“O wantu a tandu kiaki betoma sadilanga salanganu ya tecnologia, ciência ye kimvuama ke mu mvu miavioka ko . . . Kana una vo i wau, wantu awaya i yau mpe besianga e nza mu vonza kiampwena, muna diambu ditadidi mambu ma [tuyalu, kimvuama ye kalu kia wantu.]”—Relatório de Riscos Globais de 2018, Fórum Econômico Mundial.

EKUMA AKWA NGANGU BETOKANENANGA E ZINGU KIETO KIA KUSENTU YO NTOTO? TALA YAKA KUMA ILENDE.

• MAVANGU MANSOKI MUNA INTERNETE: Zulunalu imosi ya Austrália yavova vo: “Owau mavangu mansoki muna internete mu wokela kaka mena. Internete itoma sadilwanga kwa wantu ana belekanga wan’akete, akwa luvezo, akwa makumbu ye mivi.” E Zulunalu yakudikila vo: “E vangu dia yiya e nkanda mia luyalu mia wantu muna Internete i diau disundidi o wokela omu nza. . . . E Internete itoma vananga lau kwa wantu mu vanga mambu mambi, nsoki ye umpumbulu.”

• NSWASWANI VANA VENA AMVUAMA YE ASUKAMI: Ke kolo ko e nsangu za nkubika ivananga lusadisu kwa wantu, zavovele vo: “E kimvuama kia wantu nana ana basundidi o vuama ova nza, kiafwanana ye kimvuama kia vioka bilhões 3 za wantu, i sia vo, bula-kati kwa lutangu lwa nkangu usundidi o sukama ova nza. E nsangu zazi zavova diaka vo: “E kimvuama kia amvuama mu wokela kaka kina, o usukami wa asukami mpe mu wokela kaka una, ayingi muna asukami awaya akento.” Wantu ankaka nkutu betokananga vo wau vo o usukami mu wokela kaka wina, ediadi nanga dilenda fila nkangu mu telamena ayadi.

• VITA YE LUBANGAMU: Muna mvu wa 2018, e nsangu za nkubika italanga mambu ma mintayila mia vita muna Nações Unidas, yavova vo: “O unu, o lutangu lwa mintayila mia vita mu wokela kaka luna ke mu mvu miavioka ko.” Vioka milhões 68 ma wantu basisa e nsi zau. Ayingi muna wantu awaya besisanga e nsi zau mu kuma kia vita ye lubangamu. E nsangu zazi zavova diaka vo: “Muna konso segundo zole, muntu mosi otinanga yo sisa e nsi andi.”

• LUFWASU LWA KALU KIA WANTU: Muna mvu wa 2018, nkanda mosi wavova vo: “Makanda mayingi ma bulu ye nti mu fukiswa mina mu nzaki . . . wau vo mupepe ye kalunga mu fulu yayingi mu yiviswa kaka kuna, ediadi ditwasanga vonza ye mfwilu miayingi muna mavimpi ma wantu.” Muna fulu yankaka, e lekwa izanzalanga mu kuluka kaka ina mu nzaki. Vana ntandu, wau vo e lekwa yayi isadisanga e nti mia savuka, akwa ngangu bevovanga vo o lufwasu lwa lekwa yayi lulenda fwasa emvimba e kalu kia wantu. E mvuma za makolado muna kalunga, mu fukiswa mpe zina. Akwa ngangu bevovanga vo muna mvu 30 miviokele, mvuma zazi zifukisu emvimba muna fulu yayingi ova nza.

Nga vena ye mambu mafwete sobwa muna tanina e nza yawonso? Akaka beyindulanga vo wantu bafwete vua zayi wayingi. Kansi nkia mpila zayi wau? Malongi melanda mevana e mvutu za yuvu yayi.