуйбуз.
Топтун бир мүчөсү бир абзацты которот. Ошол учурда биз анын жазгандарын өзүбүздүн компьютерден карап, кээ бир ойлор которулбай калган жокпу, же кошумча ой кошулуп кеткен жокпу, текшерип отурабыз. Ошондой эле тексттин табигыйлыгына, катасыз жазылганына жана тил эрежелеринин сакталганына көңүл бурабыз. Ар бир абзац которулуп бүткөндөн кийин бирөө аны үн чыгарып окуйт. Эгер ал кайсы бир жерден такалса, анын себебин аныктоого аракет кылабыз. Макала толугу менен которулуп бүткөн соң топтун бир
мүчөсү бүт текстти үн чыгарып окуп чыгат, башкалары оңдой турган жерлерин белгилешет».Аябагандай чоң эмгек турбайбы?
«Ооба, жумуштун аягында аябай чарчап калабыз. Ошондуктан материалды эртеси эртең менен, мээбиз сергип турган маалда, кайра карайбыз. Бир нече жумадан кийин жазуу бөлүмү текстке киргизилген акыркы өзгөрүүлөрдү жөнөтөт. Ошондон кийин макаланын так жана түшүнүктүү которулганына ынаныш үчүн дагы бир сыйра үн чыгарып окуйбуз».
Компьютердик программаларды колдоносуңарбы?
«Компьютердик программалар текстти адам которгондой которо албайт. Анткен менен Жахабанын Күбөлөрү жакшы өздөштүрүлгөн, которуу ишин жеңилдеткен программаларды колдонушат. Алсак, өзүбүз түзүп алган сөздүктү колдонобуз. Ал сөздүккө көп колдонулган терминдерди же сөз айкаштарын киргизип турабыз. Ошондой эле мурда которулган сөздөрдү издегенге жана котормодо көйгөй туудурган жерлерди кантип чечкенибизди көрүүгө шарт түзгөн программабыз да бар».
Жумушуңарга кандай карайсыңар?
«Биз элге пайдасы тие турган жумуш менен алектенип жатабыз. Ошондуктан эл оңой түшүнүп, рахаттанып окушу үчүн ишибизди колдон келишинче мыкты аткаргыбыз келет. Журналыбыздагы же сайтыбыздагы макала окурмандын жүрөгүнө жетип,
жашоосу жакшы нукка түшүшү мүмкүн экенин ойлогондо жүрөгүбүз толкуй түшөт».Түбөлүктүү пайдасы
Дүйнө жүзүндөгү жүз миллиондогон адамдар Жахабанын Күбөлөрүнүн адабияттарын эне тилинде окуудан пайда алып жатышат. Жахабанын Күбөлөрү чыгарган тасмалардагы, адабияттардагы, jw.org деп аталган веб-сайттагы маалыматтар Ыйык Китепке негизделет. Баарынан маанилүүсү, Ыйык Китепте Жахаба Кудайдын жакшы кабардын «бардык улуттарга, урууларга, тилдерге жана элдерге жарыяланышын» каалаары айтылат (Аян 14:6) *.
^ 4-абз. Түп нускадагы текст англис тилинде жазылат.
^ 25-абз. Эне тилиңерде жана башка жүздөгөн тилдерде чыккан макалаларды окуп, аудиоматериалдарды угуп, тасмаларды көрүш үчүн jw.org сайтына киргиле.