1. Nkia mambu maswekama mena muna nzo zakaka?

 EKALU diankulu dimene sukulwa yo kuswa e tinta. E mpw’andi se yambote, nze diampa. Kansi, kuna nsi, kwazala ye mbumbu. Diau adimosi mpe divangamanga muna nzo zayingi. Kuna mbazi nanga omonanga vo mawonso mambote mena, e ndose za ngemba zifukilanga e mpasi yo wonga wau. Kansi muna kati kwa nzo vena yo mambu mayingi mekatulanga o luvuvamu lwa esi nzo. Mambu mole malenda wo vanga i mama, nkolw’a malavu yo nsoki.

2. (a) Azeyi e ngindu za Nkand’a Nzambi mu kuma kia malavu? (b) Nki i nkolw’a malavu?

² O Nkand’a Nzambi ke usimanga nua malavu ko kele vo divangilu muna tezo, kansi nkolwa kaka utumbanga. (Ngana 23:20, 21; 1 Korinto 6:9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:2, 3) Nkolw’a malavu, isundidi ke mu nua malavu ko; i sia vo kala y’etima diasaka muna malavu yo nua kondwa tezo. Ambuta za wantu basundidi o kolwa malavu. Kansi, diankenda vo y’aleke mpe nkutu.

3, 4. Yika e mpasi zitwasanga e nkolw’a malavu kuna kwa nkento ye kuna kwa wana.

³ Se tuka kolo o Nkand’a Nzambi usonganga vo e fu kiambi kia nua malavu kilenda fwasa o luvuvamu muna nzo. (Nsiku 21:18-21) E nkolw’a malavu mpasi itwasanga  muna nzo yawonso. O nkento nanga ovava vo o nkaz’andi una vo nkwa nkolw’a malavu kayambul’o nua, yovo ozizidila e mavwanga kevanganga. a Ovavang’o sweka malavu, yovo loza mo kuna mbazi, yovo oswekanga e nzimbu yo lomba vo kasong’e nzol’andi kwa esi nzo, kazol’o moyo andi yo zola mpe Nzambi—kansi o nkwa nkolw’a malavu okwamananang’ak’o nua malavu. Kele vo oyoyele yo lembi lend’o singik’o nkaz’andi okendalala kikilu yo kuyimwena vo kafwana ko. Nanga olenda mona wonga, funga makasi, kuyitumba, mon’e nsita, yo telamw’o ntima yo lembi kuyizola.

⁴ O wana mpe mpasi bemonanga mu kuma kia nkolwa za malavu za mase. Akaka bewandamanga. Akaka belekwanga. Nanga bekuyisaulanga mu kuma kia nkolwa za malavu za mase mau. E nkal’ambi ya nkwa nkolw’a malavu yidimbulwisang’e vuvu kiau kuna kwa wantu akaka. Wau vo ke dikubayangidikanga ko dia samuna oma mebwanga muna nzo au, o wana nanga beswekang’o mambu mana mekubatokanesanga, i bosi e nkal’a yayi ifwasang’o vimpi wau. (Ngana 17:22) O wana awaya nanga betangininang’e fu kiaki kia butamang’aka yo lembi kuyizola yamuna kimbuta kiau.

5. Aweyi olenda sundila e nkolw’a malavu, ye ekuma dinina diampasi?

⁵ Nana vo ndonga y’akwa ngangu bevovanga vo o kolwa malavu ke kulendi wukwa ko, engi  bekwikilanga vo dilendakana kwandi kele vo oyambwidi emvimba. (Tala Matai 5:29.) Kansi, diandwelo mu vova, kansi ke diasazu ko muna kwikidisa o nkolwa malavu mu tambula o lusadisu, e kuma kadi ke kwikilanga ko vo mu mpasi kena. Kansì tu, vava esi nzo bebadikanga e mpasi kekubamwesesanga o nkwa nkolw’a malavu, nanga olenda zaya yandi kibeni vo mu mpasi kena. Ngang’a wuka mosi osadisang’akwa nkolwa za malavu y’esi nzo zau owu kavova: “Edi disundidi o mfunu kwa esi nzo i vanga mawonso balenda muna vanga. O nkwa nkolwa malavu nanga omonanga vo vena ye nswaswani anene yo yandi y’esi nzo.”

6. Nkia nto ya malongi isundidi o wete kwa esi nzo bena yo nkwa nkolw’a malavu?

⁶ Ovo vena ye nkwa nkolw’a malavu muna nzo eno, o malongi ma Nkand’a Nzambi malenda kusadisa mu zinga una ufwene. (Yesaya 48:17; 2 Timoteo 3:16, 17) Tala emiaka nsiku misadisanga esi nzo muna sund’e nkolw’a malavu.

7. Kele vo mosi muna nzo nkwa nkolw’a malavu, nga nani i nkwa kuma?

⁷ Yambul’o kuyitumba muna mawonso. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Konso muntu [onata ediandi zitu, NW]” ye, “konso muntu vava twina, okusamwin’e nsangu kwa Nzambi.” (Ngalatia 6:5; Roma 14:12) O nkwa nkolw’a malavu nanga otumba akaka esi nzo. Olenda vova vo: “Kele vo nwatoma kundunga-lunganga omono kiadi nuanga kwame ko.” Ovo akaka betondes’e mvovo miandi bekumfila muna kwamanan’o nua. Kansi diakala vo yandi kibeni i nkwa kuma yovo esi nzo, yeto awonso—yo nkwa nkolw’a malavu mpe—tw’akwa mbebe muna mavangu meto.—Tala Filipi 2:12.

8. Aweyi kafwete sadisilwa o nkwa nkolw’a malavu mu kuyimwena e vonza kia vangu diandi?

 ⁸ Kuyindudi ko vo ofwete kôlanga kaka o nkwa nkolw’a malavu muna vonza kia fu yandi. Kingana kimosi kia Nkand’a Nzambi mu kuma kia muntu wayifungis’o makasi kilenda sadilwa mpe mu kuma kia nkolw’a malavu: “Kadi kele vo unkôlele, yavan’ovanga wo diaka.” (Ngana 19:19) Yambula vo o nkwa nkolw’a malavu kamona e mpasi za fu kiandi. Yambula vo yandi kibeni kasukula e mvindu andi yovo kubika e lekwa kavwangalakese, ye mpe yandi kibeni kabul’o nsing’a telefone kwa mfumu a salu kiandi muna zayisa e nkolw’andi.

9, 10. Ekuma esi nzo bena ye nkwa nkolw’a malavu bafwete vavila o lusadisu, ke musungula kwa nani bevavila lo?

⁹ Tonda o lusadisu. E Ngana 17:17 ivovanga vo: “O nkundi ozolanga ntangwa zawonso, O mpangi muna mpasi kawutukila.” Diambu diampasi dia kala yo nkwa nkolw’a malavu omu nzo. Ongeye lusadisu ofweno. Ku katikisa ko mu vav’o lusadisu lwa ‘akundi akieleka.’ (Ngana 18:24) O mokena yo ndiona obakulang’e diambu, yovo wabwilwa kala e mpasi zazi, nanga olenda kuvana malongi mambote ma dina ofwete vanga yovo lembi vanga. Kansi kusakisa ko. Mokena y’awana obundang’e vuvu, bena vo besinga zitisa e ‘móko kiaku kia mbumba.’—Ngana 11:13.

¹⁰ Sia akuluntu Akristu e vuvu. Akuluntu kuna nkutakani y’Akristu balenda vana lusadisu lwampwena. Akala awaya bazikuka batomene zaya e Diambu dia Nzambi bavwidi e ngangu za sadil’o malongi mandi. Balenda kala nze “etininu muna tembwa, y’eswekameno muna nkuka; nze nkoko mia maza muna fulu kia kaya, nze vevelo kia  mbek’ampwena muna nsi a lunioko.” (Yesaya 32:2) Akuluntu Akristu ke betaninanga kaka nkutakani mu mambu mambi ko, kansi befiaulwisanga mpe, bekasakesanga yo ludika konso ndiona obwidilu e diambu. Vava o lusadisu lwalu.

11, 12. O lusadisu lwamfunu kwa nzo zina ye nkwa nkolwa za malavu kwa nani lutukanga, ye aweyi lufwete vaninwa?

¹¹ Vana ntandu a mawonso, vwa e ngolo za Yave. O Nkand’a Nzambi ukutusikidisanga vo: “O Yave ofinamene awana babudik’e ntima, ovuluzang’awana bakendalala.” (Nkunga 34:18) Ovo ongeye ‘ntima okendalalanga’ mu kuma kia mpasi ketwasang’o nkwa nkolw’a malavu, zaya dio vo ‘o Yave wafinama kena.’ Oyandi ozeye e mpila mpasi zina muna nzo aku.—1 Petelo 5:6, 7.

¹² Okwikila mana kevovang’o Yave muna Diambu diandi malenda kusadisa mu lembi telamwang’o moyo. (Nkunga 130:3, 4; Matai 6:25-34; 1 Yoane 3:19, 20) Olongok’e Diambu dia Nzambi yo zingila  mun’owu wa nsiku miandi mikusadisa mu vwa lusadisu lwa mwand’avelela a Nzambi, una vo ulenda kuvana “ulolo wa nkuma” muna sunda e mpasi za lumbu ke lumbu.—2 Korinto 4:7. b

13. Nkia diambu diakaka difwasanga e nzo zayingi?

¹³ O kolwa malavu kulenda twasa mambu makaka mebangikanga e nzo zayingi: nsoki muna nzo.

14. Nkia ntangwa kiayantika o nsoki muna nzo, ameyi mevangamang’o unu?

¹⁴ Evangu diantete dia nsoki diavangama muna lusansu lwa wantu i dina diabwila Kaini yo Abele mpangi ye mbunzi. (Etuku 4:8) Tuka kiakina, o wantu bemonang’e mpasi mu konso mpila za nsoki muna nzo. Vena y’akala bewandanga akento, y’akento bezonzesanga akala, amase bewandang’o wana, yo wana bena vo s’ambuta bebangikang’o mase mau manunu.

15. O nsoki wa mu nzo aweyi uzekanesenanga e ngindu za esi nzo?

¹⁵ O nsoki wa mu nzo ke uvangulanga kaka ko, mpasi zakaka mpe utwasanga. Nkento mosi wawandamang’aka kwa yakala wavova vo: “O muntu okuyitumba kaka yo mon’e nsoni. Konso mene ozolele kala kaka vana mfulu yo kendalala.” O wana bemonanga yovo bebangamanga mu kuma kia nsoki wa mu nzo betoma kitukanga mpe se akwa nsoki vava bekitukanga s’ambuta yo tunga e nzo a yau kibeni.

16, 17. Nki i ngwanda za mpova ye aweyi zibangikilanga esi nzo?

 ¹⁶ O nsoki wa mu nzo ke wanda kaka ko. Kansi yamuna mpova mpe. E Ngana 12:18 ivovanga vo: “Vena ye mpov’a losola-losola nze ntoba za nsosolo.” E “mpov’a losola-losola” ina vo ya nsoki omu nzo i kwayilanga yo bamina yo sungunang’aka, tumbang’aka yo wanda. E mpuma zilwekwanga kwa mpova za nsoki ke zimonekanga ko ye mpe akaka ke bebakisanga zo ko.

¹⁷ O wandwa muna mpova diankenda kikilu ke musungula kwa kingyana-ngyana—vava kesungunwanga yo vezwa e ngangu zandi y’oma kevanganga yovo bembolwa. O nsoki wau wa mpova ulenda fwasa e vuvu kia mwana. Dialudi vo o wana awonso longwa bafwene. Kansi o Nkand’a Nzambi ulonganga kwa mase vo: “Ke nutokanisa wan’eno ko, benkwa dimbula vuvu.”—Kolosai 3:21.

18. Akweyi uyantikilanga o nsoki muna nzo, mun’owu wa Nkand’a Nzambi aweyi ulenda fokokela?

¹⁸ O nsoki muna nzo mu ntima ye ngindu uyantikilanga; o mavangu meto i mambu mana tuyindulanga. (Yakobo 1:14, 15) Muna fokola o nsoki, o nkwa nsoki ofwete soba e ngindu zandi. (Roma 12:2) Nga dilendakana e? Elo. E Diambu dia Nzambi divwidi o nkuma wa singik’o wantu. Dilenda vaikisa nkutu e nyindu mia mfwasi ‘miangolo.’ (2 Korinto 10:4; Ayibere 4:12) O zayi wakieleka wa Nkand’a Nzambi ulenda soba mvimb’o wantu bena vo beyikwanga vo bevwatanga o wuntu wampa.—Efeso 4:22-24; Kolosai 3:8-10.

19. O Mukristu aweyi kafwete badikila yo lungalung’o nkaz’andi?

¹⁹ Nkal’aku yo nkaz’aku. E Diambu dia Nzambi divovanga vo: “Akala bafwete zol’akazi au, nze to ya yau kibeni. Ndion’ozolele owandi nkento, wiyizolele.” (Efeso 5:28) O Nkand’a Nzambi uvovanga mpe vo o  yakala kafwete “zitisang’o nkento, wau kasakalele e ngolo.” (1 Petelo 3:7) Akento belongwanga ‘bazol’akazi au’ yo “vumina nkaz’andi.” (Tito 2:4; Efeso 5:33) Kieleka ke vena yakala dimosi ko ovuminanga Nzambi olenda vova vo ozitisang’o nkaz’andi kele vo okumwandanga muna nitu yo muna mpova. Ye mpe ke vena nkento mosi ko okwayanga kaka, otingunang’o nkaz’andi yovo olombololang’aka olenda vova vo okunzitisanga yo kunzola.

20. Amase kwa nani benena ye mbebe a wan’au, ekuma ke bafwete sil’e vuvu kia luvunu ko kuna kwa wana?

²⁰ Nkal’aku yo wana. O wana bafweno, elo bena yo mfunu a zolwa yo lungwalungwa kwa mase mau. E Diambu dia Nzambi diyikilang’o wana vo “s’ekau dia Yave” ye “nsendo.” (Nkunga 127:3) Amase i bavwidi e mbebe, vana meso ma Yave muna sansa ekau diadi. O Nkand’a Nzambi uyikanga e fu kia “kimwana-mwana” yo “Uzowa” wa kileke. (1 Korinto 13:11; Ngana 22:15) Amase ka bafwete salukwa ko vava bemonang’o mambu ma uzowa kuna kwa wan’au. Aleke ke mbuta ko. Amase ke bafwete vava oma masundidi e ntela za wana ko, ye nsansuk’andi ye ngangu zandi.—Tala Etuku 33:12-14.

21. Azeyi i ngindu za Nzambi mu kuma kia lunga-lunga o mase manunu?

²¹ Nkal’aku y’amase manunu. Fuka 19:32 ivovanga vo: “Otelama vana ndose a nkwa mvu, wazitisa mpolo a nunu.” Muna diadi, o Nsiku a Nzambi luzitu yo vwa anunu o mfunu ulombanga. Dilenda kala diampasi kele vo amase manunu betokanesanga kwayingi yovo s’ambevo, ye mpe ke bekuyilendanga diaka ko, e ntona zau mpe se zike. Kana vo i wau, o wana bafwete ‘senda mbuta zau.’ (1 Timoteo 5:4) Disongele vo bafwete kubatatila kuna vumi yo luzitu, kubavana mpe e nzimbu. Okubamwes’e mpasi muna nitu yovo mu mpila  yakaka ke dina ngwawani ko ye fu tufwete songa ina kelongang’o Nkand’a Nzambi.

22. Nkia fu ilenda sadisa muna sunda o nsoki wa mu nzo, ye aweyi ofwete yo songela?

²² Yim’e volo. E Ngana 29:11 ivovanga vo: “O zowa olasumuna makasi mandi mawonso: O nkwa ngangu odingika mo, okulula mo.” Aweyi olenda sundila e nganzi zaku? Kuyambudi ko vo e nganzi zawokela omo ngeye, sia e ngolo muna singika e mpasi zibwanga. (Efeso 4:26, 27) Vava omwene vo se zala ye ngazi katuka vo. Lomba muna sambu vo o mwand’avelela a Nzambi wayima e volo omu ngeye. (Ngalatia 5:22, 23) Kwenda kiyi yovo vanga konso salu dilenda kusadisa muna sunda e ngindu zaku. (Ngana 17:14, 27) Vava wakala nkwa “ntim’evunda.”—Ngana 14:29.

23. Adieyi kafwete vangwa ndiona una vo mwisi nkutakani Akristu ovangang’aka oma ma nsoki yo wandanga esi nzo ntangwa ke ntangwa kuna lukanu?

²³ Muna fu kemengang’o Nzambi, o Nkand’a Nzambi uyikang’e “tantu, unzonzi, . . . makasi” yo vova vo “awana bevanga mambu mena wau, e kintinu kia Nzambi ke bevwila kio ko.” (Ngalatia 5:19-21) I kuma vo, ndiona ovovanga vo Mukristu, kansi ofungang’o makasi ntangwa zayingi kuna lukanu, owandang’o nkento yovo wana, olenda vaikiswa muna nkutakani y’Akristu. (Tala 2 Yoane 9, 10.) Muna mpila yayi e nkutakani ikuyivevola yo wantu ansoki.—1 Korinto 5:6, 7; Ngalatia 5:9.

24. (a) Nkia nsola bavwidi akazi bebangamanga? (b) Nkia lusadisu balenda vana akundi y’akuluntu kwa nkento wasompa ona obangikwanga, kansi adieyi ke bafwete vanga ko?

²⁴ Aweyi tuvova kuna kwa Mukristu owandwanga kwa yakala una vo ke songanga konso sinsu kia soba ko? Akaka besolang’o zinga yo yakala wa nkwa nsoki mu kuma eki yovo kiakaka. Akaka bekubayambulanga,  avo omwene vo osiang’o vimpi wandi wa nitu ye wa mwanda muna vonza—yo moyo andi mpe nkutu. Edi kevanga ndiona obangamanga muna mpasi zazi i nzengo za yandi kibeni vana meso ma Yave. (1 Korinto 7:10, 11) Akundi, yitu yovo akuluntu Akristu nanga bevav’o sadisa yo ludika, kansi ka bafwete kumfila muna baka nzengo ko. E nzengo i diambu dia yandi kibeni.—Roma 14:4; Ngalatia 6:5.

25. Adieyi i kani dia Yave mu kuma kia esi nzo?

²⁵ Vav’o Yave kayikanesa Adami yo Eva, kazola  nkutu ko vo e nzo zabangamanga kwa mpasi nze i nkolw’a malavu yo nsoki. (Efeso 3:14, 15) E nzo yadi kala se fulu kia luvuvamu yo songela mpe o zola, yadi lungisanga e nsatu za ngindu, za nitu ye za mwanda kwa esi nzo zau. Kansi vanavau esumu diafwasakesa e zingu kia nzo.—Tala Kimpovi 8:9.

26. Nkia mbaninu bevwa awana bevavang’o zingila e ngwawani ye nsiku mia Yave?

²⁶ Diakiese kikilu vo, o Yave ka yambula ekani diandi ko mu kuma kia esi nzo. Okanini sikidisa e nz’ampa ya luvuvamu muna o wantu “bevôva, ke v[e]akal’on’okubazakamesa ko.” (Yezekele 34:28) Muna ntangwa yayina, e nkolw’a malavu, yo nsoki omu nzo ye mambu mawonso makaka mebangikang’e nzo o unu mevioka. O wantu beseva kansi ke mu sweka wonga ye mpasi zau ko kansi mu kuma kia kiese kia “mawete mayingi.”—Nkunga 37:11.